Vikan - 30.01.1986, Blaðsíða 34

Illugi Jökulsson skrifar
9 man það.eins og það hefði gerst í gær. Ég var nýkominn heim
úr skólanum, stóð á miðju eldhúsgólfinu og var að flysja appelsínu. ,,Flysja"
appelslnu segi ég vísvitandi þvi ég hafði einmitt lært þá um daginn að orð
mætti nota um það sem ég I bernsku minni hafði fram að þvi kallað ,,að taka
börkinn af". Þennan dag hafði litla konan á bókasafninu i Melaskólanum lán-
að mér bók — sem ég hef nú því miður gleymt hver var — og þar stóð einhver
söguhetjan I þungum þönkum meðan hún flysjaði appelsinu. Lengi vel trúði
ég ekki minum eigin augum, og hafði ástæðu til þess að nálgast framandleg
orðaf varfærni.
Löngu fyrr, eða altént nokkrum árum fyrr, hafði ég fengið að gjöf
tvær mætar bækur sem mig minnir að hafi verið danskar eða norskar að upp-
runa þó nafn söguhetjunnar hafi verið islenskað: þetta voru Bjössabækurnar.
Bjössi var mikil hetja, þó íslenskun nafns hans hafi tekist heldur óhetjulega,
og lagði meðal annars leið sína bæði til Ameríku og íslands og barði þar niður
bófa og þorpara líkt og ekkert væri. i annarri bókinni um Bjössa gerðist það
meðal annars að hann sat á tali við einhverja hjálparkokka sina en stóð siðan
upp og ,,sýndi á sér fatasnið". Mér þótti þetta með ólíkindum, eins og von
er. Fram að því hafði ekki verið fjallað sérstaklega um að Bjössi væri óvenju-
lega vel klæddur en nú stóð hann skyndilega upp og hélt á sér tískusýningu,
og það sem meira var: sýndi nákvæmlega snið fatanna sinna. Mér varð þetta
tilefni nokkurra hugleiðinga á sínum tima og gleymdi þessu ekki þó ég væri til
þess að gera fljótur að afgreiða ævintýri Bjössa i Ameriku og á islandi - sem
enduðu með þvi að aðalbófinn, rússneskur trúi ég, datt ofan I Geysi! Einhvern
tlma seinna bar ég svo þetta sérkennilega háttalag Bjössa undir mér eldri
og reyndari manneskju og þá brá svo við að mér var stritt ógurlega. Lestrar-
hraði reyndist þá ekki vera svo ýkja eftirsóknarverður þegar öllu var á botninn
hvolft; ég hefði átt að lesa hægar og nákvæmar. Siðan þetta gerðist voru
liðin allnokkur ár en ég var enn ekki búinn að gleyma smáninni og niðurlæg-
ingu sem ég mátti þola þegar sannleikurinn kom í Ijós og því tók ég öllum
óvenjulegum orðum og orðasamböndum varlega uns ég hafði sannreynt þau.
Var i rauninni hægt að flysja appelsinu? Svo mikið var víst að börkurinn fór
af. . .
Þl„_____________________________________________________
merku hugleiðingum niu ára drengs til þess að sýna það hversu vel ég man
eftir þeirri stund þegar dyrabjallan hringdi. Ég lagði frá mér appelsínuna —
hálfflysjaða — gekk til dyra og opnaði.
„Mamma er ekki heima. Flún er i vinnunni," sagði ég sjálfkrafa þvi ég vissi
ósköp vel að enginn væri kominn að heimsækja mig. Við vorum tiltölulega
nýflutt í Vesturbæinn og ég hafði ekki lagt mig eftir þvi að kynnast nágrönn-
unum; bekkjarfélagar mínir i Melaskólanum voru allir miklu hávaxnari en ég
og því hafði ég ekkert kynnst þeim heldur. Gunni sessunautur minn var að
visu jafnlágvaxinn og ég og þvi vorum við ágætir kunningjar en hann bjó úti i
Skerjafirði og hefði varla farið að gera sér ferð alla leið hingað I Vesturbæinn
fyrirvaralaust.
En maðurinn, sem stóð á tröppunum, virtist láta sér i léttu rúmi líggja þó
mamma væri ekki komin heim úr vinnunni. Þetta var hávaxinn maður með
þunglyndisaugu og þreytulegur í fasi. Ég skildi hann vel þvi hann hélt á
tveimur stórum kössum i fanginu og virtist vera alveg að sligast. Flann spurði
hvort hann væri ekki á réttum stað og ég neitaði þvi ekki. Þá rogaðist hann
orðalaust með kassana framhjá, inn á eldhúsgólf og inn í stofu — á skítugum
skónum! — og lagði kassana frá sér. Svo saug hann upp i nefið, leit á mig eitt
andartak og gekk svo út og skellti á eftir sér.
,,Ég átti að koma þessu til skila," heyrði ég að hann sagði um leið og lok-
aðist. Ég hef ekki séð manninn siðan en ég vona að einhver hafi huggað
hann um kvöldið, svona ágætur maður átti það skilið.
Ég vissi nefnilega strax hvað var i kössunum. Þeir voru ómerktir en ég vissi
minu viti á þessum árum. Ég var eins og bjáni yfir þessum kössum næstu
klukkutimana; mig blóðlangaði til þess að rifa þá upp og hefja lesturinn en
hélt aftur af mér með naumindum. Svoleiðis gerði maður ekki. Auk þess var
alltaf sá möguleiki fyrir hendi — þó ég vissi innst inni að hann kæmi ekki til
greina — að ég hefði rangt fyrir mér og í kössunum væri bara eitthvað sem
mamma ætti ein og ég ætti ekkert með að hnýsast i.
Svo að hamslaus af óþolinmæði beið ég þangað til ég heyrði að móðir mín
opnaði garðshliðið á leið heim úr vinnunni, rauk þá út á móti henni og sagði i
flaustri, en þó svo sakleysislega sem mér var unnt:
„Mamma, mamma, það kom einhver maður með tvo kassa og þeir
eru inni í stofu og ég veit bara ekkert hvað gæti verið i þeim og má ég kannski
rifa þá upp og sjá. . . "
Loksins, loksins! Ég hafði farið höndum um þessar bækur i bókabúðum,
mænt á þær löngunaraugum og jafnvel dreymt um þær á nóttunni. Nú voru
þær loksins komnar i minar hendur. Þetta var safn alfræðibóka sem Almenna
bókafélagið gaf út og fjölluðu um allt milli himins og jarðar: Efnið, Orkuna,
Hafið, Könnun geimsins, Flugið, Skipin... Svona gæti ég haldið áfram þvi
bækurnar voru tuttugu og ein að tölu — bregðist minnið mér ekki því hrapal-
legar. Talan er áreiðanlega rétt þvi ég þykist enn muna þessar bækur eins og
ég hefði verið að blaða I þeim í gær; þetta var sannkölluð náma fyrir niu til tiu
ára strák sem þjáðist af fóðleiksfýsn og hafði þegar lesið upp til agna allar þær
alfræði- og fjölfræðibaekur sem á markaðnum voru og gátu talist við alþýðu-
hæfi. Eg var ógurlegur ofviti á þessum árum þó ég hafi fráleitt gert mér grein
fyrir þvi og hafi ég þá einhvern tima heyrt orðið ofviti hefði mér verið trúandi
til að lita á það sem skammaryrði, allt að þvi blót — og ég blótaði aldrei þó
stundum hafi freistingin verið býsna sterk.
HIÐ ERFIÐA VANDAMÁL
Ég man það eins og það hefði gerst í gær —
34 Vikan 5. tbl.