Vikan - 27.02.1986, Blaðsíða 7

Eitt er það tímabil í íslenskri bílasögu sem
kannski mætti kalla trukkatímann. Deila má
um hverjir hafi verið hinir raunverulegu frum-
herjar - en ætli nokkur hrökkvi við þó ég nefni
Pál Arason, Guðmund Jónasson og Bjarna í
Túni? Og þá býður mönnum trúlega í grun
hvaða tímabil ég hef i huga: sem sé það tímabil
sem íslenskar óbyggðaferðir voru sannkallaðar
svaðilferðir, farnar um ótroðna stigu og óbrú-
aðar ár sem ekki einu sinni voru til vöð á, á
bílum sem ökuþórarnir sjálfir höfðu smíðað frá
grunni að kalla og voru raunar að smíða meira
og minna alla ferðina á enda, karlar sem voru
í bílnum, undir honum eða ofan í honum allan
sinn vökutíma og dreymdi um hanh meðan
þeir sváfu.
En um miðjan sjötta áratuginn eða svo komst
þessi ferðamáti í algleyming og nú kemst ég
ekki hjá að nefna fleiri aðila: Ulfar Jacobsen,
Gísla Eiríksson, Ingimarsbræður - og þá sem
kannski var hvað mestur sjarminn yfir: Soffíu.
Nú vill svo til að Soffía - eða Soffiurnar ef
við viljum heldur hafa það svo - átti 30 ára
afinæli á liðnu hausti - og á annað 30 ára
afmæli i vor. Því í nóvember og desember árið
1955, á bak einu mesta óþurrkasumri sem komið
hefur sunnanlands, fóru tveir ungir menn vest-
ur í bæ að dunda við að smíða sér stóran og
góðan magasleða svo þeir ættu virkilega erindi
út úr bænum. Sleðanum luku þeir og fóru með
hann upp á Hellisheiði og fengu sér ærlega
bunu. Nafn hlaut þetta íjögra manna far að fá.
Soffi'a skyldi gripurinn heita og búið til spjald,
sitt á hvora hlið, með stöfunum haglega dregn-
um.
Þar með var komið fyrsta Soffíufarartækið.
- Hét Soffía eftir einhverri sameiginlegri
vinkonu ykkar?
„Það er von að þú spyrjir og svo hafa fleiri
spurt,“ segir Guðni Sigurjónsson, annar tveggja
Soffíueigenda frá upphafi. „En það er ekki svo
vel. Nafnið var bara gripið eins og hvert annað
nafn - þá var ekki einu sinni Soffi'a frænka
komin til sögu.“
En ungum mönnum, sem tolla illa innan
borgarmarka Reykjavíkur, dugar ekki sleði,
jafnvel þó hann taki fjóra með góðu móti. Um
vorið keyptu þeir bíl af Bjarna í Túni, af þeirri
gerðinni sem Bjarni þekkti svo vel og gerði
sjálfur út á: Bedford QL vörubíl, breskan herbíl
af árgerð 1939 með 87 ha sex strokka bensínvél,
drifi á öllum hjólum og vel hátt undir. Félagi-
Guðna í þessum kaupum var Guðmundur Kjer-
úlf sem átt hefur með honum Soffíurnar alla
tíð. Þriðji maðurinn þarna í upphafinu var
Andrés Pétursson (Arena), en þeir félagar
Þetta er Soffía fyrsta eins og hún
var fyrsta sumarið. Sleðinn er uppi
á stýrishúsinu, 8 manna boddýið
á pallinum, en þar fyrir aftan far-
angurskassi með loki. - Fyrir kom
að einhvern langaði að segja sögu
sem ekki var við allra hæfi. Þá fóru
tveir eða þrír, sem þoldu að hlusta,
aftur á kassann, þó svo að bíllinn
væri á ferð, og þarna á kassanum
voru svo sagðar„pallsögur".
Guðni og Guðmundur keyptu fljótlega hans
hlut.
Guðni, Guðmundur og Andrés settu átta
manna boddý á pallinn og settu sleðann góða
þversum upp á stýrishúsið. Þá sneri annað
Soffíuskiltið fram, hitt aftur. Þar með var komið
nafnið á bílnum: Soffía. Svo var farið að ferð-
ast. Fyrsta ferðin var í Dráttinn, en svo heitir
þar sem templarar fóru, líklega af tepruskap,
að kalla Galtalækjarskóg þegar þeir byrjuðu
að halda sumarhátíðir sínar í Drættinum.
Guðni segir mér að Úlfar Jacobsen hafi orðið
æfur þegar hann heyrði fyrst þetta templara-
nafn á Drættinum, kallað upp Gufunes og
heimtað leiðréttingu á þessu ónefni. En fyrsta
verulega langferðin var yfir Kjöl, inn í Kerling-
aríjöll, inn Holuhraun allt inn í Blautukvísl.
Ætlunin var að fara alla leið í Arnarfell en tíðin
var rysjótt og gekk á með rigningu svo þeir
sneru í þveröfuga átt og keyrðu niður með
Þjórsá allri allt niður í Þjórsárdal, loks um
Fjallabaksleið og síðan þjóðveginn til baka til
Reykjavíkur.
Veturinn eftir var pallinum fórnað af Soffíu
og smíðað 20 sæta boddý á grindina aftan við
ekilshúsið í staðinn. Enn var þetta skemmti-
ferðabíll fyrir vini og kunningja, og það var
ekki fyrr en vorið 1959 að fengin voru hóp-
ferðaréttindi. Fyrsta selda ferðin var sannköll-
uð fjallæ og ævintýraferð með hóp sem kallaði
sig Maríumenn, og það var alveg með eindæm-
um hve vel Maríu og Soffíu kom vel saman.
„Marga góða ferðina hef ég farið um dagana á
Soffi'unum og öðrum bílum,“ segir Guðni. „En
í mínum huga er engin sem stendur framar
þessari einstöku ferð með Maríumenn. Ég vona
bara að strákarnir fari að íhuga að skrifa sögu
þeirrarferðar."
Nú voru þeir félagar búsettir uppi í Reyk-
holtsdal. Guðmundur er Borgfirðingur að uppr-
una og kunningi Guðna, Pétur Haraldsson,
fékk það verkefni að setja upp verkstæði fyrir
búnaðarfélagið í Bæjarsveitinni og bað Guðna
að koma að hjálpa sér í tvo mánuði að koma
því á laggirnar, en Guðni er bæði bifvélavirki
og bílasmiður. Þessir tveir mánuðir í Borgar-
firðinum urðu að tuttugu og fimm árum því frá
Bæ flutti Guðni að Reykholti og í framhaldi
af 20 manna boddýinu á Soffíu fóru þeir félagar
að byggja yfir bíla í Litla-Hvammi, og er margur
kjörgripurinn undan höndunum á þeim.
Soffíu númer eitt var fargað árið 1961. „Það
var asnaskapur,“ segir Guðni. „Við gátum mjög
auðveldlega haldið þessum bíl í góðu standi og
hann hefði átt það skilið. En það er oft svo að
menn sjá ekki hlutina fyrr en eftir á og á þessum
tíma fannst okkur ekki þess virði að halda
bílnum við. En nú sjáum við eftir því. Auðvitað
áttum við að varðveita hann.“
En þarna endaði hann sem sagt ævi sína.
Grindin með afturhásingu og fjöðrum fór undir
heyvagn vestur í Dölum og mun langlíf sem
slík og haldin var virðuleg bálför að boddýinu
sem var timburgrind með timbur'clæðningu
innan á en stáli að utan. Svo var hún jörðuð
með viðhöfn, söng og teiti, og þar með var
Soffía númer eitt dáin og grafin.
Ekki var öll sagan sögð þar með. Austan úr
Fljótsdal keyptu þeir Soffíufóstrar annan Bed-
ford QL árg. ’39. „Það var mikill öndvegisbíll,"
segir Guðni, „mjög vel með farinn og engu verið
misþyrmt. Hann var með allar sínar Bretaluktir
og meira að segja vírhengjurnar undir hásing-
arnar.“ „Drottinn“ hét þessi bíll, hvorki meira
né minna. Sagan segir að í Fljótsdalnum hafi
verið til tveir svona bílar, hét annar „Satan"
en hinn „Drottinn“. Segja má að bíllinn hafi
sett nokkuð ofan við að skipta um nafn en í
staðinn fékk hann fallegt rútuhús, smíðað af
natni í Litla-Hvammi og hans fyrsta alvöruferð
með nýju húsi og nýju nafni var nokkuð sér-
stök. Það er ekki oft 16° frost í Reykjavík en
svo var þegar Soffía númer tvö fór sína fyrstu
Öræfaferð - og norðaustan hríð að auki. Þetta
var á skírdag 1963 og ferðinni heitið í Öræfa-
sveit. Þangað fór Soffía 17 ferðir í allt á 16
árum, áður en sandarnir voru brúaðir og úti
ævintýri.
Árið 1974, þjóðhátiðarárið, má segja að hafi
verið Bedfordum og öðrum öndvegisbílum af
heimsstyrjaldarkynslóðinni mikið örlagaár. Þá
var farin mikil herferð gegn öllu því sem sumir
kalla „rusl“, og þá var mörgum góðum gripnum
og varahlutnum komið endanlega fyrir kattar-
nef. Þá varð til dæmis stirt um alla varahluti
í Bedford QL árg. 39-45, það sem til var af þeim
hér og þar um landið var hreinlega urðað í
misráðnu hreinlætisæði. („Þó kann að vera til
allþokkalegt hræ á Króki í Meðallandi," segir
Guðni.) Þar með var úti um Bedforda i ómeng-
aðri mynd. Soffía númer tvö varð þó ekki „civ-
il“ - hún er með hásingar undan kanadískum
letta frá stríðsárunum (sjá Vikuna, 7. tbl. 1986),
en flestir tröllatrukkar Úlfars Jacobsen eru
einmitt byggðir á undirvagna undan kanad-
ískum lettum. Enda voru það sérstakir krafta-
jötnar.
Árið 1972 kom Soffía þrjú til skjalanna. Þá
var haldið fram hjá og keyptur Marcedes Benz.
Soffíurnar eitt og tvö héldu svo uppi merkinu
allt fram á þennan dag, öræfaferðir á sumrin
en skólaakstur á veturna, en nú er Soffía númer
Soffía fyrsta með góðan
hóp í Öræfasveit.
f*?V