Vikan - 22.03.1967, Blaðsíða 23

ig í fyrra skiptið höfðu þeir Guð í flokki
með sér, ef trúa má þeirra eigin orðum.
Nú heitir foringi þeirra Franz Josef Strauss;
í fyrra tilfellinu nefndist hann Adolf Hitl-
er. Þessi sniðugi teiknari hefði aldrei kom-
ist langt, ef ekki hefðu verið Bæjararnir og
bjórkjallararnir í Múnchen. Mörg fyrstu ár
nazistaflokksins var hann nær algerlega tak-
markaður við Bæjaraland. Það var ekki fyrr
en það fór að borga sig frá hagsmunasjón-
armiði að vera nazisti, að aðrir Þjóðverjar
fóru að ráði að skipa sér undir merki For-
ingjans. Og allt til hins síðasta voru trygg-
ustu fylgismenn hans úr Bæjaralandi. Marg-
ir af helztu forustumönnum nazista, þar á
meðal menn eins og Himmler og Streicher,
sem líklega voru verstu skepnurnar í öllum
skaranum, voru Bæjarar. Aðalflokkshátíðir
nazista voru haldnar í Nurnberg. Og þegar
Hitler vildi hafa sérlega mikið við í Berlín
og öðrum norður-þýzkum borgum, sendi
hann suður í Bæjaraland eftir stormsveitar-
mönnum til að láta þá marséra framhjá sér.
Nú er ætlunin með þessum línum alls
ekki sú, að slá því föstu að Bæjarar séu
með öllu óalandi og óþolandi manngerð; því
fer fjarri. En duttlungar örlaganna hafa hag-
að því svo til, að þeir hafa stundum komið
fram sem skrýtnir fuglar eða jafnvel ólukku-
fuglar I sögu Þýzkalands, einkum á síðari
tímum.
Þetta á vitaskuld sína eðlilegu forsögu.
Við verðum að muna að á miðöldunum tókst
Þýzkalandi aldrei að koma sér á traustan
grundvöll sem sameinað þjóðríki, eins og
Englandi og Frakklandi, og á síðari tímum
varð sameining Þýzkalands í eitt ríki enn
fjarlægari draumur. Landið hefur aldrei átt
sér höfuðborg, sem hefur orðið því slík mið-
stöð sem París Frakklandi og Lundúnir
Bretlandi. Vínarborg er í útjaðri byggða
þýzkumælandi manna og Berlín er í Brand-
enburg, á svæði sem varð ekki hluti af
Þýzkalandi fyrr en á síðari hluta miðalda.
Það er því ekki að undra þótt Þjóðverjar
séu sundurleitari innbyrðis en aðrar stór-
þjóðir Vestur-Evrópu. Það er verulegur
munur á íb.úum hins gamla prússneska kon-
ungsríkis, sem alist hafa upp við Drang nach
Osten og hálfgert lénsskipulag, og hinum
atorkusömu og órómantísku Norðvestur-
Þjóðverjum, afkomendum Saxanna gömlu,
sem eru kauphöndlarar miklir og búmenn
og hallast að alþjóðahyggju og samstarfi við
Engilsaxa. Svo eru það Rínlendingarnir, sem
búa að sam-vesturevrópskri menningararf-
leifð, er á sér rætur allt aftur til daga
Frankaríkisins og Karlamagnúsar. Það er
einkennandi að Adenauer og fleiri leiðtogar
Þjóðverja eftir stríðið, sem upprunnir eru
úr Rínarlöndum eða Suður-Þýzkalandi, hafa
tekið samstarf þjóðanna á meginlandi álfunn-
ar framyfir alþióðasamstarf á breiðari grund-
velli.
Loks má nefna Bæiarana. Sérstöðu þeirra
má einnig rekja aftur til Karlamagnúsar.
Rínarlönd urðu kjarni Frankaríkis og þeirr-
ar samevrópsku og fyrst og fremst latnesku
menningarheildar, er það myndaði. í Bæj-
aralandi kom þá upp, svo sem til mótvæg-
is, þýsk þjóðernishyggia, sem tilbað germ-
anska fornöld og hlúði að heimafengnum
arfi. Þá voru Niflungaljóð ort í austurríska
hluta Dónárdals, en Austurríki byggðist að
miklu leyti frá Bæjaralandi. Þessari sér-
stöðu hafa Bæiarar aldrei sleppt síðan, og
hefur hún komið fram með ýmsu móti, en
hvað oftast sem þióðernishyggja, sem bor-
ið hefur allsterkan keim af lókalpatríót-
isma, tilhneigingu eða þörf á að skera
sig úr öðrum Þjóðverjum, og sem slík ann-
að veifið orðið brosleg en jafnframt öfga-
kennd og ofsafengin. Þetta hefur jafnt kom-
ið fram í viðhorfum til menningarmála og
stjórnmála. Fyrir fyrri heimsstyrjöld var
Munchen meðal merkari menningarborga í
álfunni; Lúðvík annar konungur af Wittels-
bachætt, sem að vísu var hálfgeggjaður og
byggði miðaldakastala upp um fjöll og
firnindi, var jafnframt verndari framúr-
manna í listuro, svo sem Wagners. Þessi
konungur er að mörgu leyti skemmtileg end-
urspeglun á öfgunum í fari Bæjara. En eft-
ir stríðið skipti heldur en ekki um; frá því
að verða gróðrarstía avantgardista í menn-
ingarmálum varð Múnchen nú hæli mögn-
uðustu afturhaldsaflanna í þeim efnum, sem
hölluðust að þröngsýnni dýrkun á heima-
fenginni list, svokallaðri ,,heimatkunst“. í
stjórnmálunum urðu sveiflurnar álíka ofsa-
fengnar. Eftir stríðið stofnuðu Bæjarar hjá
sér sovétlýðveldi að rússneskri fyrirmynd;
þegar það svo datt um sjálft sig urðu þeir
nasistar.
Nýjasta dæmið um sérvitringsskap Bæj-
aranna er Strauss og flokksdeild hans, sem
er í raun og veru sjálfstæður flokkur, þótt
hann sé í nánum tengslum við hinn Kristi-
lega lýðræðisflokk Adenauers gamla. Og
margir óttast, að þetta framlag Bæjara til
landsmála muni verða síst gæfulegra en sum
hin fyrri. En lítum nú nánar á manninn
Franz Josef Strauss og feril hans.
Faðir hans var slátrari og hann er um
fimmtugt. Því neitar enginn að hann sé
klókur og snarráður með afbrigðum, og þess-
utan gerir samvizkan líklega lítið að því að
bíta hann og slá. Hann var aldrei meðlim-
ur nasistaflokksins gamla og það er furðulegt
því að í hans ungdæmi áttu þeir Þjóðverjar,
sem utan þess flokks stóðu, sér litla frama-
von á nokkru sviði. En kannski er þetta
bara eitt af mörgum dæmum um framsýni
og klókindi þessa kraftalega Bæjara. Hann
var í hernum á stríðsárunum og kól á tán-
um einhversstaðar í námunda við Stalín-
grað, en svoleiðis nokkuð er mikill plús í
augum nútíma Þjóðverja.
Eftir stríðið tók hann að skipta sér af
stjórnmálum og náði með því móti skjót-
um frama. 1956 varð hann landvarnarráð-
herra í stjórn Adenauers — sama árið og
herskylda var á ný lögleidd í Vestur-Þýzka-
landi. Þótti hann dálítið aðsjáll og ráðríkur
í því starfi, meðal annars rak hann einu
sinni hershöfðingja, sem hafði ekki verið
nógu snar í snúningum við að gera einn
af gæðir.gum ráðherrans að ofursta. Þá mis-
notaði hann aðstöðu sína til að hygla bygg-
ingarfyrirtæki, sem kunningjar hans stóðu
fyrir, og ætlað var að reisa íbúðir fyrir
bandaríska hermenn í Vestur-Þýzkalandi. En
þá komst Hamborgarblaðið Der Spiegel —
sem með nokkrum rétti hefur verið titlað
hin raunverulega stjórnarandstaða í Vestur-
Þýzkalandi — í málið og vakti á því at-
hygli, sem Framhald á bls. 57.
12. tw. VIKAN 23