Vikan - 02.09.1965, Blaðsíða 49

frístundum. Þeir eiga einungis
gott skilið. En betur má ef duga
skal. ★
Ég myndi hiklaust velja
sönginn aftur
Framhald af bls. 28.
að árið 1962 til þess að sjá sýn-
inguna á „My Fair Lady", gerði
menntamálaráðherra, hr. Gylfi Þ.
Gíslason okkur Stefáni það tilboð
að gerast kennarar við Tónlistar-
skólann hér í Reykjavík. Ég ákvað
að taka tilboðinu, en stöðu minni
i Höfn var þó haldið opinni fyrir
mig, þótt ég fengi mig lausan frá
samningi, þangað til afráðið var,
að ég flyttist alfarinn hingað og
byrjaði að kenna.
Árin höfðu liðið hvert af öðru,
og nú var ég búinn að standa í
eldinum í 30 ár. Ég vissi að sá
tími nálgaðist á söngferli mínum,
að ákvörðunina um að hætta yrði
að taka — eftir 30 ár á óperusvið-
inu fer að verða komið nóg. Að
vísu hafði ég alltaf hugsað mér að
halda afram að syngja til sextugs,
en þessi tímamót, þegar ég fluttist
fyrir fullt og allt heim og sneri
baki við óperusviðinu, voru, þegar
öllu var á botninn hvolft, heppileg-
ust til að taka þá erfiðu ákvörðun
að „skrúfa alveg fyrir".
Þessi ákvörðun, sem reyndar var
tekin óþarflega fliótt, kostaði mikið
sálarstríð, en ég er viss um, að hún
væri rétt. Ég hafði haslað mér völl
á erlendri grund. Nú var sá vett-
vangur að baki, og fyrir mig tók
enginn vettvangur við, þar sem ég
gat haldið mér í fullri æfingu —
æfingu, sem er hverjum manni
nauðsynleg, ætli hann að ná sinu
bezta. Ég get ekki hugsað mér að
syngja nema það sé hsegt, þess
vegna hef ég ekki séð eftir ákvörð-
uninni um að hætta alveg.
011 árin í „útlegðinni" var ég
ákveðinn í því að flytjast búferlum
hingað heim áður en yfir lyki. Því
er ég hamingjusamur maður yfir
því að hafa átt þess kost að setjast
hér að og taka við nýju og spenn-
andi starfi.
Ég kann Ijómandi vel við mig í
nýja starfinu. Þætti mér það ekki
skemmtilegt og hefði ég ekki brenn-
andi áhuga, væri það mér raun.
Engin tvö söngvaraefni eru eins.
Kennarinn verður að finna nýja af-
stöðu til hvers einstaks nemenda.
Þetta kostar mikla þolinmæði, bæði
fyrir nemanda og kennara, en ger-
ir starfið lifandi, skemmtilegt og
margslungið. í söng er ekki hægt
að stytta sér leið, og þar er ekki
hægt að bregða neinum töfrasprota.
Þetta verður að seytlast inn í menn,
hægt og hægt.
Margir geta sungið dálaglega,
án þess að hafa lært nokkurn skap-
aðan hlut. Af því draga menn þá
ályktun, að óþarfi sé að læra að
syngja, annað hvort geti menn og
kunni að syngja eða ekki, og því
verði ekki breytt. Hitt er sönnu
nær, að það er mikið djúp staðfest
á milli þess að syngja „ósjálfrátt"
með sínu nefi eða „sjálfrátt" eins
og maður veit að á að syngja.
En við þurfum að búa betur í
haginn fyrir unga söngvara hér.
Fyrsta skilyrðið er, að ungt fólk
með úrvals raddir sjái fram á, að
hér sé hægt að hafa atvinnu af
söng, að grundvöllur sé fyrir að
gera söng að lífsstarfi. M.a. þess
vegna er sérstaklega tímabært að
stofna hér óperu. Menn hafa að
vísu gagnrýnt hugmyndina harð-
lega og fundið henni flest til for-
áttu. Samt sem áður er allt, sem
horfir til framfara eða eðlilegrar
þróunar, tímabært og á fullan rétt
á sér, hvort sem um er að ræða
útvarp, síma, þjóðleikhús, sjónvarp,
Búrfellsvirkjun — eða óperu, þótt
um leið séu ávallt til menn, sem úr
öllu draga. Það er hættulegt að láta
úrdráttar- og undansláttarmennina
hafa yfirhöndina.
Ég hef margoft fengið orð í eyra
fyrir þá „stífni" að hafa gjörsam-
lega „skrúfað fyrir" eftir komuna
heim. Sumum finnst það eflaust ein-
strengingsháttur. — En hversu mörg
dæmi þekkja menn ekki um söngv-
ara, sem ekki „skrúfuðu fyrir", fyrr
en það var orðið of seint, söngvara
með bilaða rödd og sljóvgaða dóm-
greind, sem „gleymdu" að hætta.
Ég vildi heldur, að fólk segði:
„synd, að hann Einar skuli vera
hættur að syngja", heldur en það
hefði ástæðu til að segja: „synd,
að hann Einar skuli ekki vera hætt-
ur að syngja". Það er mergurinn
málsins.
En stæði ég nú á tvítugu og ætti
að velja mér ævistarf á ný, myndi
ég hiklaust velja sönginn aftur.
Samt sem áður gæti ég ekki ráð-
lagt nokkrum að gera slíkt hið
sama. Menn verða að finna það
sjálfir, að köllunin, viljinn, löngun-
in og þráin búi í þeim. Þá köllun
geta ekki aðrir framkallað og þess
vegna er ekki hægt að ráðleggja
mönnum að leggja fyrir sig söng.
— Aðeins þeir, sem geta ekki hugs-
að sér að gera neitt annað, komast
áleiðis . . .
Með þessum orðum slær Einar
Kristjánsson óperusöngvari, einn
fremsti listamaður, sem íslendingar
hafa nokkru sinni átt, botninn í frá-
sögn sína.
Á ferli hvers listamanns hljóta að
skiptast á skin og skúrir eins og
gengur. Þótt Einar eigi að baki
marga sigra og stóra, höfum við
einnig kynnzt því, að l(f hans hef-
ur ekki verið einn dans á rósum.
Við flettum upp í gömlum dönsk-
um blöðum og fundum umsagnir um
frammistöðu Einars í „Albert Herr-
ing": „ . . . En hvað um höfuðpaur-
inn sjálfan, letiblóðið og „maíkon-
unginn" Albert Herring, hann, sem
allt snerist um og allt stóð og féll
með? Skyldi nokkurs staSar í heim-
inum finnast á óperusviði söngvari,
sem gæti gert hlutverkinu eins góð
skil og Einar Kristjánsson? Hann er
óborganleg uppgötvun, sem getur
hreint og beint ekki verið betri"!
APPELSÍN
SÍTRÓ N
LIME
Svalandi - ómissandi
é hverju heimili
— Síðan ber gagnrýnandinn saman
þá Einar og sjálfan Peter Pears,
sem hlutverkið var skrifað fyrir og
kemst að raun um, að Einar hafi
staðið Pears langtum framar. I
öðru blaði segir m.a.: „Einar Krist-
jánsson getur sungið og leikið
Albert Herring á hvaða óperusviði
heims sem er. Hann hefur alla þá
eiginleika til að bera, sem hetju
Benjámins Brittens eru áskapaðir,
hinn bjarta og yndislega tenór, hið
barnalega og Ijúfa bros, sem sæfta
mann við uppskafningsháttinn og
„syndafallið", sem gerir hann að
karlmanni. Þegar kynslóð okkur lít-
ur yfir farinn veg, mun hún brosa
að endurminningum sínum og
segja: Munið þið eftir Einari Krist-
jánssyni í hlutverki Albert Herr-
ings?" — Og enn er skrifað: „Einar
Kristjánsson vann stóran sigur sem
Albert Herrings, ekki sízt vegna
þess, að söngrænt náði hann full-
komnum meistaratökum á hinu erf-
iða hlutverki með bjartri og mjúkri
rödd og frábærri raddbeitingu hins
hámenntaða söngvara".
Um leið og við að endingu tök-
um undir orð þeirra, sem segja —
„synd, að hann Einar skuli vera
hættur að syngja" — langar okkur
að minnast á eitt atriði:
Við Islendingar hömpum því
gjarna, að við séum mikil menn-
ingarþjóð, finnst að minnsta kosti
ósköp þægilegt að heyra það utan
í frá, að við séum þrælmenntaðir.
Sagt er, að við gefum út fleiri bæk-
ur, fleiri tímarit og fleiri blöð en
aðrar þjóðir o.s.frv., o.s.frv. En í
öllu þessu menningarsturtubaði eft-
irstríðsáranna hefur harla lítið ver-
ið gefið út af hljómplötum með okk-
ar beztu söngvurum, og í þeim efn-
um er engu líkara en Einar Krist-
jánsson hafi verið settur utan garðs.
Hið eina, sem til er af söng hans,
eru fáein íslenzk sönglög á gömlum
'78 snúninga plötum, og þar af
nokkur lög, sem hann söng sér-
staklega inn fyrir His Masters Voice.
Ekki eitt einasta Schubert-lag, hvað
þá lagaflokkur. Um langt árabil
hefur ekki bætzt við ein einasta
plata með rödd Einars Kristjánsson-
ar, eins okkar bezta óperu- og Ijóða-
söngvara fyrr og síðar.
Það verður að teljast furðuleg
seinheppni okkar, að hér skuli ekki
vera til myndarlegt úrval af Ijóða-
söng Einars á plötum. Andspænis
þessari dapurlegu staðreynd gæti
einhverjum ef til vill dottið í hug —
þótt eflaust sé dýrt að taka upp
söng, jafnvel bara til varðveizlu —
að við séum þrátt fyrir allt ekki
eins mikil alvörumenningarþjóð og
af er látið.
Því er þeirri spurningu beint til
þeirra, sem hlut geta átt að máli:
Getur verið, að ennþá megi ráða
bót á þessari hneisu? Skyldi Einar
ennþá vera fáanlegur til að syngja
inn á hljómplötur? — Eða eigum við
bara að segja við barnabörn okkar:
Einu sinni áttum við stórkostlegan
söngvara, sem hét Einar Kristjáns-
son, en það „gleymdist" að taka
röddina hans upp! — ? ★
i
VIKAN 35. tbl.