Vikan - 07.02.1985, Blaðsíða 6

Um og upp úr miðbiki 19. aldar voru miklir
ólgutímar í Evrópu, bæði í stjómmálum og í
heimi vísinda og iðnaðar. Heimssýningar
voru nær því árlegir viðburðir og voru þær
oftast haldnar í London eða París sem varð að
lokum hlutskarpari þar sem hún bauð upp á
stór auð svæði nánast í hjarta stórborg-
arinnar.
Þótt Eiffel-tuminn væri tvímælalaust aöal-
aðdráttarafl heimssýningarinnar 1889 átti
lítill viðburður eftir að draga mikinn dilk á
eftir sér. Emile Levassor uppgötvaði þar mót-
orinn sem Benz og Daimler kynntu en þeir
höfðu fullkomnað hann frá 1886.
Levassor fékk framleiðsluleyfi fyrir mót-
ornum fyrir firmað Panhard og Levassor
sem hóf framleiðslu bensínbifreiða. Eftir sjö
ára hlé á bílaframleiðslu Frakka var fyrsti
bíllinn seldur einkaaðila 1891 og var bíllinn
þar með orðinn að söluvarningi sem hann
hefur verið æ síðan, með öllum þeim „nátt-
úrulögmálum” sem því fylgja.
Risar hafa vaknað til lífsins og ríkt í
öllu sínu veldi en hafa svo fallið fyrir
miskunnarlausum markaðslögmálum. Við
höfum ófá dæmi um „útdauðar risaeðlur” í
sögu franska bflsins sem, eins og „dynosaur-
arnir”, urðu að víkja fyrir sér langtum
smærri dýrum sem áttu hægara með að
aðlagast breyttum aðstæðum. Urðu margir
glæsivagnar að víkja fyrir smærri bflum sem
fylgdu betur eftir breyttum kröfum hins
endanlega dómara, kaupandans, og ölduróti
alþjóðlegra efnahagsmála.
Þrír meginorkugjafar börðust lengi um
yfirráðin: gufan, bensínið og rafmagnið. Allir
vita hver varð ofan á en ekki er víst að sá
sigur sé endanlegur.
Orðið „chauffeur” (bílstjóri — bein þýðing)
kyndari er enn í fullu gildi í franskri tungu en
það er frá tímum gufuvélanna. Margir fram-
leiðendur, svo sem Amedée Bolee, Albert de
Dion og Serpollet, héldu lengi tryggð við gufu-
aflið.
Bifreiðin sannaði æ betur gildi sitt í ýmissi
þrekrauninni: Peugeot náði að fylgja eftir
hjólreiðamönnum í París-Brest keppninni
1891 sem þótti merkilegt afrek; Panhard ók
1893 frá París til Nice við aðstæður sem þóttu
mjög óhagstæðar.
Árið 1895 stofnaði Albert de Dion fyrsta
bílaklúbb sögunnar: „L’Automobile-Club de
France”, og sama ár var efnt til fyrsta skipu-
lagða kappakstursins, frá París til Bordeaux
og til baka.
1898 var haldin fyrsta bflasýningin í heimi í
Tuiliersgörðunum í París og þótt Frakklands-
forseta fyndist lítið til þessara farartækja
koma, „ljótra og illa lyktandi”, sýnir sú
staðreynd að 77 framleiðendur tóku þátt í
henni hversu ásókn bílsins var afgerandi í lok
aldarinnar. Tvær vel þekktar konur úr
samkvæmislífi Parísar fengu ökuleyfi þetta
sama ár, 1898, enda var bfllinn óðum að
komast í tísku.
Fallegur endahnútur var svo bundinn á
þennan fyrsta kapítula í sögu bflsins er Belg-
inn Jenatzy ók fyrstur manna yfir 100
km/klst. hraðamarkið 1899 á rafknúnu furðu-
farartæki sínu sem líktist einna helst eldflaug
og uppnefnt var „Aldrei ánægð”.
LATIL 1899: Fyrsti framhjóladrifni bíllinn. Vélin lá þversum, yfirbyggingin var
heilsteypt.
LEON BOLLÉE 1896: Leon Bollée smíðaði þríhjól í klukknabræðslu föður síns
1896 en breytti því í þríhjóla bíl 1899. Einstrokka fjórgengisvél með loftkælingu,
30 km hámarkshraði.
6 Vlkan 6. tbl.