Vikan - 30.04.1964, Blaðsíða 44

+ BIÁNA
Diana skyrtur eru framleiddar úr Enkalonejni, sem er mjög þœgilegt íveru
— Enkalon hindrar ekki eðlilega öndun húðarinnar — Diana skyrtan
hefur ósamsettan Truon flibba, sem beldur œtíð sínu upphaflega
formi — Diana skyrtuna d ekki að straua.
fyrsta íslenzka nælonskyrtan
SÖLUUMBOÐ
SIMI 221 60
og veran gæti breytzt í ekki-
veru.
5) Allar langanir manna og
dýra beinast að einhverju sem
hægt er að fá. Æðsta þrá manns-
ins er heimþráin til hins eilífa
og fullkomna, í ríki andans.
Hvers vegna ætti þá hin æðsta
og ákafasta þrá mannsins að bein-
ast að einhverju sem aldrei er
unnt að öðlast?
6) Sálin getur stjórnað líkam-
anum. Ef sálin er aðeins afleið-
ing líkamsstarfseminnar, ef hún
er aðeins hljómur af strengjum
líffæranna, hvernig gæti hún þá
stjórnað líkamanum? Hljómar
fiðlunnar stjórna ekki strengjum
hennar heldur fiðlarinn sem á
þá leikur. Og Plató leggur einnig
fram siðferðislegar röksemdir:
7) Hvernig er hægt að fram-
fylgja hinu alheimslega réttlæti,
nema því aðeins að sálin geti
uppskorið það annars heims sem
sáð var til í jörðu? f heild sinni
eru röksemdir Platós fyrir eilífð
sálarinnar svo margvíslegar að
nær allt sem um þetta mál hefur
síðar verið sagt í bókmenntum
Vesturlanda hefur verið sótt í
smiðju hans. En Plató bendir á
að þessar röksemdir geti ekki
eðlis síns vegna verið sama og
fullnaðarsönnun, því að hún fæst
aðeins með andlegri sýn og innri
reynslu.
SIÐFRÆÐIN.
Siðfræði Platós byggist á frum-
myndakenningu hans. Spurning-
unni um gildi og tilgang manns-
ins er svarað á sama veg og
spurningunni um gildi og tilgang
lífsins og veraldarinnar: Guð er
hið góða, sanna og rétta og full-
komnun mannsins er í því fólg-
in að öðlast þessa andlegu eigin-
leika.
Þetta er hið algilda svar sem
á jafnt við um einstaklinginn
og mannfélagið í heild. Lokatak-
mark náttúrunnar er maðurinn
og lokatakmark mannsins er
guð. Því takmarki nær hann
með því að efla skilning sinn,
lifa í andlegri fegurð og leysa
sál sína frá villu skynfæranna:
„Við ættum að fljúga burt frá
þessari jörð eins fljótt og við
getum, og að fljúga burt er að
verða eins og guð“. Fyrr en þess-
ari fullkomnun er náð, losnar
enginn við jörðina.
Fullþroska sál er hin æðstu
gæði og um leið mesta hamingja
mannsins. — Öll siðfræði miðar
að mannrækt. Það sem einkenn-
ir mannhugsjón Platós er hóf-
semi, hugrekki og vitsmunir: Hin
æðsta dyggð andans er rétt hugs-
un, hin æðsta dyggð hjartans er
hugrekki og hin æðsta dyggð
hvatanna er hófsemi. En aðeins
æðsti hluti hinnar þrískiptu sál-
ar ríkir í hinum fullkomna. Hina
tvo óæðri, geð og girndir, á ekki
aðeins að hemja, þær eiga um
síðir algjörlega að missa vald
sitt yfir manninum. Hinn sjáandi
andi sálarinnar er forsjón henn-
ar allrar, einnig' skaps og hvata.
Honum ber því að stjórna, þeim
að hlýða boðum hans. Sá einn
er þetta gerir breytir viturlega.
Skapið hættir þá að stríða gegn
andanum og veitir honum aðeins
aukinn mátt. Hvatirnar hætta þá
að blinda hann og hófsemin ger-
ir hann hreinan. Sálin verður
fullkomin þegar hinir þrír hlut-
ar hennar sameinast í einingu
andans. Þá er hið góða orðið
eðli mannsins og verk hans geta
aðeins verið góð.
Sú heimsafneitun og krossfest-
ing holdsins, sem hoðuð var af
kristinni kirkju á miðöldum sæk-
ir hingað rök sín. — Þessi sið-
fræði Platós er þó ekki í sjálfu
sér meinlætiskenning, sem krefst
þess, að maðurinn hafni gleði
sinni og afneiti hamingjunni.
Þvert á móti telur Plató gleði
andans óendanlega meiri ham-
ingju en hverfular nautnir hinn-
ar lægri náttúru. Maðurinn á
ekki að berjast gegn hinu lægra
heldur stuðla að birtingu hins
æðra. Gleði hvatanna gleymist
og hún hverfur af sjálfu sér eins
og fölar stjörnur í ljósi morguns-
ins, vegna þess að gleði andans
er henni margfallt meiri. En þá
gleði getur maðurinn ekki þekkt,
meðan hann stjórnast af hvötum
sínum og þekkir ekkert sælla en
veraldlegan hégóma,
SXJÓRNMÁL.
Maður og ríki eru tvær hlið-
stæður. Þekking okkar á mann-
inum er röng ef við þekkjum
ekki þá heild sem hann er hluti
af, — ríkið.
Stjórnmál eru því einn veiga-
mesti þátturinn í ritum Platós
og þau verða hvorki greind frá
siðfræði hans né annarri heim-
speki. Maðurinn getur ekki þrosk-
azt í einangrun, hann nær að-
eins tilgangi sínum í samfélagi
við aðra menn. Plann getur ekki
sigrað sem einstaklingur, — að-
eins 1 samvinnu við heildina. Og
hinn æðsti tilgangur mannsins
er siðferðisleg fullkomnun. Hin
fullþroska sál eru hin æðstu gæði
lífsins og um leið hin æðsta ham-
ingja. Einstaklingurinn verður
því að samræma hag sinn hags-
munum heildarinnar, því þannig
er honum sjálfum bezt borgið.
Tilgangur þjóðfélagsins á að
vera sá að leiða mannin til þeirr-
ar fullkomnunar sem um leið er
hin rnesta hamingja. Plató kenn-
ir þó ekki að maðurinn sé til
vegna ríkisins, heldur þvert á
móti, ríkið er til vegna manns-
££ — VIKAN 18. tbl.