Vikan - 07.01.1965, Blaðsíða 11

harla takmörkuS. Arfur
og gjafir, sem þeim berast,
verða annað tveggja hjú-
skapareign eða séreign,
eftir þvi sem á stendur,
og að þvi er slík verð-
mæti varðar, kemur til-
högun laganna frá 1923 að
góðu haldi. Aftur á móti
sér vinnuframlaga þeirra,
sem konan innir af hendi
á heimili, ekki áþreifan-
legan stað að þvi er varð-
ar hjúskapareign hennar.
Þótt kona hafi unnið baki
brotnu á heimili sínu um
40 ára skeið, getur vel
svo verið, að hún eiigi
enga hjúskapareign, nema
þá helzt fötin og aðra per-
sónulega muni.“
— Er þá jafnrétti milli
hjóna aðeins til í hugum
manna?
— Jafnrétti getur átt sér
stað, ef þau eru barnlaus,
vinna bæði fyrir sömu
launum, eiga jafnmiklar
eignir og vinna þá auð-
vitað jafnt við heimilis-
haldið. En eins og það er
nú, finnst mörgum vera
meira en nóg handa kon-
um, sem gera ekkert gagn
i þjóðfélaginu — eru bara
lieima. Að visu er ætlazt
til þess, að eiginmaðurinn
sé svo góður við konuna
sína, að hún geti haldið
heimilið „svo sem samir
hag þeirra,“ eins og það
er orðað. Húsmóðirin á
rétt á að fá sér hæfilega
peninga til matarkaupa
og annars heimilishalds,
og til sérþarfa sinna, svo
sem fyrir fötum og því-
umlíku. En það er eins og
peningar til sérþarfa
hennar. Þetta kemur í
Ijós, þegar talað er um,
að það verði liennar eign,
ef hún þarf ekki að eyða
öllum heimilis- og sér
þarfapeningum. Mikilsvirt-
ur lögfræðingur sagði
ekki alls fyrir löngu að
ef konan gæti blandað
smjörið með smjörlíki,
án þess að maðurinn
hennar kæmist að því,
gæti hún stungið mismun-
inum í vasann.
— Ætli það sé þessu á-
kvæði að kenna, að lang-
mestur liluti þeirra, sem
uppvisir verða að stuldi
úr kjörbúðum, eru konur?
— Það er sennilegt,
þvi yfirleitt hafa konur
ekki verið taldar jafn
þjófgefnar og karlmenn,
að minnsta kosti ekki á
yngri árum. En ég get
sagt þér dæmi um konu,
sem mjaltaði svona af hús-
haldspeningunum, til þess
að geta gefið manni sín-
um myndarlega afmælis-
gjöf á meiriliáttar afmæli.
Hún hafði enga möguleika
á að afla sér peninga ut-
an heimilis, en mundi þá
eftir því, hvernig mamma
hennar var vön að klipa
af smjörskökunum, safna
þvi saman og senda með
vinnumanninum í kaup-
staðinn, og fá fyrir það
kaffi og annað það, sem
bóndi hennar var naumur
á. Önnur á að hafa tekið
heilan lambsskrokk. Hún
byrjaði ári fyrir stóra af-
mælið og gat þannig náð
saman upphæð, sem nægði
fyrir gjöfinni. En maður-
inn gleymdi víst að þakka
fyrir sig, en spurði, hvern-
ig hún hefði átt fyrir
þessu. Hún sagði sem var.
— Nú, þá hef ég látið þig
hafa of mikið til heim-
ilishaldsins, sagði maður-
inn, og eftir það var mun
mínna lagt til heimilis-
ins.
— Á ég að skilja þetta
svo, að húsmæðurnar fái
oftast naumt skammtað í
húshaldið og til sérþarfa?
— Náttúrlega er sann-
leikurinn sá, að viða er
svo lítið um peninga, að
það er ekki hægt að láta
eins mikið af hendi og
þyrfti og vilji er til. En
annars staðar eru til rneira
en nógir peningar, og ein-
hvers staðar stendur það
i lögunum að lijónum sé
skylt að segja hvort öðru
til um fjárhag sinn. Á því
verður samt iðulega mis-
brestur, og duga ekki einu
sinni ákvæðin i skatta-
lögunum um það, að bæði
hjónin undirskrifi skatta-
framtal. Nýlega frétti ég
til dæmis um konu, sem
bað vinkonu sína að hjálpa
sér til að komast að því,
hvað eiginmaður hennar
hefði í tekjur, svo liún
vissi, hvað henni væri ó-
hætt.
— Nú veit ég, að það
er víða svo, að eiginmað-
urinn kemur með allt
kaupið til eiginkonunnar
og lætur hana annast fjár-
málastjórnina.
— Já, það er nokkuð
algengt, en strangt tekið
er hann þá allt of góður.
Eða kannski að hann
vilji losna við áhyggjurn-
ar og erfiðið af þvi að
láta tekjurnar endast -—•
eða að konan sé of heimtu-
frek. En ég er alls ekki
að segja það, að konan
eigi að hafa allan rétt-
inn. Eins og meginreglan
við dauðsfall eða hjóna-
skilnað er helmingaskipti
— sem sagt jafnt skipt —
ættu jöfn yfirráð yfir tekj-
um og „sameignum“ að
vera meginreglan, meðan
hjúskapur varir. Afbrigði
frá jafnvægisreglu mætti
gera með samningum.
Einkum gæti verið þörf
á því, þegar um atvinnu-
rekstur er að ræða. Einn-
ig væri nauðsynlegt að
hafa ákvæði í sambandi
við mismunandi eignir
lijóna við stofnun hjú-
skapar. Jafnskiptareglan
við skilnað er stundum ó-
sanngjörn eftir skamm-
vinnt hjónaband, þar sem
annað hjóna kom með
miklar eignir í búið, en
hitt lítið eða ekkert. Kaup-
málagerð þarf þá alls ekki
að verða viðkvæmt mól
eða tortryggnisvottur gagn-
vart væntanlegum maka.
— Eftir því, hafa hjón,
sem ganga bæði eignalaus
i hjónaband, ekkert með
kaupmála að gera.
— Þá þarf vitaskuld
enga samninga. Þvi venju-
lega lifa hjón samkvæmt
ákvæðum laganna um „að
hjálpast að þvi að fram-
færa fjölskylduna með
fjárframlögum, vinnu á
heimilinu og á |annan
liátt.“ Það er ekkert sann-
gjarnara, en að þau eigi
allt og ráði öllu sameigin-
lega, eins meðan lijúskap-
ur varir og þegar honum
lýkur. Aðstöðumunur hjón-
anna er oftast svo mikill,
að öðru visi er ekki liægt
að leysa misréttið, sem nú
gildir í hjúskaparlögunum.
En svo virðist, sem margir
lögfræðingar séu á móti
jafnrétti milli hjóna. Og
það eru róttækar kven-
réttindakonur lika. Þær
telja heimavinnandi kon-
ur ekki eiga neinn rétt
á við eiginmenn þeirra.
Þær segja: — Hún gifti
sig til að láta framfæra
sig og svo framvegis. Ég
ætla elcki að fjölyrða um sjón-
armið þeirra róttæku á Norður-
löndum, í þessu máli. Þær eru
meira að segja farnar að amast
við eftirlaunum til ekkna op-
inberra starfsmanna. En það er
kannski af því, að gagnkvæm
makalifeyrisréttindi hafa ekki
fengizt þar, eins og hér á landi.
Þær miða eingöngu við það,
að konan vinni úti og sé i jafn-
góðri aðstöðu og eiginmaður-
inn.
— Hvað verður þá um heim-
ilið, ef konan vinnur alltaf úti
til jafns við manninn?
—- Jó, ég spyr líka. Eva Mo-
berg hugsar sér, að i framtíð-
inni verði ahnennur vinnudagur
aðeins fjórar stundir, og þá geti
hjónin hjálpazt að við að sinna
börnum og heimilisverkum. En
ég er hrædd um, að það eigi
langt i land, að minnsta kosti
hér, þar sem vinnudagurinn
lengist fremur en hitt, þótt
annað sé látið í veðri vaka. Mér
finnst gallinn við þær róttæku
vera sá, að þær eru of mikið í
framtiðinni. Þær hugsa aðeins
um það, sem einhverntima get-
ur orðið, en kæra sig ekki um
að leysa málin í samræmi við
aðstöðu nútímakvenna. Þær
virðast hvorki þekkja sveitakon-
ur eða konur sjómanna. Þær
hugsa um ungu menntakonurnar,
og það er gott út af fyrir sig.
Þær telja þær ekki nógu sjálfs-
elskar til að komast áfram. En
ég hef ekki heyrt eða séð þær
minnast á, að ömmurnar þyrftu
að sýna af sér sjálfselsku, þótt
nú sé víða svo komið, að þeim
er ætlað að ala upp tvær kyn-
slóðir og jafnvel þrjár. Svo seg-
ir Eva Moberg, að menntakon-
urnar kvarti yfir því, að jafn-
réttið, sem þær nutu sem börn,
skólanemendur og einhleypar
konur í starfi, hætti með hjóna-
bandinu. Þá sé það eiginmaður-
inn einn, sem geti notið mennt-
unnar sinnar að fullu. Hvað
mega hinar segja, sem litla
menntun hafa hlotið og eiga
þarafleiðandi ekki möguleika á
svipuðum störfum og menn
þeirra? Menntakonurnar hafa þó
með menntun sinni skilyrði til
að komast i jafn góða stöðu
og eiginmennirnir og stundum
betri. En ríkjandi venjur um
heimilishald valda því, að ým-
ist verða konurnar að hætta
störfum utan heimilis eða liafa
dýra heimilishjálp — ef hún er
þá fáanleg — eða leggja á sig
að sinna livoru tveggja — vinnu
heima og heiman. Konur eru
ekki sammála um, hvernig þessi
Framhald ó bls. 43.
Eins og megin-
reglan við
dauðsfall eða
hjónaskilnað er
helmingaskipti
— sem sagt
jafnt skipt —
ættu jöfn
yfirráð yfir
tekjum og
„sameignum“
að vera megin-
reglan meðan
hjúskapur
varir.
VIKAN 1. tbl.