Vikan - 30.09.1965, Blaðsíða 27

IKKAR?
fallið niður. Eins og mólin standa
í dag er landsprófið í núverandi
inynd, ill nauðsyn.
5. I sumum nómsgreinunum
þyrfti að kenna meira og betur. Við
höfum þar dregizt aftur úr öðrum
þjóðum. Með því er ekki sagt, að
prófin þyrftu að þyngjast heldur
þarf nómsefnið að breytast. Þyngstu
prófin geta verið þau, þar sem
spurt er um það sem minnstu máli
skiptir.
Tvímælalaust þyrfti að sérmennta
fólk meira. I framtíðinni hlýtur að
vera meiri greining á störfum fólks
og því nauðsynlegt að sérhæfing
sé aukin. En einnig þarf að auka
almenna menntun, sem beinist að
því að gera fólki þægilegt að lifa
í þjóðfélaginu, eins og það er á
hverjum tíma.
Þrátt fyrir alla svartsýni hjá
mönnum, um að allt of mikið sé
„framleitt" af fólki í ýmsar stéttir,
er reynslan af því yfirleitt þveröfug.
Því meiri, sem tæknin er, þeim mun
meiri sérhæfingu þurfum við. [ öll-
um löndum vantar sérmenntaða
menn, sama hvort það eru þróun-
arlönd eða ekki. Sem dæmi má
taka, að reiknað var út í V-Þýzka-
landi, að þótt allir, sem Ijúka
stúdentsprófi þar færu í kennara-
nám, dygði það ekki til að full-
nægja eftirspurn eftir kennurum
eins og hún verður innan 10 ára,
og hvað þá með allar aðrar grein-
ar?
6. Svo að ég taki aftur Svía
sem dæmi, þá eru þeir nú með
prófinu, en taka þá sennilega í stað-
inn upp inntökupróf í háskóladeild-
ir. Vitanlega standa um þetta
miklar deilur, og það er vissulega
erfitt að taka afstöðu til þessa máls.
En ef af þessu yrði, skipaði sér-
hæfing miklu meiri sess en nú er.
Það hefur bæði kosti og ókosti.
[ framhaldi af því yrði því stúd-
entsmenntun miklu sundurgreindari
eftir mismunandi námstímum, en nú
tíðkast.
HANNESJÓNSSON
FÉLAGSFRÆÐINGUR
1. Víða erlendis tíðkast mjög hin-
ir svokölluðu „kindergarten", sem
mætti kalla barnaheimili á íslenzku.
Þetta eru meira dagheimili til að
létta á húsmóðurinni en fræðslu-
stofnanir og því kannske ekki rétt
að flokka það undir skólagöngu í
eiginlegum skilningi. Þó byrja börn-
in f kindergarten að læra í leik
bæði lestur, skrift, teikningu og
reikning.
Ég tel, að við þurfum stofnanir
sem slíkar hér á fslandi. Væri hægt
Stúdentsprófið er að vonum stór þáttur í lífi manna, þar eð það opnar
þeim dyrnar inn í háskólann. En á stúdentsprófið að hafa einokunarað-
stöðu til háskólanáms?
að senda börn í slíka leikskóla frá
3ja ára aldri, væri það án efa
stór léttir á stórum heimilum. Ef
ég á að svara spurningunni með
tilliti til fræðsluskyldunnar sjálfrar,
tel ég, að engin ástæða sé til að
færa skólaskyldualdurinn fram,
hæfilegt sé að hefja námið við 7
ára aldur.
2. Að mínu áliti þarf skólaskyld-
an ekki að vera neitt meiri en hún
er nú f dag. En það þarf að auð-
velda þeim, sem áhuga hafa á
námi, að njóta hæfileika sinna.
Viðvíkjandi námslaunum, sem
tíðkast í Sovétríkjunum, held ég, að
það komi ekki til greina á íslandi
í dag. Það leyfir fjárhagurinn ekki.
í framtíðinni væri það þó að sjálf-
sögðu hugsanlegur möguleiki.
3. Ég álít, að skiptingin sjálf
skipti ekki máli. Það ætti að vera
sama, hvort námið er stundað á
þessum stað eða einhverjum öðr-
um. Hitt er meginmálið, að ungl-
ingar, sem hafa hæfileika lendi ekki
út á blindgötu í þessum málum.
Þar á ég við, að öll sund eigi ekki
aí> vera lokuð fólki, til æðri
menr.tunar þótt það hafi ekki
þrætt einhverja eina námsleið.
4. Prófin eru ekki eða eiga ekki
að vera aðalatriði í rekstri skól-
ans, heldur sá árangur, sem nem-
andinn getur náð í vissum grein-
um. Skólar eiga að vera reknir sem
persónumótandi og siðgæðisleg
træðslustofnun, sem undirbýr nem-
andann undir líf og starf, en ekki
einhver grýla, þar sem prófstand-
ard ræður öllu. Ég óttast, að nú-
verandi fyrirkomulag á skólakerf-
inu (t.d. landsprófið) hafi neikvæð
persónumótandi áhrif, en skólanám
á auðvitað að hafa jákvæð áhrif,
glæða áhuga nemandans og hjálpa
honum til að finna ánægjulegt hlut-
verk í lífinu.
5. Stúdentsprófið frá menntaskól-
unum á ekki að veita nein sérrétt-
indi til háskólanáms, heldur ætti
háskólinn sjálfur að prófa hæfni
nemenda til æðra náms, líkt og á
sér t.d. stað með GCE-prófið í
Bretlandi. I sambandi við sér-
menntun þarf að taka alla ungl-
inaafræðslu og allt framhalds-
skólakerfið á (slandi til ræki-
legrar endurskoðunar. T.d. er það
hreinasta tímgeyðsla, hvernfg hald-
ið er á spöðunum við tungumála-
námið. Meðan unglingar hér á Is-
landi eru að læra einhvern graut
í 4 til 5 tungumálum, læra jafnaldr-
ar þeirra í Bandaríkjunum, Bret-
landi og Sovétríkjunum eitt eða tvö
mál og læra þau þá til hlítar. Sá
tími, sem vinnst með þessu, er
notaður til að nema ýmsar grein-
ar náttúrufræðinnar, félagsvísindi,
eðlisfræði o.fl.
Mig langar að taka dæmi úr
íslenzku skólakerfi. Það er Iðnskól-
inn, sem nú er alger blindgata, opn-
ar ekki meiri möguleika til náms.
Þar þyrfti beinan framhaldsskóla,
sem útskrifaði í fyrsta lagi meistara
og í öðru lagi tæknifræðinga. í
framhaldi af honum kæmi svo iðn-
háskóli, þar sem kostur væri á há-
skólanámi í tæknigreinum, svo sem
verkfræði, arkitektúr og jafnvel við-
skiptafræði. Gæti fræðslukerfi Sví-
þjóðar verið nokkur vísbending í
þessu efni.
Hvað viðkemur offjölgun í ýms-
um starfsgreinum, vil ég segja
þetta: Við lifum í frjálsu þjóðfélagi,
og þess vegna kemur stjórnarvöld-
um ekkert við. hvaða starf hver
og einn velur sér eða hvað hann
lærir. Ef lagðar væru hömlur á það,
væri verið að ganga á rétt bargar-
anna og skerða frelsi þeirra. Það
væri fjarstæðukennt að ætla sér að
hindra einn eða annan í því starfs-
vali, sem hann hefur áhuga á.
6. Það er eindregin skoðun mín,
að afnema eigi einkarétt mennta-
skólanna á því að prófa hæfni nem-
Framhald á bls. 50.
VIKAN 39. tbl. 27