Vikan - 30.09.1965, Blaðsíða 26

ÞARF BYLTINGU í SKÓLAMÁLUM
JÖHANN HANNESSON
PRÓFESSOR
1. Sum börn myndu hafa gagn
af því að byrja fyrr, svo sem einu
ári, en önnur ekki, nema þá ef
öðruvísi væri hagað til í kennslunni.
Til dæmis mætti hafa meiri munn-
lega kennslu og nota myndir, hluti
o.fl. Vel þarf að byggja að skóla-
þroska barna.
2. Það er venja á íslandi að
telja skólatímann í mánuðum, en
það er ákaflega svikult og gefur
ekki rétta mynd. Norðmenn og
Svíar telja hins vegar í vikum,
og gefur það miklu betur til
kynna um námstímann. Við, sem
reiknum í mánuðum, teljum öll frí
með í námstímanum. Þannig er
það u.þ.b. mánuður, sem ekki nýt-
ist til kennslu, en er samt reiknað-
ur með. Þetta er hvorki nákvæmt
né heiðarlegt. Með því að telja í vik-
um fengjum við miklu betri heild-
armynd af tímanum. Annars er það
óhjákvæmilegt að lengja námstím-
ann, ef við ætlum ekki að dragast
langt aftur úr öðrum þjóðum.
Svo er það annað, hvernig er
heppilegast að lengja. Betra væri
að mínum dómi að hafa hreyfan-
legri skipan á skólatímanum eftir
atvinnuháttum hvers staðar, fremur
en að hafa alls staðar sama tíma.
Menntaskólarnir hér eru lengstu
skólar á Islandi, en eru þó styttri
en erlendis. Maður, sem þekkir vel
til þessara mála, sagði mér, að
ekki væri hægt að komast yfir
sama námsefnið á þetta miklu
styttri tíma, þannig að við yrðum
að gera einhverjar úrbætur á.
í verknámi, svo sem iðnnámi,
eru nemendum greidd laun, meðan
á námi stendur. Það er ekki rétt
að gera þessum greinum hærra
undir höfði en öðrum. Við þyrftum
alveg eins að greiða t.d. kennara-
nemum og hjúkrunarnemum laun.
Kennaranemar vinna við kennslu
tvö síðustu árin í skólanum og fá
engin laun fyrir. Sama er að segja
um margar aðrar greinar. Hvað
tekur svo við að námi loknu? Er
þessum stéttum greitt hærra kaup
en þeim, sem eru á launum við
nám? Nei, í mörgum tilfellum er
kaupið lægra. Astralíumenn hafa
sitt kerfi við námið. Ríkið kostar
kennaramenntunina gegn skuld-
bindingu um, að viðkomandi kenni
ákveðinn árafjölda í staðinn. Þetta
er hugsanleg leið, þótt ekki sé víst,
hvernig hún myndi henta hér.
3. Þessi skipting er alls ekki
heppileg, enda berast stöðugt kvart-
arnir yfir henni. Erlendis er fræðsl-
an samfelld í einum og sama skóla í
flestum löndum, Það er alls ekki
gott að skipta um við 12 ára ald-
urinn eins og nú er gert. Börnin
hafa mörg tekið ástfóstri við kenn-
arann, og þeim böndum ætti að
halda eins og hægt er. Ef horfið
væri að því ráði að hafa allt skyldu-
námið í einum skóla, yrði að sjálf-
sögðu að bætq við kennaramennt-
unina. í sambandi við það má
benda á, hvernig kennarar á Norð-
urlöndum nota sitt sumarfrí. Þeir
nota það til að sækja námskeið um
nýjungar í kennslumálum og auka
við þekkingu sína meðan kollegar
þeirra á íslandi sitja á skurðgröfum
og fara í vegavinnu.
4. Landspróf hefur bæði sína
kosti og galla. Kostirnir eru þeir,
að sams konar kröfur eru gerðar
til nemenda um land allt, þannig
að jafnari mælikvarði fæst en við
gagnfræðapróf Sá galli er hins
vegar á, að kennarinn undirbýr ekki
prófið, heldur landsprófsnefnd.
Þannig getur farið, að sterku hlið-
ar nemandans komi ekki í Ijós.
Framhald á bls. 49.
KRISTJÁN
GUNNARSSON
SKÖLASTJÖRI
1. Það er algerlega háð aðstæð-
um. Ekki er sama, hvort um er að
ræða borg eða sveit. í framtíðinni
eru líkur á því, að aldurinn í borg-
um færist fram til 5 eða 6 ára. Þar
yrði þó ekki um beina kennslu að
ræða, heldur yrðu það þroskandi
leikskólar, og að miklu leyti til að-
stoðar foreldrum, ef þau ynnu bæði
úti eins og færist nú í vöxt.
2. Það er orðið óhjákvæmilegt að
lengja skólatímann eitthvað. Það
er hægt að gera með þvf að stytta
sumarleyfið eða þá að nýta tímann
betur eins og stefna ber að. En
skólinn þarf að starfa ekki skemur
en 9 mánuði á ári og til þess verður
að stytta sumarleyfi eitthvað á sum-
um skólastigum.
Námslaunakerfi hefur verið fram-
kvæmt í nokkrum löndum, einkum
í sambandi við háskólanám. Kostir
þess koma m.a. fram í styttri náms-
tíma, þannig að menn komast fyrr
í starfið. Það er því að vissu leyti
hagkvæm fjárfesting. Það er ákaf-
lega æskilegt, að hægt sé að veita
dugandi nemendum í æðri skólum
laun, hagkvæm lán eða styrki, með-
an á námi þeirra stendur.
3. Skyldunámið á alveg eindreg-
ið að fara fram í sama skólanum.
Breyta þarf menntun kennara með
tilliti til þess, að þeir geti þá ann-
azt alla fræðslu 6 skyldustiginu.
Undantekning frá því væru kannski
sérhæfðir smábarnakennarar, sem
þó þyrftu að geta kennt eldri börn-
um eina eða tvær námsgreinar. Ef
horfið væri að þessu ráði, myndi
komast einhver reiða á réttindi og
launakjör kennara, en um þau mál
standa nú miklar deilur, vegna ó-
eðlilegrar skiptingar skyldunáms-
ins í barna- og gagnfræðaskóla.
Við mættum taka okkur Svía til
fyrirmyndar að ýmsu leyti við end-
urskoðun skólakerfisins. Eftir skyldu-
námið tekur þar við framhalds-
skóli, sem greinist í menntaskóla,
iðnskóla, verzlunardeildir og fleiri
deildir aimenns náms og sérhæfðs.
Af þessum framhaldsskóla taka svo
við háskólar og tækniskólar. Með
þessu lagi lokast ekki dyrnar fyrir
nemendunum. Ef sýnt þykir í fram-
haldsskólanum, að nemandi sé ekki
hæfur í þeirri grein, sem hann hefur
valið sér, er honum ekki sparkað
úr skólanum, heldur er hann flutt-
ur í aðra deild, sem á betur við
hann. Á sama hátt geta nemendur
sem sækja sig í námi flutzt í þyngra
nám.
4. Landsprófið hefur haft þýð-
ingu til að bæta aðstöðu nemenda
utan af landi til að komast í
menntaskóla. Meðan skortur er á
menntaskólum, verður að halda
þessu skipulagi. En verði horfið að
öðru skólakerfi, gæti það sennilega
VIKAN GERIR SKOÐANAKÖNNUN UM SKÖLA-
KERFIÐ A ISLANDI. MEÐAL ANNARS KEMUR
ÞAR FRAM, AÐ FLESTUM FINNST HASKÖLA-
DYRNAR OF ÞRÖNGAR.
20 VIKAN 39. tbl.