Vikan - 08.11.1979, Blaðsíða 36

Smásaga eftir Eðvarð Ingólfsson
BIL
KYNSLÓD
ANNA
SóLIN skein í meðallagi. Hún var
óspör á geisla sína þessa yndislegu vor-
daga. Heiður himinninn mætti augum
þeirra, sem hölluðu höfðinu lítið eitt
aftu*r og litu hann augum. Hvergi sást
móta fyrir skýjahnoðra ofanjarðar og
eitt þúsund og tíu mávar görguðu hver i
kapp við annan í fjöruborðinu. Ómur
þeirra náði langt upp til fjallanna og
blandaðist ofsafenginni náttúrunni í
heildarmynd sinni. Sjávarloftið læddist
irtn með landinu og fyllti vit þeirra, sem
önduðu að sér súrefni. Einhvers staðar
mátti heyra lóuna segja bi, bí og tófuna
gjamma í ruðunum, á undanhaldi vegna
útrýmingarfýsnar mannsins. Hljóð-
bylgjur bárust frá þorpinu i vorkyrrðinni
og fylgdi þeim mikill alvarleiki hversdags-
leikans, sem stakk i stúf við þann hrein-
leika, sem landslagið bauð upp á.
Einstaka raddir ógnuðu friðriki náttúr-
unnar. börn að leik eða fullorðnir að
hrópa út í bæ.
Húsin i þorpinu höfðu ekki verið
byggð eftir reglustiku nútima
verkfræðinga. Þau voru á strjáli um
breitt og mikið landssvæði og nóg gras
lendi var handa þeim, sem einhverjar
kindur áttu. Fjárhúskofarnir höfðu einu
sinni verið margir, en nú hafði þeim
fækkað til muna, því annaðhvort voru
menn orðnir of gamlir til að hugsa um
skepnurnar eða þá þeir voru dánir. Unga
fólkið vildi ekki taka við, það taldi sig
ekki gefið fyrir slikar bindingar. Það var
ekki að ástæðulausu, sem gömlu
mennimir hristu höfuðið þegar minnst
var á ungu mennina.
j útjaðri þorpsins, nálægt sjónum, sat
gamall maður í hlaðvarpanum heima
hjá sér. Hann var lotinn i herðum,
grannur og beinaber og var gráhærður i
vöngum. Gömul derhúfa var á höfði
hans og virtist jafngömul gamla
manninum. Hann hafði grasstöngul á
milli fingra sér og lét hann leika á milli
varanna. Hann pírði yfir túnlendið sitt
og út á haf. eins langt og augað eygði. Ur
augum gamla mannsins skein skarpleiki
og bersýnilegt var að fjör hafði eitt sinn
lýst upp sjáöldur augnanna. Nú var
hann þreyttur maður, gamall maður,
sem hafði skilað landi og þjóð mörgum
ævidögum sínum.
Hvert kvöld, að dagsverki loknu, gekk
gamli maðurinn alltaf út í hlaðvarpann
og horfði yfir landareign sína og út á
hafið. Þá rifjuðust upp fyrir honum
liðnir dagar, þegar hann var ungur og
stæltur og tókst á við öfl hafsins. Þá
minntist hann Jónínu konu sinnar, sem
alltaf stóð i vörinni á kvöldin og beið
hans með heitt kaffi á brúsa og yljaði
honum köldum um hjartaræturnar að
loknum erfiðisdegi. Sjaldan brást að
Jónina tæki á móti manni sínunt á
umtöluðum tíma. Hún var farin að tvi-
stíga í flæðarmálinu ef honum seinkaði
einhverra hluta vegna. En ávallt skilaði
hann sér.
Eitt kvöld eftir sólríkan og fengsælan
dag, reri gamli maðurinn fleytu sinni
heim á leið. Ládeyða var á hafi og þegar
hann nálgaðist vörina sá hann að Jónínu
vantaði. Stallurinn, sem hún stóð ætíð á
svo að hann sæi hana, var auður. Jónína
sást hvergi. Fjaran var drungaleg og
gamli maðurinn fann skyndilega til ein-
hvers tómleika, sem næddi um hjarta
hans. Óljós grunur læddist að honum.
Hann varð óttasleginn. Fuglinn í fjör-
unni hafði óvenju hljótt um sig og varg-
fuglinn, sem var sískrækjandi, lét lítið
fara fyrir sér og hélt sig á öruggum stað.
Öldurnar skullu hljóðlega á landið og
gamli maðurinn kreppti hnefana og reri
mikið hraðar. Hnúamir hvítnuðu og sjó-
gusurnar gengu yfir hann. Andlit hans
breytti um svip og varð upphrópandi
örvænting. Hrukkurnar urðu dýpri og
greinilegri og baugarnir stækkuðu undir
augunum. Augun urðu dauf og andlits-
drættirnir mæddir.
Gamli maðurinn lenti báti sínum
heilu og höldnu og í stað þess að hirða
um að draga hann lengra upp á land og
ganga tryggilega frá honum, eins og
hans var vani, tók hann á rás upp fjöru-
bakkann og heim í kotið sitt. Hann hljóp
við fót og nam ekki staðar fyrr en hann
kom á áfangastað.
Hann reif upp útidyrnar og tók beint
strik inn i hjónaherbergið.
„Jónína,” volaði hann i örvæntingar-
tón. „Jónína mín, hvarertu?"
Ekkert svar.
Gamli maðurinn sá hana hvergi i
herbergi þeirra hjóna. Hann fór í
eldhúsið og fann hana liggjandi þar á
gólfinu og við hlið hennar lá opinn kaffi-
pakki. Innihald hans var dreift um
gólfið. Jónina hafði verið að hella upp á
könnuna fyrir mann sinn, en fengið
skyndilega verk fyrir hjartað og hnigið
niður.
Gamli maðurinn tók af sér sjóerma-
hlífamar og beygði sig niður og tók
undir höfuð konu sinnar og reisti það
upp.
„Jónína min,” kjökraði hann og tár
komu fram i augnkrókana. „Jónina mín,
hvað hefur gerst?” Svitinn bogaði af
gamla manninum. Hann fékk ekkert
svar. Jónína var með lokuð augun og
var hætt að draga andann. Hún var
dáin. Gamli maðurinn kjökraði enn
hærra og strauk tárin stöðugt í burtu
með lausu hendinni. Líkami hans titraði
allur og skalf og hann tók að hágráta.
Augun urðu rauðleit og á milli andardrátt-
anna varð gráturinn slitróttur. Hluti af
gamla manninum dó á sömu stundu,
hann hafði misst það sem hann elskaði
mest. Áður hafði hann verið búinn að
missa tvo syni sina unga og nú var það
bara Helgi, sem hann átti eftir. Vegg-
klukkan i eldhúsinu hélt áfram að tifa og
stansaði ekki einu sinni við þessa at-
burði. Hún hélt áfram að mæla timann
þeirra vegna, sem eftir voru.
Það voru fimmtán ár siðan Halldór
gamli missti Jónínu sína. Á hverju
kvöldi minntist hann hennar með hlýju
og söknuði. Hann hafði fljótlega eftir lát
hennar hætt að stunda sjómennsku og
tekið að dunda við smábúskap í
ellinni. Hann hafði verið með þetta tíu
til tuttugu kindur og naut góðrar
aðstoðar Helga sonar síns, sem var
giftur og búsettur í þorpinu.
Halldór gamli var kominn á níræðis-
aldur og hafði ekki verið vel frískur um
nokkurt skeið. Hann hafði kennt
nokkurra þyngsla fyrir brjósti. Helgi
hafði miklar áhyggjur af föður sinum og
hafði fyrir löngu reynt að fá hann til að
flytja til þeirra hjónanna og hélt að
það væri skemmtilegra fyrir gamla
manninn að vera hjá nafna sínum,
Halldóri litla, sem unni afa sinum mikið.
Hann var sjö ára og gamli maðurinn
hafði kennt honum bókstafina, áður en
hann færi i skólann. En hann var
þrjóskur eins og steinn. Hann vildi fá að
una sér einn i Háakoti, eins og bærinn
hans hét. Þar hafði hann búið frá
fæðingu og hann fékkst heldur ekki til
að hætta með kindurnar. Þó að hann
væri stundum vart fótafær, lét hann það
sjaldan eftir sér að liggja heima í bæli og
hvílast. Og aldrei vildi hann viðurkenna
að nokkuð gengi að honum, þegar Helgi
vitjaði hans. Hann þrasaði stundum
lengi við gamla manninn til að fá hann
til að liggja i bælinu. Stundum tókst það
en stundum ekki.
En þá skeði það. Hreppsnefndin hafði
sent Halldóri gamla bréf og vitnað í ein-
hver ný ríkisstjórnarlög, þar sem kveðið
var á um að hreppurinn mætti skerða
allar eignarlóðir að vild. ef túnlendi væru
stór og þau stæðu í vegi fyrir fram-
kvæmdum í þágu landsmanna. Hreppur-
inn ætlaði í einhverjar stórframkvæmdir
og flytja allan landbúnað út fyrir þorpið
og láta rifa öll fjárhús, sem væru fyrir á
einhvern hátl. 1 staðinn var Halldóri,
ásamt fleirum, boðið að flytja kindur
sinar i ný fjárhús, sem hreppurinn
ætlaði aðbyggja.
Halldór gamli varð niðurbrotinn
maður við lestur þessa bréfs. Hann
hataði allt i einu þessi fifl, sem stjórnuðu
byggðarlaginu og ætluðu að ræna hann
áhugamáli sinu. Hann var enginn
maður til þess að ganga langar leiðir til
að gefa skepnunum. Það var ekki um
annað að ræða en að slátra fénu þegar
það kæmi heim að hausti. Gamli maður-
inn gerði sér fulla grein fyrir þvi. Hann
gat ekki sofið um nóttina. Hann bylti sér
mikið i rúminu og fór annað slagið fram
úr til að fá sér kaffisopa. Hann las bréfið
yfirafturogaftur.
Það var ekki nóg með að hrepps-
nefndin ætlaði að hirða fjárhúsin, heldur
ætluðu þeir líka að leggja veg þvert yfir
túnið. Hóllinn í hliðinni átti lika að
verða fórnarlamb þeirra. Þangað höfðu
þau gömlu hjónin oft farið til að njóta
sólarinnar. Oft hafði Halldór gamla
dreymt að til sín kæmi huldufólk, sem
sagðist búa i hólnum og bað hann uni að
hvergi yrði hreyft við honum. En þeir i
hreppsnefndinni vildu ekkert hlusta á
slíkt hjal og sögðu að þetta væri bara
hjátrú í gömlu kölkuðu fólki að trúa á
slíkt.
„Iðnvæðingin er það sem koma
skal,” gelti oddvitinn að Halldóri gamla.
„Við verðum að fylgja öðrum
byggðarlögum eftir,” hvæsti varaodd-
vitinn.
„Steyptar götur, holræsi og umferðar-
menning, er það sem koma skal,” tisti
sveitarstjórinn hreykinn og hin fíflin
kinkuðu kolli.
„Við verðum að búa vel að framtíð
unga fólksins,” galaði einn
hreppsnefndarmaðurinn hróðugur.
Halldór gamli fann til ógleði að hlusta
á þá.
„Huh,” hnussaði hann. „Hamingja
unga fólksins verður ekki falin í
steyptum skítaræsum eða steyptum
labbigötum, góðu menn. Þið eigið ennþá
margt ólært. Það eru andlegu
36 Vikan 45. tbl.