Vikan - 17.09.1964, Síða 14

Maðurlnn
r
Solferlno-
garðlnum
Framhald
aff bls. 1?
ég legði þig á grúfu og lemdi þig
rauða, hvíta og svarta eins og
þýzka fánann! Þú ert mikill lista-
maður að upplagi, það held ég
nú; en mundu þetta — með upp-
lagið eitt saman í veganesti get-
ur enginn orðið listamaður, því
listin er vottur um sigur manns-
ins yfir dýrinu. Hegðun þín hefur
einkennzt af sjálfselsku. Ég ætla
að búa til úr þér listamann.
„Sjálfselskufullan listamann",
það hljómar fjarstæðukennt, því
að sem listamaður verður þú að
tilheyra öllum nema sjálfri þér.
Litla kvikindið þitt, þú færð ekk-
ert te hjá Arminio!"
Aldrei fyrr hafði ég séð Jean
de Luxe svo æstan. „Hvar eigum
við þá að drekka?“ spurði ég.
Hann sagði: „Nú förum við og
kaupum blóm.“
Og það gerðum við. Hann
sagði: „Ungfrúin hérna ætlar að
fá vönd af járnurtum.“
„Hvers vegna járnurtir?"
spurði ég.
„Þær voru uppáhaldsblóm Guys
de Maupassants. Ég er búinn að
finna það út, sem gengur að þér.
í tólf mánuði ertu búin að hanga
í leiðslu yfir myndinni af hon-
um. Komdu!“
En blómasalarnir höfðu engar
járnurtir, og Jean de Luxe sam-
þykkti þá rauðar rósir, sem ég
varð að borga. Síðan leiddumst
við áleiðis til Solferinogarðs.
Hann sagði við mig: „Um það
bil fyrir tveimur árum, 1906 eða
nálægt því, tildruðu þeir upp
styttu af aumingja Guy. Þá tóku
menn eftir því, að garðvörður-
inn var nauðalíkur honum. Ein-
hver fréttaritari frá París ritaði
greinarkorn um það. Maðurinn,
sem garðsins gætir, heitir Cav-
alier. Hann er svo líkur hetjunni
þinni, að það er alveg sérstakt."
Ég sagði og var orðin heit: „Jean
frændi, þetta þýðir ekkert. Þegar
allt kemur til alls, líkjast allir
öllum öðrum lítið eitt. Þegar ein-
hver persóna, sem er ekkert, er
á yfirborðinu lík annarri, sem er
eitthvað, er það nóg til að hin
fyrrnefnda fari að stæla hina.
Þannig hefi ég séð Theodore
Roosevelt sópa gólf í kaffihúsi,
Englandskonung selja fisk og
Franz Jósef keisara — með veiði-
hárin og allt — stunda götu-
prang. Hver myndi ekki verða
líkur Þýzkalandskeisara, ef hann
léti sér vaxa yfirskegg í lögun
eins og máfur? Fólkið skapar út-
litið, útlitið skapar fólkið!“
Þegar ég þagnaði til að draga
andann, sagði Jean de Luxe:
„Þetta er nóg! Það vill svo til að
Cavalier, gæzlumaður í Selferino-
garði, var brjóstbróðir Guy de
Maupassants.. Ég á við, að móð-
ir Cavaliers hafi gefið Guy de
Maupassant að sjúga.“
Ég öskraði: „Ef þetta dygði
til að gera menn líka hver öðr-
um, ætti helmingur mannkyns-
ins að vera með júgur og baula!“
„Ekki svona flugmælsk, ungfrú
góð!“ sagði hann.
„Og krakkarnir mínir mundu
þá fá horn,“ hélt ég áfram, „af
því að þau verða trúlega alin á
kúamjólk.“
„Þú ert helmingi of gáfuð,“
sagði Jean de Luxe. „Gakktu nú
pílagrímsgönguna þína til enda
og berðu fram blóm þín.“
Engu að síður þóttist ég hafa
borið efra skjöld af Jean de Luxe,
mínum tryggasta vini, þótt
skömm sé frá að segja. Mér tókst
að bregða einhverskonar auvirði-
legri rósemd yfir mitt aulalega
andlit, og svo gekk ég með hon-
mu til Solferinogarðs og minnti
þá — viðurkenni ég með sárri
iðrun — ekki svo lítið á þessar
einskisverðu frönsku unglings-
stúlkur, sem nú til dags geta sér
frægðar með því að skrifa and-
styggilegar sálfræðilegar skáld-
sögur.
Hann sagði við mig: „Þurrkaðu
þessa aulalegu flíru framan úr
þér, heyrirðu það? Ég sá hana
koma og vil sjá hana fara. Sjáðu
minnismerkið!"
Ég dró andann djúpt. Þarna var
minnismerki goðs míns, Guy de
Maupassant. Rósavöndurinn titr-
aði í hendi mér er ég gekk nær.
En þá, sem ég stóð hjá þessari
listasmíði í Solferinogarði, hvað
bar þá fyrir þessi augu? Sem
himinn er yfir mér, þá stóð Guy
de Maupassant þarna sjálfur —
stuttvaxinn, gildur, hrokkinhærð-
ur, hermannlegur á velli, með
geysimikið kastanuíbrúnt yfir-
skegg og fáein rauðleit hár neð-
an við munninn og hið þóttafulla
yfirbragð hins fædda yfirstéttar-
manns! Hann var í einskonar
einkennisbúningi, hnepptum upp
í háls. Fagurskapaðar hendur
hans fitluðu við pappírssnepil og
svart tóbak, úr hverju hann vafði
sér vindling og kveikti í með
mikilli fyrirhöfn, dæsti og blés
frá sér reyknum.
Jean de Luxe sagði, þurr eins
og visið lauf: „Má ég kynna:
Cavalier, gæzlumaður.“
„Hrífandi!" grenjaði Cavalier
gæzlumaður og virti mig fyrir sér
hátt og lágt og svo nærgöngult,
að mér fannst sem verið væri
að flá mig lifandi.
Brún augu hans voru dauð og
gljáandi eins og kastaníuhnetur,
gersamlega sálarlaus, og öðru
hvoru strauk hann yfirskegg sitt
vandlega og brosti stingandi til
mín. Hann var sennilega við-
bjóðslegasti maður, sem ég hef
nokkurn tíma hitt, og hef ég þó
séð sitt af hverju. Hann var það
sem kallað er óekta.
Nú sá ég nýja hlið á manni á
borð við Jean de Luxe; með
kulda og þreytu í svipnum hlust-
aði hann af ofsalegri þolinmæði
þess, sem veit öll svör fyrirfram,
en verður að lofa viðmælandan-
um að tala sig út. Vindlingur
Cavaliers leystist í sundur. Jean
frændi bauð honum vindil — eins
og hann ætlaðist til — otaði hon-
um fram eins og hann ætlaði að
stinga með honum og urraði:
„Reyktu þetta, maður, reyktu
þetta... ! Nei, í guðanna bæn-
um, reyndu nú ekki að kvekja
í honum með brennisteinseld-
spýtu, asninn þinn! Hér er önn-
ur af skárri tegund ... Móðir þín,
minnir mig, var brjóstmóðir hins
mikla Guy de Maupassant?“
„Það var hún,“ sagði Cavalier
gæzlumaður. „Það held ég nú!“
„Þessi litla vinkona mín er
mikill aðdáandi Guy de Mau-
passants."
Garðvörðurinn glotti breitt og
reigði sig, svo augnatillit hans
náði nú aðeins að smjúga í gegn-
um millibolinn minn og lítið eitt
af undirkjólnum. Jean de Luxe
bætti við: „Þú mátt kalla hana
ungfrú Bellu.“
Cavalier, garðvörðurinn, sagði:
„Já, já, auðvitað, allar stúlkum-
ar elskuðu okkur.“ Augu hans
ultu nú uppeftir sokkunum mín-
um.
„Okkur?“ spurði Jean de Luxe.
„Okkur Maupassantana," sagði
garðvörðurinn og það hlúnkaði
niðri í honum.
Jean de Luxe sagði: „Hættu
nú þessu, Cavalier! Fólk skapar
ekki útlit sitt, heldur er það út-
litið sem skapar fólkið.“
Ég sagði: „Þetta hef ég heyrt
áður.“ Mig minnir að ég hafi
flissað svolítið.
Jean de Luxe urraði: „Þegiðu!“
Hann var ekki í skapi til að
taka gamni. Cavalier sagði þá:
„Mér þykir leitt að ég skyldi
hneyklsa ykkur með tóbakinu
mínu, hermannatóbakinu mínu.
En ég hef ekki efni á neinu betra,
enda aðeins verkamaður. Þið
eruð höfðingjar. Samt sem áður,
ef ég nyti þeirra réttinda, sem
ég er borinn til, mætti vera að
ég þefjaði vel, jafnvel í nösum
ykkar og ykkar líkra!“
„Hvaða réttindi ertu að tala
um?“ spurði Jean de Luxe. Garð-
vörðurinn sagði og andvarpaði
tilgerðarlega: „Mér er borgað fyr-
Framhald á bls. 33.
— VIKAN 38. tbl.