Vikan - 29.03.1979, Síða 20

Er samfélagið
fjandsamlegt
börnum úti-
vinnandi foreldra?
Börn eru algjörlega háð þeim lífsskil-
yrðum sem fullorðnir búa þeim. Stór hluti
þessara lífsskilyrða er vinna fullorðinna
utan heimilis. Þessvegna eru bein tengsl á
milli lífskjara barna og vinnu fullorðinna.
Lítið hefur verið rætt eða ritað um hvaða
áhrif vinna fullorðinna hefur á börn.
Hinsvegar hefur oft verið talað um að það
sé mótsögn á milli þess að bera ábyrgð á
börnum og vinna úti þar sem atvinnulífið
hefur á engan hátt tekið tillit til þarfa og
sjónarmiða útivinnandi foreldra. Foreldr-
arnir og samfélagið bera ábyrgð á velferð
barna. Foreldrarnir verða að vinna utan
heimilis. Á íslandi verða foreldrar að vinna
meira en tíðkast í nágrannalöndunum. Það
er háð þeirri efnahagsstefnu, þeirri
húsnæðis- og lánapólitík sem hér ríkir. Þess
vegna eru kjör barna að mjög miklu leyti
háð þeim lífsskilyrðum sem samfélagið
býður þegnum sínum uppá. Þess vegna eru
börn og pólitík óaðskiljanlegir hlutir. Þess
vegna fá börn ekki nægilega mikinn tíma
fullorðinna. Foreldrarnir eru uppteknir af
vinnu, meiri vinnu, aukavinnu, vinnu
heima — og af því að hvíla sig. Mörg börn
verða að sjá um sig sjálf. Það yrði ljót saga
sem skrifuð yrði um kjör barna ef farið
væri vel ofan í saumana á því hvernig
samhengið er í raun og veru á milli lífskjara
íslenskra barna og vinnu foreldra þeirra.
ísland og vinna
Hér á eftir fer stuttur úrdráttur úr grein í
tímaritinu „Nordisk psykologi”, eftir
Guðfinnu Eydal, Sigrúnu Sveinbjörns-
dóttur og Sigurð Ragnarsson. Hún byggir á
erindi sem var flutt á samnorrænni
ráðstefnu í Ábo í Finnlandi 1977, um
„Manninn og vinnuna.” Erindið fjallaði
um vinnu á Islandi og þau sálrænu áhrif
sem vinna hefur á fjöskyldur — einkum
börn.
í upphafi var nefnt að ísland hefði sér-
stöðu miðað við hin Norðurlöndin þar sem
mikil yfirvinna tíðkaðist á íslandi. Orsakir
fyrir yfirvinnu voru m.a. nefndar: 1) ísland
er láglaunasvæði miðað við Norðurlönd. 2)
Verðbólgan hefur á undanförnum árum
verið yfir 35%. 3) Sú efnahagsstefna sem
hér ríkir að öðru leyti.
í þessu samhengi var lögð áhersla á
húsnæðismálastefnu og lánapólitík
íslendinga. Varpað var sérstöku ljósi á þá
stefnu í húsnæðismálum sem krefst þess að
allir eigi að eignast sitt húsnæði á
skömmum tíma samfara því að möguleikar
á langtíma lánum eru litlir m.a. vegna
verðbólgunnar. Einnig var sérstaklega
dregið fram að þessar aðstæður kæmu
hvað harðast niður á ungu fólki með börn
sem yrði að hafa mjög langan vinnudag til
að geta eignast þak yfir höfuðið.
Ennfremur að samfélagið hefði á engan
hátt komið til móts við þessar aðstæður
með því að byggja upp félagslegt kerfi eða
það sem oft er nefnt fjölskyldupólitík, til að
ráða bót á einhverjum þeirra vandamála
sem þetta hefur í för með sér.
Dæmi um vinnuálag —
vinna og yfirvinna
Rannsókn á vinnutíma útivinnandi karla
í Reykjavík árið 1976 sýndi eftirfarandi
meðaltöl:
a) Vinna ófaglærðra karlmanna: 54
timar á viku þ.e.a.s. 25,6% af vinnutíman-
um er yfirvinna ef miðað er við 40 tíma
vinnuviku. Yfirvinnan er þvi 32,8% af
heildarlaununum.
b) Vinna faglærðra karlmanna: 52 tímar
á viku sem gerir að yfirvinnan er 32,1% af
heildarlaununum.
Nýjar athuganir sýna að þessar tölur
hafa breyst aðeins lítillega.
í þessu sambandi var bent á að þetta
væri hinsvegar oft ekki öll vinnubyrðin,
þar sem margir ynnu auk þessa til að koma
upp eigin íbúðum.
Til að sýna fram á að stór hluti fólks á
íslandi ætti eigið húsnæði var stuðst við
athugun verkakvennafélagsins Sóknar
(láglaunakonur) sem sýndi m.a. að 59,7%
af ófaglærðum verkakonum búa í eigin
húsnæði.
Hvar eru börnin á meðan
foreldrarnir vinna?
Rannsókn á aukinni atvinnuþátttöku
kvenna sýnir eftirfarandi tölur fyrir giftar
konur:
1965: 41,3%
1970: 52,4%
1975: 60,9%
í dag er þátttakan yfir 60%.
Þannig er ljóst að stöðug aukning á þátt-
töku kvenna í atvinnulífinu fer saman við
að vinnutími margra karlmanna er yfir 11
20 Vikan 13. tbl.