Vikan - 22.07.1965, Blaðsíða 26

Nú á dögum, á þessari öld
vísinda, tækni og hraða, er
eins og enginn megi lengur
vera að því að hvíla sig.
Menn eru hlaupandi milli
bankans og skrifstofimnar allan
liðlangan daginn og kvöldið fer
í eitthvað svipað. Hlaupandi
sagði ég. Það hefur verið algert
mismæli, réttara væri að segja
akandi, því að nú má ekki hreyfa
fæturna nema bráðnauðsynlegt
sé. Svo koma allar áhyggjurnar,
sem eru samfara þessum þeyt-
ingi, víxill í þessum banka í dag
og öðrum á morgun. Menn reyna
að leita afþreyingar og afslöpp-
unar með ýmsu móti til að losna
við áhyggjurnar, en oftast verð-
ur það fölsk hvíld, sem þeir fá
út úr því. Það er kannske gott,
meðan á því stendur, en næsti
dagur fer svo allur í að ná sér
eftir afslöppunina um kvöldið.
Áðrir fara með frúna í ferðalag
til Mallorka til afslöppunar og
koma svo heim úttaugaðir og full-
ir af áhyggjum vegna óborgaðra
reikninga frá ferðalaginu. Marg-
ar aðrar aðferðir eru til þess að
Yfirmaffur á vinnustaff, sem er
tillitslaus og ósanngjarn harff-
stjóri, veldur bæði sjálfum sér
og öllum sem undir hann eru
settir, óhamingju. Sá sem býr
undir okinu og bítur þaff í sig,
getur beffiff varanlegt heilsutjón
og spennan á vinnustaffnum kem-
ur niður á konunni og bömun-
um, þegar heim kemur.
slappa af, sennilega hefur hver
maður sína.
En hver skyldi þá vera bezta
aðferðin? Benedikt Jakobsson
íþróttakennari mun vera manna
fróðastur um þessi mál hér á
landi. Þess vegna brá Vikan sér
til hans nú á dögunum til að
ræða við hann um afslöppun, af-
leiðingar hennar og gildi yfir-
leitt.
Benedikt bauð okkur inn í hina
vistlegu íbúð sína í Bólstaðar-
hlíð, og þegar við vorum búnir
að koma okkur fyrir í afslöppun-
arstellingum, hófst samtalið.
Segðu mér Benedikt, nú þarf
einhver skilyrði til að afkasta
miklu erfiði, ekki satt?
Jú, til þess að geta afkastað
Benedikt Jakobsson, íþróttakennari.
verki, þarf þrekið að vera í réttu
hlutfalli við þær kröfur, sem dag-
leg vinna gerir. Það er hverjum
og einum nauðsynlegt að eiga
góða afgangsorku eftir að loknu
dagsverki, það er skilyrði þess,
að heilsan bili ekki.
— Þetta hugtak, heilsa, hvern-
ig er hægt að útskýra það?
— Það er erfitt að skilgreina
það, svo að öllum líki við útskýr-
inguna. Menn geta haft mismun-
andi skoðanir á heilsufari sínu
og annarra og þeim er það auð-
vitað í sjálfsvald sett, hverju þeir
trúa og hverju ekki. Ef til vill
má segja, að sá, sem ekki er
sjúkur, sé heill heilsu. En ef við
gætum nánar að, getur verið al-
veg jafn erfitt að segja um, hvað
við er átt með orðinu sjúkur
og heill heilsu. Menn getur greint
á um það sem annað. Þess eru
dæmi, að þrátt fyrir nákvæma
rannsókn finnist ekkert sjúklegt,
en sjúklingurinn líti þó út sem
sjúkur sé og kvarti. Þær kvart-
anir eru oftast um þreytu og
magnleysi.
— En nú hefur þú þínar eig-
in skoðanir varðandi sjúkleika og
heilbrigði, hvað svo sem aðrir
segja.
— Já, svo sannarlega. Að
vera heilbrigður, þýðir að við-
komandi sé laus við sjúkdóma
og sjúklegar breytingar og einn-
ig að hann njóti innra og ytra
jafnvægis. Maðurinn þarf að lifa
ánægður í umhverfi sínu og um-
gengni við aðra. Hafi hann ein-
hver þau störf með höndum, sem
eru honum ógeðfelld á einn eða
annan hátt og hann getur ekki
sætt sig við, veldur það truflun-
um á innra og jafnvel ytra jafn-
vægi hans og getur haft áhrif á
heilbrigði hans til hins verra.
— Og hér þarf eitthvaff til að
ráffa bót á, hvað er helzt til úr-
lausnar þessu og til að forðast
Eigum viff aff segja, að hann sé
aff bíffa eftir bankastjóra? Aff
minnsta kosti er honum mikið
niffri fyrir og hin innri spenna
lýsir sér í svipbrigffum hans og
stöffu.
jafnvægistruflun?
— Til þess að vera í andlegu
og líkamlegu jafnvægi og geta
dvalizt ánægður í sínu umhverfi,
þarf þrekið að svara kröfum dag-
legra starfa. Að vera við góða
heilsu er það sama og hafa gott
þrek, og gott þrek er það sama og
að hafa góða heilsu.
— En nú hljóta menn að hafa
bæði gott og lélegt þrek, þannig
að heilsufarið verði mismunandi
eftir því. Hvernig geturðu út-
skýrt það nánar?
-— Lífeðlisfræðilegar rannsókn-
ir sýna fram á það, að starfsget-
an vex að jafnaði við líkamlega
þjálfun, en þessi hæfileiki minnk-
ar með aldrinum.
— Eftir því að dæma, er um
að gera að hreyfa sig sem mest
og reyna að vera á stöðugri
hreyfingu?
— Það má segja það. Sá, sem
vanrækir að hreyfa sig, hefur
að jafnaði lítið þrek og því oft
litla afgangsorku fram yfir þörf-
ina til daglegra starfa, en auðvit-
að þarf hann að eiga eitthvað
meira í pokahorninu, ef til þess
myndi koma, að eitthvað fleira
legðist til.
— Þetta er þá hin svokallaða
þreyta, sem maður finnur fyrir
að loknum starfsdegi?
— Já, sá maður, sem litla af-
gangsorku hefur eftir daginn, er
jafnan þreyttur. Þreytan veldur
leiða og leiðinn aftur spennu.
Spennan truflar svo innra jafn-
vægi. Truflizt það, veldur það
röskun á ytra jafnvægi og
maðurinn þrífst ekki í umhverfi
sínu. Skapið er í ólagi og
samneyti hans og umgengni við
aðra er langt frá því að vera
ákjósanlegt. Líttu bara í kring-
um þig og sjáðu, hvað þú kann-
ast við mörg dæmi úr daglega
lífinu.
— Þetta hefur þú rannsakað
undanfarið með þrekmælingum
ef ég man rétt.
— Já og þær mælingar hafa
gefið miklar upplýsingar, þó að
þær hafi ekki alltaf verið sem
jákvæðastar fyrir okkur fslend-
inga, því miður. Það kom úr-
dráttur af því starfi í Vikunni
fyrir fáeinum árum og vakti það
mikla athygli og hefur vonandi
orðið til þess að ýta við ein-
hverjum.
— Eftir því, sem mér hefur
skilizt, er þá hér bæði um and-
legt og líkamlegt ástand að ræða.
— Þetta ástand hefur verið
kallað „stress“-sjúkdómur, og
kanadíski líffræðingurinn Hans
Selye hefur rannsakað það nokk-
uð nákvæmlega, Stress er sam-
nefnari fyrir gagnráðstafanir
líkamans gegn ytra valdi og á-
reynzlu, einu gildir hvað um er
að ræða í því sambandi. Vamar-
kerfi líkamans er mjög flókið og
aðlögunarhæfni mikil. í þessu
sambandi hafa ósjálfráða tauga-
kerfið og vakarnir þýðingar-
miklu hlutverki að gegna. Ef
innra jafnvægi truflast, þá virkj-
ast bæði taugar og vakar til
þess að lagfæra það, sem farið
hefur úr skorðum. Þetta sam-
starf þeirra virðist þó nokkuð
tilviljunarkennt.
— Svo að ósjálfráða tauga-
kerfið hefur mikið að segja við
gagnráðstafanirnar?
— Vissar taugar þess hægja á
en aðrar örva starfsemi vissra
líffæra, svo sem hjarta, blóðrás-
20 VIKAN 29. tbl.