Vikan - 07.01.1965, Blaðsíða 14

Pólýneskir unglingar lifðu m|ög glaðværu og hamingjuríku
Iffi. í félagslífi þeirra höfðu svokölluð „gamanshús" miklu hlut-
verki að gegna, en engum skyldi koma sú ósvinna í hug að
setja þær stofnanir á bekk með hóruhúsum Vesturlanda. Að
vísu umgekkst æskufólkið þarna hvert annað mjög frjólslega,
en í fyrsta lagi voru gamanshúsin aðeins sótt af ógiftu fólki,
í öðru lagi voru stúlkurnar einróðar um að velja sér elskhuga
og í þriðja lagi datt þeim ekki í hug að lóta borga sér greið-
ann. Raunar voru gamanshúsin talin mjög virðulegar og nauð-
synlegar þjóðfélagsstofnanir, þar eð það var víðs fjarri pólý-
nesískum hugsunarhætti að vera með nokkurskonar pukur í
sambandi við kynlífið, hvað þá að skoða það saurugt eða
syndsamlegt. Fyrir bragðið losnaði þetta heilbrigða eyjafólk
við sektarmeðvitund þá ásamt tilheyrandi tilfinningaflækjum,
sem stöðugt tröllríður vesturlenzkri æsku.
Dansar Pólýnesa voru snar þáttur í kynlífi þeirra, þó ekki
húladansinn frægi, sem í fyrsta lagi þekktist varla annars-
staðar en á Havaí og byggðist í öðru lagi einkum á táknrænum
handahreyfingum. Ennþá fjarstæðara er að skoða havaígítar-
inn — úkúlelið — sem dæmigert pólýnesískt hljóðfæri, því það
barst fyrst til Havaí með portúgölskum innflytjendum seint á
nítjándu öld. Fyrir þann tíma voru helztu hljóðfæri Pólýnesa
trumbur úr tré eða hákarlsskráp og flautur, sem blásið var í
með nefinu.
Evrópumenn hafa til siða að dansa með fótunum en Pólý-
nesar gerðu það öllu fremur með mjöðmunum og neðri hluta
kviðarins. Dansar þeirra voru mjög margbrotnir og eru af sér-
fróðum mönnum margir hverjir taldir hin fegurstu snilldarverk.
Hinir erótísku þeirra miðuð að því að laða kynin saman, enda
lauk danshátíðunum ósjaldan með allsherjar ástaleikjum í skauti
hinnar undurfögru náttúru Suðurhafseyja.
Aðeins ein undantekning virðist hafa verið á hinni almennu
reglu um frjálsræði æskunnar í ástamálum. Hún var sú, að
dætur voldugustu höfðingj-
anna urðu fyrir hvern mun
að vera jómfrúr unz þær gift-
imtm iimiiiiMj Jli imm -jn. ust. Sérstaklega þótti þetta
jððfi bT** H Uj'Ch mikilvægt á Tonga og Samoa.
S B ■ |1 Þetta stafaði þó auðvitað
BLM ■ H jjní ekki af því, að kynmökin
mT BBnjftaÆr ■ B ■ ■ væru talin hinum eðlu döm-
um að neinu leyti til minnk-
unar, heldur af því, að aðalsblóðið varð fyrir hvern
Ib mun að haldast hreint, en alltaf gat verið hætta á
■ ■ því, að stúlkurnar yrðu óléttar eftir einhvern múg-
Bgtk mann, ef þær fengju að fara fram sem þær vildu.
Bl H Höfðingjasynirnir áttu við engar slíkar hömlur að búa,
SUÐURHAFSEYJUM
enda var það talinn hinn mesti ávenningur hverri kotungsfjöl-
skyldu, ef konungborið barn fæddist henni.
Hjá okkur hér vestra eru kynsjúkdómar og lausaleiksbörn
háalvarlegt vandamál, sem bæði voru óþekkt hjá Pólýnésum.
Aður en Evrópumenn komu til eyjanna, voru kynsjúkdómar þar
óþekktir, og þótt ógift stúlka eignaðist barn, var henni það
síður en svo til nokkurrar minnkunar. Ef nokkuð var, jók slikur
viðburður á giftingarmöguleika stúlkunnar, því með því að
fæða barn hafði hún sannað frjósemi sína, sem var mikið
atriði í augum pólýnesískra karlmanna. Ekki var heldur nein
ástæða fyrir stúlkuna til að ana út í hjónaband þótt hún hefði
eignazt barn, því alltaf var einhver ættingja hennar reiðubú-
inn til að annast afkvæmið.
HJÓNABANDSSÆLA.
Maður skyldi nú ætla, að jafn frjálshuga fólk og Pólýnesar
hafi haft andúð á hjónabandi, þessu almenna og bindandi
mannfélagsfyrirbæri, en því fór fjarri. Piparfólk var áreiðan-
lega stórum fágætara meðal þeirra en okkur. Flestir giftu sig
ungir og fólk, sem misst hafði maka sína eða sagt skilið
við þá, hafði jafnan hraðann á að gifta sig aftur.
Skýring þessa er sú þýðing, sem hjónabandið hafði ( hinum
pólýnesísku þjóðfélögum. Frá kynferðissjónarmiði var það án
alls mikilvægis. En hjá Pólýnesum, líkt og flestum öðrum frum-
stæðum þjóðum, hafði fjölskyldan þýðingarmiklu hlutverki að gegna sem efna-
hagsleg heild. Kvæntur maður var betur til lífsbaráttunnar búinn en ókvæntur.
Þrátt fyrir allt áður um talað frjálsræði Pólýnesa ( ástamálum skyldi enginn
halda, að það hafi verið takmarkalaust. Þegar um val ektamakans var að ræða,
höfðu þeir til dæmis ekki l(kt þv( eins frjálsar hendur og við. Á Vesturlöndum
er víðast látið óátalið, þótt allnáskylt frændfólk giftist, en á flestum Suðurhafs-
eyjanna voru hjónabönd milli fjórmenninga harðlega bönnuð og á einstaka
eyjum giltu enn strangari reglur um þessi efni.
Á þessari reglu sem öðrum voru þó auðvitað undantekningar, og var sú helzta
varðandi kvonföng höfðingja og aðalsmanna. Pólýnesar höfðu nefnilega, svo
sem áður er vikið að, ofstækisfulla trú á hreinleika blóðsins, næstum eins og
Foringinn og hans fólk. Þessi trú, sem var nátengd ættardrambi, var sterkust á
Havaí, þar sem tignasta fólkið varð helzt að ganga ( hjónaband með systrum
sínum og bræðrum. Er þetta hliðstætt því,
sem þekkist hjá faraóum Egypta forðum tíð.
í samræmi við þetta voru hjónabönd milli
höfðingja og alþýðu álitin nánast glæpsam-
leg. Til þess að ekki slaknaði á þessum
um aga var talið nauðsynlegt, að foreldr-
ar réðu öllu eða mestu um hjónaband barna
sinna.
Hjá lægri stéttunum var frjálsræðið meira,
enda var blóð þeirra óhreint hvort eð var. Þar voru unglingarnir að mestu ein-
ráðir um makaval, en formlegt samþykki foreldranna var þó nauðsynlegt til að
löggilda hjónabandið.
[ sambandi við bónorð voru margskonar venjur í gildi. Þar eð Pólýnesar voru
menn með afbrigðum félagslyndir, var það algengt, að nokkrir ungir menn (
giftingarhugleiðingum tækju sig saman og færu í heimsókn til einhverrar rómaðr-
ar heimasætu og gerðu hosur s(nar grænar fyrir henni með öllum mögulegum
ráðum. Þegar stúlkan valdi svo einhvern úr hópnum, óskuðu hinir honum hjartan-
lega til hamingju með sigurinn eins og ( hverri annarri íþróttakeppni. Síðan
héldu hinir sigruðu förinni áfram heim til næstu heimasætu, og þar var leikur-
inn endurtekinn. Þar eð Pólýnesar þekktu ekkert til hugmyndar okkar um „hina
einu réttu", tóku þeir sér hryggbrot yfirleitt ekki nærri.
Giftingarathöfnin var víðast hvar mjög einföld, hjá almúganum víðast alls
engin, og hjá aðli margra eyja aðeins fólgin í því, að foreldrar brúðhjónanna
skiptust á gjöfum. Á Tahiti og Nýja Sjáland voru þó einnig hafðar um hönd
blessanir og bænir í trúarlegum anda. Brúðkaupsveizlurnar voru hinsvegar þeim
mun íburðarmeiri, stóðu oftlega í viku eða hálfan mánuð, allt eftir efnum og
ástæðum.
Á Markgreifaeyjum, þar sem íbúarnir virðast hafa verið dálítið veikir fyrir
ýmiskonar öfgum, voru alláhrifamiklir brúðkaupssiðir um hönd hafðir. Við hverja
brúðkaupsveizlu fór þar fram sérstakt kynferðislegt ritúal, sem virðist hafa átt
að tákna skilnaðinn við hið áhyggujlausa líf æskuáranna. Þegar veizlan var á
enda „hópuðust allir viðstaddir karlmenn saman eftir gefnu merki brúðgum-
ans. Dansandi og syngjandi, stilltu þeir sér upp f biðröð og féllu hver af
VIKAN 1. tbl.