Vikan - 17.01.1980, Side 50

Undarleg atvik — Ævar R. Kvaran_
FRÆKNIR
FRÆNDUR
Arið 1295 var Adrianus heremita
vígður til páfa sankti spiritus dag og
kallaður Selstinus fimmti. Hann var páfi
allt til Jónsvöku, en gekk þá aftur í
einsetu, segja fornar heimildir. Þá var
vígður Benediktus, einn af kardínálum,
og kallaður Bonifacius áttundi. Það ár
segir Konungsannáll, að Eirikur Dana-
konungur og Kristófórus bróðir hans
hertogi hafi tekiðerkibiskupinn af Lundi
og varpað í myrkvastofu. Þá var
Danmörk sett i bann. Þá fór Þorvarður
Þórarinsson utan. Og það ár var gerð
sætt Árna biskups, sem kallaður var
Staða-Árni, og almennings um staði og
kirkjueignir á íslandi.
Þegar þetta gerðist á Norðurlöndum
gerðist það dag einn suður í Feneyjum,
að til borgarinnar komu þrir dauð-
þreyttir og slæptir ferðalangar. Þeir
héldu til borgarhlutans sem kenndur er
við heilagan Jón Chrysostom og námu
þar staðar fyrir framan veglegt hús.
Þegar dyrnar voru opnaðar sagði einn
þeirra: „Jæja, við erum loksins komnir
heim!”
íbúar hússins störðu undrandi á þessa
menn, sem klæddir voru slitnum og
tötralegum fötum með óþekktu sniði
útlendu. Þeir spurðu: „Hverjir eruð
þið?” „Ættarnafn okkar er Polo, við
erum nýkomnir frá Austurlöndum."
Ættingjar þeirra í húsinu ætluðu varla
að trúa sínum eigin augum. Þeim var
kunnugt um að bræður tveir, Nicolo og
Maffeo Polo, og sonur Nicolos Marco
höfðu endur fyrir löngu siglt til einhvers
furðulands í austri sem kallað var
Cathay, en það voru tuttugu og fjögur
ár siðan og þeir voru löngu taldir af.
En ferðalangarnir fullyrtu, að þeir
væru í rauninni þeir sem þeir þættust
vera og tókst að lokum að sannfæra
ættingja sína um það.
Ekki höfðu þeir Nicolo, Maffeo og
Marco fyrr komið sér fyrir í sínum
gömlu húsakynnum en jteir sendu
veisluboð til allra ættingja sinna og vina.
Borðin svignuðu af dýrðlegum vistum
og gestgjafarnir voru klæddir silki, pelli
og purpura. Þegar allir gestir voru sestir
að borðum fóru þeir frændur úr þessum
dýrindis klæðum og klæddust öðrum úr
eldrauðu damaski. Jafnframt skipuðu
þeir svo fyrir, að hin dýrmætu klæði sem
þeir höfðu farið úr skyldu klippt I sundur
og útbýtt meðal þjónanna. En þegar
máltíð var um það bil hálfnuð hurfu þeir
frændur aftur frá gestum sínum um
stund og klæddust nú dökkrauðu flaueli.
Og enn fór á sömu leið með klæðnað
þann, sem þeir klæddust úr, að hann var
gefinn þjónunum. Eða með öðrum
orðum: þeir Polofrændur, sem höfðu
komið heim klæddir eins og betlarar,
veittu nú eins og þjóðhöfðingjar.
Marco kom nú með tötra þá sem
hann hafði klæðst við heimkomuna og
þeir feðgar opnuðu nú saumana á
fötunum og úr huldum vösum ultu nú
fram á veisluborðið dýrindis gimsteinar
og demantar. Auðæfi þessi voru svo
stórkostleg, að jafnvel hina ríkustu
Feneyinga rak í rogastans. Þetta var
uppskera hinnar löngu ferðar.
Og víst var hún merkileg. En þó má
með sanni segja, að annar árangur hafi
orðið af þessu einstæða ferðalagi, sem
miklu meira máli skipti beinlínis fyrir
vestræna menningu. En það voru
frásagnir þeirra félaga af því sem fyrir
augu þeirra bar og eyru, því með því var
þekking Evrópumanna aukin verulega
og færð langt út yfir þau landfræðilegu
takmörk, sem henni hafði á þeim tímum
verið sett. Hér kynntust Vesturlanda-
búar í fyrsta sinn víðáttum, auðæfum og
merkilegri menningu ókunnra landa
lengst í austri. Þegar Marco síðar var að
reyna að lýsa vegalengdum eða
auðæfum skorti hann oft orð og varð þá
tíðgripið til orðsins „milljón”. Gárungar
gripu tækifærið og uppnefndu hann
Milljóna-Marcoeða Marco Millioni.
En Marco var ekki [tess háttar maður,
að hann sætti sig við að sitja aðgerðar-
laus heima til lengdar, þótt auðugur
væri orðinn, og láta sér nægja að segja
sögur af ferðum sínum.
Skömmu eftir heimkomuna skarst í
odda með honum og keppinautum hans
í Genúu og gekk hann joá i feneyska
Botann, var útnefndur skipherra og
barðist með ættborg sinni í hinni afdrifa-
ríku orrustu við Curzola-eyjar.
Genúumenn fóru með sigur af hólmi og
hann var tekinn til fanga. Einn
meðfanga hans var náungi einn með
nokkra rithöfundarhæfileika, sem
Rusticana nefndist, frá Písa, og stytti
Marco sér stundir í fangelsinu með því
að lesa honum fyrir frásagnir af
ævintýrum sinum í Austurlöndum. Og
ef til vill er það þessari tilviljun að
þakka, að við nú kunnum sögurnar af
hugrekki, þreki og þrautseigju þessara
þriggja Feneyinga, sem gerðu sér lítið
fyrir og gengu út af landakortinu, eins
ogþað varþá!
Og hvílík frásögn! Þegar árið 1260,
þegar Marco var sex ára gamall. höfðu
þeir Nicolo og Maffeo, sem voru
kaupmenn og höfðu stöðvar i Mikla-
garði, farið í viðskiptaerindum til
Krímskagans og þaðan alla leið austur
til Bokhara. Þar komust þeir í kynni við
sendimenn hins mikla Kublai Kahns,
drottins hins víðfeðma Mongólaríkis,
sem náði frá ströndum Kína að landa-
mærum Evrópu. Sendimennirnir voru
nú aftur á heimleið og þeir bræður, sem
höfðu blóð ævintýramannsins I æðum,
slógust í för með jteim og fylgdu þeim til
hinnar keisaralegu hirðar Mongólanna.
Hinn mikli Khan hafði aldrei fyrr litið
Evrópumann augum og tók hann jteim
Nicolo og Maffeo með kostum og
kynjum. Þegar þeir lögðu af stað heim
aftur bað hann þá fyrir bréf frá sér til
páfans í Róm, jw sem hann fór jress á
leit, að hann sendi sér eitt hundrað
menntamenn til þess að kenna fólki sínu
kristna trú og uppfræða það í listum og
vísindum Vesturlanda.
Þeir Polobræður komust til Acre
heilu og höldnu árið 1269, en komust
þar að raun um að enginn nýr páfi hafði
verið vígður eftir lát Klements IV. og
sneru því heim til Feneyja við svo búið.
Þeir biðu þess í tvö ár að nýr páfi hlyti
vígslu, en þegar allt sat við sama lögðu
þeir enn á ný land undir fót í austurveg
og tóku að þessu sinni með sér son
Nicolos, Marco, sem þá var orðinn
seytján ára.
En ekki voru þeir komnir langt, jtegar
þeir fréttu að búið væri að vígja nýjan
páfa. Þeir sneru því við aftur til jtess að
geta efnt loforð sitt við Kublai Khan.
Að vísu tók Gregorius páfi boði hins
mikla Khans fegins hendi, en hann lét
standa á framkvæmdum. 1 stað þessara
hundrað trúboða sendi hann tvo
Dominikanamunka, sem brátt varð nóg
um erfiðleika ferðalagsins og ófriðar-
ástandið I löndum jjeim sem fara þurfti
um, svo þeir að lokum gáfust upp og
sneru heim aftur. Svo fór um sjóferð þá!
Tæpast verður að fullu metið hið
gullna tækifæri, sem hér bauðst til
útbreiðslu kristinnar trúar, þvi það var
ekki fyrr en þessi voldugi höfðingi
Austurlanda hafði farið bónleiður til
búða páfa, að hann sneri sér að búdda-
trú í leit sinni að aukinni menningar-
viðleitni I trúarbrögðum þegna sinna.
En hvað um það, þeir Polobræður
höfðu lokið erindi sínu fyrir Kahn, og
var það einkennandi fyrir þessa prúðu
menn, að til þess að geta það buðu þeir
hvers konar hættum birginn. Og þeir
lögðu nú af stað i annað sinn og fóru frá
Acreárið 1271.
Þeir héldu nú frá Ítalíu til Hormuz við
Persaflóa, en jjaðan hugðust þeir fara
sjóleiðina til Kína. Af einhverjum
ástæðum féllu þeir þó frá þeirri fyrir-
ætlan og lögðu upp landleiðina norður
um Persíu til Kerman, gegnum Khursan
til Balkh, sem þeir kölluðu „i Tartaríu",
en það er land það, sem nú nefnist
Afganistan. Þegar þeir höfðu hvílst um
hríð í Balkh héldu þeir til Badaksan
gegnum Wakhan og upp á Pamírháslétt-
una.
Þeir fóru niður af Pamírsléttunni í
norðausturátt gegnum Kashgar og
Yarkand til Khotan. En (tessa leið fór
enginn Evrópumaður síðan fyrr en eftir
1860!
Frá Khotan héldu þeir i norðaustur til
Lob Nor. Þessir frændur voru því
sannkallaðir landkönnuðir. Næsti
Evrópumaðurinn sem þangað kom var
Prjevalski, rússneskur ferðalangur, sem
kom til Lob Nor árið 1871, eða um sex
öldum síðar!
Nú lögðu þeir næst á hina víðfeðmu
Gobi-eyðimörk. Þeim var vel Ijóst hvaða
hættur biðu þeirra, en þeir hugðust bjóða
t>eim birginn með forsjálni og hugrekki,
enda komust þeir yfir eyðimörkina heilu
og höldnu.
Árið 1275 komust þeir frændur loks
að norðvestur-landamærum Kína og
höfðu þá verið á ferðalagi í þrjú og hálft
ár samfleytt. Þeir komu nú til Shang-tu,
sumarborgar hins mikla Khans.
Kublai Khan tók þeim enn tveim
höndum af virðulegri Ijúfmennsku.
Hann var ánægður með skilaboðin frá
páfa, enda jjótt engir kæmu fulltrúar
hans.
Marco var tuttugu og eins ár, þegar
þetta gerðist, og vandist hann brátt
þessu nýja umhverfi, lærði tungu
þjóðarinnar og gekk í þjónustu hins
mikla Khans. Hann var brátt útnefndur
fulltrúi við ríkisráðið og sendur á vegum
þess i ýmsum erindum. Ferðaðist hann
víða á vegum ríkisins um Austur-Asíu,
því vegur hans fór mjög vaxandi og varð
hann sendiherra hans hátignar um þetta
mikla heimsveldi allt til Suður-Indlands.
Þeir Polo-frændur urðu brátt stór-
ríkir, en þeir þjáðust af heimþrá. Auk
þess tók Khaninn, vinur þeirra og
verndarvættur, nú fast að eldast og
50 Vikan 3* tbl.