Vikan - 04.02.1965, Blaðsíða 18

Guðlnn
tieitir
MAO
Greinarhöfundur bjóst við því, að
Kínverjar væru framúrskarandi
vinnusamir, en komst að raun um
hið gagnstæða. Þeir slóruðu og af-
köstin í verksmiðjunum voru léleg.
um meðan á fundinum stóð. Þessa
viku, sem ég hafði umgengist hann,
hafði hann alltaf verið hæglátur í
framkomu og rödd hans lág og
mild. En jafnskjótt og hann tók til
máls á fundinum varð rómur hans
harður og rámur, líkt og fyrirles-
ara Pekingsútvarpsins. Andrúms-
loftið á þessum fundi og mörgum
öðrum, sem ég var viðstaddur með-
an ég dvaldi í landinu, minnti mjög
á vakningarsamkomu.
En þegar ekki þurfti meira að
segja, flýttu Vong Tsen og vinnu-
félagar hans sér út og var greini-
lega þungu fargi af þeim létt. Þeir
höfðu — munnlega — vottað hinum
lifandi guði, Maó, hollustu sína.
Enn í dag jafnast ekkert mannvirki
í Kína við kínverska múrinn, sem
byggður var fyrir 22 öldum til þess
að verjast harðsnúnum hirðingja-
þjóðum.
En ekkert benti til þess, að nokkur
framleiðsluaukning yrði í verk-
smiðjunni vegna hamagangsins við
Tonkfnflóa.
Að þessum pólítíska fundi lokn-
um talaði ég heillengi við Vong
Tsen heima í íbúðarkrílinu hans.
Hann kvaðst hafa byrjað vinnu hjá
verksmiðjunni fyrir ellefu árum, sem
viðvaningur og unnið sig smám
saman upp í núverandi stöðu sína,
sem þjálfaður rennismiður. Líkt og
flestum Kínverjum var honum mjög
annt um börn sín, og*ég spurði
hvað hann kysi að þau yrðu er
þau kæmust til aldurs. ,,Ég vildi
helzt að sonur minn yrði læknir",
sagði hann — en bætti svo við,
er hann minntist hins skylduga
svars, ,,en auðvitað væri mér
ánægja að sjá Flokkinn hagnýta
starfskrafta barna minna á þann
hátt, sem hann telur heppilegast."
Hann talaði stoltur um trygginga-
kerfið kínverska, sem myndi
tryggja honum eftirlaun er hann
næði sextugsaldri og greiddi mest-
alla þá læknishjálp, er fjölskyldan
þurfti á að halda. Hann svaraði
engu er ég sagði honum að í
Evrópu væru einnig elli- og sjúkra-
tryggingar, en svipur hans sýndi
að hann trúði mér ekki, þótt hann
fyrir kurteisis sakir léti ekki á því
bera. Ég spurði hver væri stærsti
útgjaldaliður hans að frádregnu
fæði. Svar hans kom mér á óvart.
„Tvisvar á ári," sagði hann, „verð
ég að kaupa skrifpappír og stíla-
bækur fyrir þau barna minna, sem
eru á skólaaldri. Það er töluverð-
ur baggi."
Ég stakk upp á því við Vong
Tsen, að hann spyrði mig ein-
hverra tíðinda af lífi Vesturlanda-
manna. „Segðu mér," spurði hann,
„er það satt að í Evrópu eigi verka-
mennirnir bíla?"
Næsta morgun fylgdi ég tveim-
ur eldri dætrum Vong Tsens í skól-
ann. Skólahúsið var stórt, bjart og
vel loftræst, ekki ósvipað góðum
alþýðuskóla í Bandaríkjunum. Ég
hafði veitt því athygli, að börn til
sex ára aldurs virtust einu mann-
verurnar í Kína, sem nutu fullkom-
ins frelsis. Þau hlógu og ólátuðust
um allar götur, líkt og fjörugir
og óþægir krakkar gera hvar sem
er í heiminum. En þegar kínversk
börn hafa náð sex ára aldri, verða
þau alvarleg í bragði og framkoma
þeirra, líkt og foreldranna, ein-
kennist af aga og fremur þung-
lyndislegu velsæmi. Ég skildi
hvernig á þessu stóð, þegar ég
hlustaði á kennslustund í skólan-
um, sem dætur Vong Tsens sóttu.
Börnin eru þjálfuð í þeim tilgangi
að gera þau sjálfvirk. í lestrarbók-
unum þeirra eru engir einfaldir
frasar eins og Litla gula hænan
fann fræ, það var hveitifræ", held-
ur voru stúlkurnar látnar raula
„Maó forseti vakir yfir fólkinu
sínu. Á Göngunni Löngu verður her-
mönnunum kalt. Maó forseti fer úr
frakkanum sínum og gefur hann
hermönnunum, ef þeim verður kalt
á nóttunni," og fleira af því tagi.
Seinna spurði ég óvenju fallega
fjórtán ára stúlku, hvað hana lang-
aði til að verða þegar hún yrði
fullorðin. „Ég hlýði Flokknum og
geri hvað sem hann ákveður," svar-
aði hún.
Á þeim fimmtán árum, sem
kommúnistar hafa verið við völd f
Kína, hefur kynslóð kínverskra
stúlkna vaxið til þroska. íþrótta-
iðkanir, skólamenntun og fullkom-
ið jafnrétti við karlmenn hafa haft
veruleg áhrif á þær. Sumum þeirra
hefur breytingin orðið til batnaðar.
Þær eru bara Ijómandi fallegar. En
á hinn bóginn gerir kínverski
púrítanisminn sitt bezta til að út-
rýma öllu, sem minnir á kynferði.
Búningur allra er hinn sami: pok-
andi, kauðalegar baðmullarbuxur
og drusluleg skyrta, og um vetur-
inn bætist við sniðlaus treyja, þæfð,
dökkblá að lit.
Takmarkanir barnsfæðinga (sem
voru bannaðar 1958—1961) eru nú
aftur taldar sjálfsagðar, svo að
kínverska mannhafið flæði ekki út
yfir alla bakka. Ungu fólki er ráð-
ið frá að ganga snemma í hjóna-
band. Ungum mönnum er talið hæfi-
legt að kvænast um þrítugt, en
stúlkum er þær eru orðnar tuttugu
og fimm ára. Gengið er mjög ríkt
eftir því, að farið sé eftir þessum
opinberu ráðleggingum. Sérstakar
nefndir á vegum Flokksins eru ein-
ráðar um úthlutun íbúða, og óhugs-
andi er fyrir fólk, sem brýtur ofan-
nefndar reglur, að verða sér úti
um íbúð. Vel getur svo farið, að
hjón, sem gifzt hafa áður en þau
náðu tilskildum aldri, séu skilin að
með valdi; flutt sitt í hvort lands- (
horn. Allir ungir Kínverjar eru und-
ir stöðugu eftirliti, og það er bók-
staflega ómögulegt fyrir ungt par
að vera nokkurs staðar út af fyrir
sig. Ungur Albani, sem ég þekkti,
komst í ástasamband við kínverska
stúlku og voru þau vön að hittast
í íbúð sameiginlegs vinar, kínversks.
En þegar upp komst um ævintýri
þeirra, missti vinurinn íbúðina sína
og stúlkan var send til fjarlægrar
kommúnu.
Séð með útlenzkum augum getur
lífið í hinu kommúniska Kína sann-
arlega verið með eindæmum leið-
inlegt og tilbreytingasnautt, en frá
kínversku sjónarmiði þarf það ekki
endilega að vera þannig. Unga
fólkið þekkir ekkert annað þjóð-
félag og hefur því enga möguleika
til samanburðar. Og langflestum
Kínverjum líður betur nú en fyrir
fimmtán árum. Túlkurinn minn,
greindur tuttugu og tveggja ára
piltur að nafni Vú Fú Súng, var
ef til vill ekki hlutlaus vottur þess,
en niðurstöður hans voru mjög svo
dæmigerðar fyrir f jölda landa hans.
„Þegar ég var lítill," sagði hann,
„og átti heima í smáþorpi f Suður-
Kína, dó einn bræðra minna úr
hungri. Frændi minn var vellauðug-
ur landeigandi, en faðir minn vann
fyrir hann næstum eins og þræll.
Ég man eftir stigamönnum, sem
heimtuðu mat og peninga, og tóku
fólk höndum og drápu það sem
gísla. Þarna voru engir læknar, og
þegar faðir minn veiktist, var ekk-
ert hægt að gera. Enginn — jafn-
vel ekki broddborgararnir fyrrver-
andi — kæra sig um að fá gamla
þjóðskipulagið aftur."
Ég komst að raun um að túlk-
urinn minn hafði rétt fyrir sér (
meginatriðum. Þess ber líka að
gæta, að stjórnarvöldin beina at-
hygli sinni fyrst og fremst að unga
fólkinu, og þeir sem eru fertugir t
og þar yfir geta hagað sér tiltölu-
lega frjálsmannlega f orði og verki
— þeir eru taldir hættulausir og
jafnframt of gamlir til að hægt sé
að turna þeim. Ég talaði við fræg-
an listmálara, sem nú er á sextugs-
aldri og nam áður í bandarískum
skóla og talar ennþá hlýlega um
bandarfska vini, sem hann einu
sinni skrifaðist á við. Við flettum
saman f gegnum albúm með ný-
tízku málverkum kínverskum. Á
einni síðunni gat að líta mynd, sem
var mjög dæmigerð fyrir hina
„raunsæju" list — Maó Tse-túng
Framhald á bls. 36.
Jg VIKAN 5. tbl.