Vikan - 20.09.1979, Blaðsíða 29

óaðfinnanlegt í ailgum annarra getur það
valdið honum sjálfum talsverðu hugarangri
og mikilli sjálfsgagnrýni. Fæðingarblettir á
ómögulegum stöðum, vonlaus háralitur
o.s.frv., getur verið stórmál fyrir ungling,
þrátt fyrir að aðrir komi ekki auga á það.
Föt verða mjög mikilvæg á þessum
árum. Það er óháð því hversu dýr eða
óhagkvæm þau kunna að vera. Á mörgum
heimilum eru sífelldar erjur út af þvi að for-
eldrar geta ekki staðið undir þeim fjárútlát-
um sem unglingurinn krefur þá um til þess
að geta fylgst með.
Þegar unglingur öðlast geysimikinn
áhuga á ytra útliti og fötum getur það verið
tákn um að hann reyni að breiða yfir innra
óöryggi og óróa. Þess vegna hefur fata-
iðnaðurinn oft meiri áhrif á ungt fólk með
lítið sjálfstraust og lélega sjálfsímynd en
hina sem öruggari eru með sig.
Það er ekki óalgengt að unglingar reyni
að breyta um sjálfsímynd og reyni nýjar og
nýjar. Til þess eru prófuð ný föt, ný hár-
greiðsla o.s.frv. Nýja sjálfsímyndin á í
slíkum tilvikum að gefa unglingunum
meira sjálfsöryggi. Að slíkt geti reynst hinu
ytra umhverfí, þ.e.a.s. foreldrunum, erfitt er
augljóst.
Lífsstíll og fyrirmyndir
Unglingurinn athugar ekki bara sjálfan
sig í spegli, heldur er hægt að segja að hann
sjái sig líka í öðru fólki, vinum, foreldrum,
stjörnum, skáldsagnapersónum o.s.frv.
Það er mjög algengt að unglingar myndi
hópa til þess að fást við sameiginleg
áhugamál og leita eftir fyrirmyndum. I
hópnum hefur unglingurinn möguleika á að
komast að hvort fyrirmyndir hópsins og
áhugamáí hans geti hjálpað honum við að
finna sina eigin sjálfsímynd og styrkja
hana.
Mat og skoðanir hópsins hafa mikla
þýðingu fyrir unglinginn og hann lendir
hvað eftir annað í togstreitu milli þess hvað
honum finnst sjálfum um hlutina og hvað
hópnum finnst. Það kemur lika oft upp tog-
streita og barátta á milli þeirra krafna sem
foreldrar gera til unglings og þeirra sem
hópurinn gerir. Slík togstreita myndast oft
af því að unglingar setja spurningarmerki
við lífsmáta og fyrirmyndir hinna fullorðnu
um leið og þeir sem hópur reyna að leita
eftir eigin lífsmáta. Yfirleitt er lífsmáti
unglinga yfirdrifnari en fullorðinna.
Unglingar gagnrýna gjarnan þá sem
öðruvísi hugsa og umbera ekki skoðanir
þeirra. Slíkt verður oft að líta á sem
krampakenndar tilraunir unglings til þess
að finna eitthvað ákveðið að trúa á og
finna tilgang í lífinu, komast hjá því að
lenda í algjöru róti og þýðingarleysi.
Oft hvila skoðanir unglinga á fremur
veikum grunni. Þeir geta sjaldnast viður-
kennt það en reyna hinsvegar að verja
sjálfa sig með öllum tilteknum ráðum gagn-
vart þeim sem öðruvísi hugsa. Þetta gerist
yfirleitt vegna þess að unglingar reyna að
verja sjálfsímynd sína sem hvílir á veikum
grunni.
Að upphefja sjálfan sig
Unglingar hafa þörf fyrir að upphefja
sjálfa sig og er það oft erfitt fyrir
umhverfið. Foreldrum og kennurum finnst
oft á tíðum að unglingar hafi tekið sér allan
rétt á því að gagnrýna og þeir hafi engan
rétt á að gagnrýna unglinginn.
I raun er því þó þannig farið að enginn er
eins gagnrýninn á sjálfan sig og ungling-
urinn sjálfur. í mörgum tilvikum á
unglingurinn erfitt með að viðurkenna
gagnrýni frá umhverfinu vegna hinnar
hörðu baráttu sem hann háir innra með sér.
Gagnrýni unglinga er jákvœð
Gagnrýni unglinga á fullorðna og
samfélagið hefur þýðingu fyrir almenna
þróun samfélagsins, álítur geðlæknirinn
Erik Erikson. Unglingar hafa alla tíð verið
gagnrýnir. Það eina sem breyst hefur er að
hverju gagnrýnin beinist.
Trú unglinga á því að hægt sé að skapa
betri veröld er jákvæð og það á ekki að
hafna henni. Einnig ætti að viðurkenna
mikið af gagnrýni unglinga og fara eftir
henni. í leitinni að sjálfum sér eru þeir
nefnilega oft miklu réttsýnni en fullorðnir.
58. tbl. ViKan 29