Vikan - 08.11.1979, Blaðsíða 50

SALRÆNN
MAÐUR SKÁKAR
STALÍN
Þaö var fullt hús, uppselt í leikhúsinu í rússnesku
borginni Gomel, og áhorfendur biðu fullir eftir-
væntingar, [jegar allt i einu birtust tveir menn á
sviðinu klæddir hinum grænu búningum Sovét-
lögreglunnar. Sögðu þeir leikhúsgestum, að sýning-
unni væri lokið. Þar yrði ekki fleira sýnt. Fólkið hafði
komið I leikhúsið til þess að sjá hina ótrúlegu hæfi-
leika huglesarans Wolf Messing, sem viðfrægur var
orðinn. En nú gerði lögreglan sér lítið fyrir og dreif
hann út úr leikhúsinu og út i bíl fyrir utan, sem þaut
af stað til óþekkts ákvörðunarstaðar.
Þetta gerðist árið 1940, þegar það var ekki
óalgengt, að fólk væri tekið af lögreglunni og hyrfi
fyrir fullt og allt, án þess að nokkrar ástæður væru
upp gefnar eða nokkur þyrði að spyrja.
„Hvað um hótelreikninginn minn og töskuna
mina?” spurði Messing. En lögreglumennirnir
svöruðu því, að hann þyrfti ekki á töskunni sinni að
halda og hótelreikningurinn væri greiddur.
„Við komum til einhvers staðar — ég hafði ekki
hugmynd um hvar ég væri,” sagði Messing síðar. „Ég
var leiddur inn i herbergi. Maður með yfirskegg kom
inn." Og hinn sálræni Messing stóðaugliti til auglitis
viðStalin!
Og Stalín vildi fá að vita, hvað væri að gerast í
Póllandi, hverjar væru ráðagerðir pólskra leiðtoga.
Stalín var ekki að biðja um neinn sálrænan lestur.
Hann var að heimta upplýsingar um suma vini
Messings i Póllandi. Hann myndi síðar prófa sálræna
hæfileika Messings.
Wolf Messing var enginn venjulegur huglesari,
heldur maður sem frægur var orðinn fyrir sálrænar
gáfur. Hann hafði ferðast víða um heim og ekki
ómerkari menn en Einstein, Freud og Gandhi höfðu
prófað hæfileika hans. Hann hafði því oft umgengist
hátt setta menn. Meðal vina hans var til dæmis
Pilsjudski marskálkur og ýmsir úr pólsku rikisstjórn-
inni. Messing hafði flúið nýlega undan innrásarliði
nasista í Pólland, eftir að Hitler hafði lagt 200.000
mörk til höfuðs honum.
Þessi fundur þeirra Stalíns hafði ýmsa aðra í för
með sér sem leiddu til hinna furðulegustu prófrauna.
sem Messing stóðst allar með ágætum. Stalin vissi að
talið var að Messing gæti skotið hugmyndum sinum I
koll annarra og náð með því valdi á hugsunum þeirra
eða að minnsta kosti ruglað þá i ríminu. Og nú lagði
hann fyrir Messing hina hræðilegu raun, að hann
skyldi ræna banka og ná 100.000 rúblum úr Gosbank-
anum I Moskvu þar sem hann var óþekktur.
Messing sagði svo frá þessu:
„Ég gekk til gjaldkerans og fékk honum óskrifaða
pappírsörk, sem hafði verið rifin úr stílabók.” Svo
opnaði hann tösku sína og lagði hana á borðið. Því
næst skipaði hann gjaldkeranum í huganum að
afhenda þessa gífurlega fjárupphæð.
UNDARLEG ATVIK LIV
ÆVAR R. KVARAN
Hinn roskni gjaldkeri leit á blaðið. Hann opnaði
peningaskápinn og tók úr honum 100.000 rúblur.
Messing sópaði bankaseðlunum niður I töskuna og
hélt leiðar sinnar.
Hann hitti hin tvö opinberu vitni, sem Stalín hafði
skipað að fylgjast með tilrauninni. Þegar þessir menn
höfðu vottað, að tilraunin hefði tekist eins og til var
ætlast, sneri Messing aftur til gjaldkerans. Þegar hann
tók að afhenda honum seðlabúntin aftur, horfði gjald-
kerinn á hann og leit aftur á óskrifað blaðið á borðinu
fyrir framan sig. En þetta varð honum um megn.
Hann hné niður. Hafði fengið hjartaslag.
„Sem betur fór reið það honum ekki að fullu,” sagði
Messing.
Næst stakk Stalín upp á ennþá hættulegri tilraun.
Nú var Messing færður i opinbera ríkisstjórnarskrif-
stofu — sem sennilega hefur verið innan múra
Kremlar. Þrjár varðsveitir voru til þess settar að
ábyrgjast að Messing færi ekki út úr þessu herbergi
eða byggingunni. Hann fékk ekkert útgönguvottorð.
„Mér tókst þetta nú samt án nokkurra erfiðleika,”
sagði Messing síðar, „en þegar ég var kominn út á
strætið, þá gat ég ekki stillt mig um að líta við og veifa
til embættismannsins, sem horfði á mig úr glugga
herbergisins sem ég var nýkominn úr.”
Ég geri ráð fyrir, að þó menn hafi grunað Stalín um
sitt af hverju, þá hafi enginn ætlað honum að fást við
sálarrannsóknir. Enda var þessum frásögnum
smyglað með mikilli leynd úr Rússlandi. En siðar gáfu
Sovétmenn frásögnina sjálfir út á prenti sem hluta af
ævisögu Messings, sem birtist I hinu mikilvæga
sovéska tímariti Vísindi og trúarbrögö. En ævisaga
Messings sjálfs ber nafnið Um sjáifan mig. Sú
sannreynd að þessi frásögn skuli hafa komist I gegn
bæði hjá pólitisku ritskoðuninni og guðleysisstefnu
timaritsins, var I sjálfu sér góð sönnun fyrir áreiðan-
leik hennar.
Sú raun sem Stalín lagði nú fyrir Messing var að
hann skyldi komast inn i sumarbústað Stalins I
Kuntsevo. Þetta átti hann að gera án nokkurs leyfis
og án nokkurra leyfisvottorða. Þetta var álika og
krefjast þess að einhverjum væri hleypt inn í
gullforðabúr Bandaríkjanna I Fort Knox án leyfis. Þvi
eins og nærri má geta — var einvaldsins mjög vel
gætt og verðir á hverju strái allt I kringum bústað hins
volduga manns. Auk þess var sérstök lifvarðasveit
úrvalshermanna stöðugt í nálægðStalins.
Nokkrum dögum síðar var Stalín við starf sitt við
stórt borð sem hlaðið var ýmiss konar skjölum og
gögnum. Þá kom allt í einu grannholda, dökkhærður
maður inn i bústaðinn án þess að vekja nokkra sér-
staka eftirtekt. Lífverðir Stalíns heilsuðu þessum
manni að hermannasið. Þjónustufólkið vék undan.
Maðurinn gekk eftir gangi fram hjá allmörgum
herbergjum. Hann nam staðar i dyrum herbergisins
þar sem Stalín var að vinna. Stalín leit upp sem steini
lostinn. Wolf Messing stóð fyrir framan hann!
Hvernig fór hann að þessu?
„Ég sefjaði verðina og þjónustufólkið þessari
hugsun: Ég er Beria. Ég er Beria,” sagði Messing.
Lavrenti Beria, hinn illræmdi yfirmaður sovésku
leynilögreglunnar, var sífellt að koma I heimsókn I
bústað Stalíns. En nú var hinn hrokkinhærði Messing
gjörólíkur Beria. Hann hafði ekki einu sinni fyrir því
að hafa aðaleinkenni þessa alræmda manns,
nefgleraugun.
Fréttirnar um tilraun Stalíns á Messing spurðust
um alla æðstu staði í Sovétríkjunum. Óttuðust sumir
að Messing væri „hættulegur maður”. En bersýnilega
var það ekki skoðun Stalíns. Afleiðingar þessarar
frægu tilraunar urðu þær, að Messing fékk leyfi æðstu
yfirvalda til þess að ferðast með sýningar sinar um öll
Sovétríkin, hvertsem hann vildi.
Það var sannarlega margt furðulegt sem gerðist í lífi
þessa undarlega manns. Þegar hann flúði undan
nasistum í nóvember 1939, fór hann inn i Rússland
falinn í heyhlassi á vagni. Framtíðin virtist ekki
sérlega björt. Hann var pólskur innflytjandi, gyðingur
og þar að auki sálrænn maður. En aðeins þrem árum
síðar, þegar hann var einungis óbreyttur sovéskur
borgari, þá gat hann persónulega keypt og fært
sovéska flughernum að gjöf tvær orrustuflugvélar.
Liðsforingjunum þótti sómi að því að láta taka
ljósmyndir af sér með Wolf Messing við athöfnina,
þegar flugherinn tók við flugvélunum. En á hliðar
beggja flugvélanna var letrað stóru letri nafnið W. G.
Messing.
Slíkt þætti meiriháttar upphefð á svo skömmum
tíma á Vesturlöndum. 1 Sovétríkjunum má likja sliku
viðkraftaverk.
Ef Wolf Messing hefði ekki verið gæddur alveg
einstæðum hæfileikum, þá hefði hann ekki tekið
Rússland með sliku áhlaupi.
Þann 1. september ráðust herir Hitlers inn I
Pólland. Það var með öllu útilokað fyrir Messing að
dveljast lengur í Póllandi. Árið 1937 hafði hann i
leikhúsi í Varsjá í viðurvist þúsunda manna lýst yfir
þessum spádómi: „Hitler mun deyja, ef hann ræðst
gegn Austur-Evrópu.”
„Leiðtogi nasismans var viðkvæmur fyrir þessum
spádómi, eins og hvers konar dulrænum fyrirbærum
yfirleitt,” sagði Messing. Nasistar höfðu þegar drepið
hinn sálræna Eric Hanussen fyrir að vita of mikið um
ráðagerðir þeirra. Þegar spádómur Messings náði
eyrum Hitlers lagði hann 200.000 mörk til höfuðs
honum.
Innrásardaginn faldi Messing sig í kjötgeymslu I
Varsjá. En eitt kvöldið, þegar hann hætti sér út á
götuna, var hann þó gripinn. Nasistaliðsforinginn
virti andlit hans fyrir sér. Síðan leit hann I vasabók
SOVikan 45-tbl.