Vikan - 19.09.1968, Qupperneq 9

HIJS 0G HÚSBÚNAÐUR
á hefur það tekizt: Öll íslands-
met slegin á einu bretti. Foss-
vogshverfið, sem átti að
verða skóladæmi um skipu-
lagsgáfur, lærdóm og snilld ís-
lenzkra arkitekta og skipuleggjara,
hefur fyrir einhver óvænt mistök
orðið líkt og minnismerki um ná-
kvæmlega það gagnstæða. Þetta
hverfi er eins konar minnismerki,
stórkostlegasta minnismerki um
getuleysi í skipulagningu, sem reist
hefur verið í þessari borg.
Málið fór strax illa af stað, en í
þetta skipti boðaði fall ekki farar-
heill. Sú nýbreytni ráðamanna að
efna til samkeppni fyrir erlenda
jafnt sem íslenzka arkitekta, lofaði
góðu. Margar athyglisverðar lausn-
ir bárust, en viti menn: Þeim var
umsvifalaust varpað fyrir róða, þeg-
ar verðlaunin höfðu verið greidd.
Þá komu þessir innlendu snillingar
og sögðu: Nú get ég. Það varð
strax Ijóst af þeirra fyrstu uppdrátt-
um, að hugmyndir þeirra voru lág-
kúran uppmáluð og enn Ijósara hef-
ur þetta orðið eftir þv( sem hverfið
hefur risið.
Þrem arkitektum voru fengin öll
völd í hendur. Þeir heita Gunnlaug-
ur Halldórsson, Manfreð Vilhjálms-
son og Guðmundur Kr. Kristinsson.
Allt eru það prýðilegir arkitektar,
þegar um er að ræða að teikna ein-
stök hús, þar sem þeir hafa frjáls-
ar hendur. Þeir hafa jafnvel teiknað
hús, sem hvarvetna mundu taiin vel
gerð. Aftur á móti virðast þeir lítt
skilja sín takmörk og það hefur
ugglaust kitlað hégómagirnd þeirra
að geta sett sitt mark í einu og öllu
á hverfi, sem er á stærð við stóran
kaupstað úti á landi.
Byggingarstæðið er fremur fal-
legt; brekka móti suðri, og hefði
án efa verið tækifæri til að byggja
þarna fegursta íbúðarhúsahverfi í
borginni. En óhamingju Reykjavík-
ur verður sannarlega allt að vopni.
Margir voru búnir að þrauka í von-
inni um, að þarna yrði loksins í
fyrsta sinn í sögunni byggt þokka-
legt einbýlishúsahverfi og þegar
ákveðið var að byggja einbýlis-
húsin neðst, þá virtist það út af fyr-
ir sig vera í lagi. En þá vildu snill-
ingarnir ráða öllu útliti, gera allt
að einni allsherjar flatneskju. Það
var semsé ákveðið, að byggja einn
ógurlegan virkismúr norðan við
hvert hús. Þar með var gersamlega
búið að eyðileggja heila hlið húss-
ins og um leið búið að fyrirgera
því, að unnt yrði að skipuleggja
þessi hús eins og annars hefði ver-
ið kostur á. I skjóli virkismúrsins
mátti sfðan byggja innan afmark-
aðra lína og skyldu öll hús, sem
þarna risu vera skilgetin afkvæmi
Svipleysinu sungin lof og dýrð: Þakkanturinn má ekki ná nema 5 cm út
fyrir veggina.
mmmMý •••••
: ' % i
Hj|
iwiiiiii*
ilili
þessa danska bílskúra-arkitektúrs,
sem danskmenntaðir arkitektar hafa
heillazt af. Meira að segja var
ákveðið og settir skilmálar um þak-
kantinn, sem settur skyldi vera utan
með þakbrún til að klæða af halla
þaksins. Það væri hægt að ímynda
sér, að þeir teiknarar, tæknifræð-
ingar og arkitektar, sem síðan
fengu það verkefni að teikna þessi
hús, hafi verið þeim þremenning-
unum mjög þakklátir. Og hvílík ör-
lög fyrir þá menn, sem urðu að
snara út 500 þúsundum í gatna-
gerðargjald og grunn; búnir að
borga hálfa milljón, áður en byrjað
var á einum einasta vegg. Hefði
ekki verið sanngirniskrafa af þeirra
hálfu, að þeir fengju einhverju að
ráða um þann hluta húsanna, sem
stendur upp úr moldinni?
Þrennt hlýtur að teljast til grund-
vallaratriða, þegar nýtt íbúðahverfi
er skipulagt: Skólar, verzlanir og
samgöngur. Það var að vísu gert
ráð fyrir skólum í Fossvogshverfi
að því er ætla má eftir teikningum,
en það gleymdist að hugsa fyrir
því, að íbúar hverfisins þurfi að
komast í búðir og þaðan af síður
var ætlazt til þess að þeir þyrftu
nokkuð á strætisvögnum að halda.
Gatnakerfið er líkt og lokaðir botn-
langar ofan af Bústaðavegi. Ur sum-
um húsunum er hálfur annar kíló-
metri fram og til baka til þess að
komast í búð eða strætisvagn. Þar
að auki er upp talsvert bratta brekku
að fara og auðvitað liggja göturnar
þráðbeint á brattann. Botnlangasyst-
emið er vafalaust hugsað til þess
að koma í veg fyrir gegnumakstur,
en hvaða tilgangi þjónar það að
útrýma nauðsynjavörubúðum úr
heilu hverfi. Kannski vilja þeir
herrar, að fólk birgi sig upp af mat-
vöru og nauðsynjum einu sinni í
viku eða svo, en staðreynd er það
þó, að fólki finnst miklu þægilegra
að hafa búð við hendina og það er
ekki í verkahring arkitekta, að
blanda uppeldisfræði í skipulags-
teikningar sínar.
Svo mikil óánægja varð strax
með þá ráðstöfun að útrýma stræt-
isvagnaumferð úr hverfinu, að nú
mun vera búið að þvinga í gegn,
að botnlangarnir verði tengdir sam-
an neðantil og að þar fari strætis-
vagn um eins og hjá siðuðu fólki.
Sýnist það vera einkennileg skipu-
lagsfræði, sem leggur áherzlu á að
gera lífið sem erfiðast þeim sem
búa í hverfinu.
I stað þess að lofa kollegum
sínum að leggja sitt af mörkum til
þess að Ijá þessu hverfi einhverja
reisn, hefur dyggilega verið komið
í veg fyrir að nokkuð, sem yfir-
höfuð er hægt að kalla arkitektúr
fengi að þrífast þar. Þremenning-
arnir vildu setja lágkúrulegt mark
á hvert einasta hús í hverfinu og
þeim hefur svo sannarlega tekizt
að halda öllu á sama planinu. Þeir
hafa með skilmálum ákveðið svo
útlit á hverju einasta húsi, að jafn-
vel framúrskarandi arkitekt fengi
engu um þokað til að nokkurt þess-
ara raðhúsa eða blokka yrði í með-
allagi. Sums staðar jaðrar lúgkúran
Framhald á bls. 43.
37. tbi. VIKAN 9