Vikan - 01.01.1987, Qupperneq 19

7. þáttur
skyldubanda. Nýleg könnun meðal gamal-
menna, sem búa í þéttbýli og eru eldri en 80
ára, styður þessa staðhæfingu. Könnunin
sýndi að ríflega sextíu af hundraði nutu að-
stoðar maka eða fjölskyldu við heimilisstörf.
Engu að síður hefur fjölskyldumynstur og
fjölskyldulíf tekið verulegum breytingum á
síðustu áratugum á íslandi sem og annars
staðar. Meginbreytingin felst í smærri fjöl-
skyldum og aukinni þátttöku kvenna í at-
vinnulífinu. Þessu fylgir að vaxandi hópur
aldraðra þarf að treysta á aðstoð frá fá-
mennri fjölskyldu og þeim fer fækkandi í
hverri fjölskyídu sem geta sinnt öldruðum
ættingjum. Þessi þróun kallar óhjákvæmilega
á aukna þátttöku utanaðkomandi aðila til
viðbótar við þátt fjölskyldunnar í öldrunar-
þjónustunni.
Hingað til hefur lítil áhersla verið lögð á
aðstoð við fjölskyldur sem óska eftir því að
annast aldraða ættingja sína. Nokkur sveitar-
félög gefa þó kost á heimilishjálp ef aldraður
einstaklingur býr á heimilinu. Þess eru jafnvel
dæmi að ættingjum sé greitt fyrir að veita
öldruðum fjölskyldumeðlimum heimahjálp.
Hvíldarinnlagnir eru annar kostur en vand-
fenginn. Þó færist í vöxt að öldrunarstofnanir
bjóði slíka þjónustu, einkum yfir sumarleyfis-
tímann.
Úrræði til stuðnings
fjölskyldum sem annast
aldraða ættingja
Mikilvægi fjölskyldunnar í öldrunarþjón-
ustunni verður seint ofmetið. Ýmsar breyting-
ar síðustu áratuga á fjölskyldustærð og
hlutverkaskiptingu kynjanna hafa dregið úr
möguleikum fjölskyldna á að styðja aldraða
ættingja sem búa á heimilum sínum. Því er
mikilvægt að gefa gaum úrræðum sem annars
vegar geta stutt fjölskyldur í þessu þjónustu-
og stuðningshlutverki og hins vegar úrræðum
sem gætu hvatt fjölskyldur í ríkari mæli til
að taka að sér og annast slíkan stuðning.
í þessu sambandi hefur ýmsum tillögum
verið kastað fram. Þar á meðal er að veita
þessum fjölskyldum stuðning í formi dagvistar
og hvíldarinnlagna. Með þessum hætti má
losa um þá fjötra sem umönnun lasburða
gamalmennis hefur oft í för með sér fyrir
maka og/eða fjölskyldu og draga úr líkunum
á að makinn og/eða fjölskyldan einangrist eða
jafnvel gefist upp.
Annað úrræði er beinar peningagreiðslur
til maka eða ættingja sem annast gamal-
menni. Rökin fyrir þessu úrræði eru þau að
fjölskyldan veiti þjónustu sem væri fjárfrek
ef hún væri í höndum annarra. Gallinn á úr-
ræðinu er hins vegar sá að það er flókið í
framkvæmd. Ef úrræði af þessu tagi yrði fyr-
ir valinu væri eðlilegt að beina peningagreiðsl-
um til ættingja sem orðið hafa að segja lausu
launuðu starfi vegna umönnunarinnar.
Enn annað úrræði eru skattaívilnanir af
ýmsu tagi sem gætu hvatt ættingja til að ann-
ast aldraða fjölskyldumeðlimi.
Engum blöðum er þó um það að fletta að
áhrifamesti hvatinn í þessu efhi er vissan um
að völ er á stofnanavist þegar hinn aldraði
ættingi verður svo lasburða að frekari umönn-
un heima fyrir er þýðingarlaus. Það sem letur
fjölskyldur nú fyrst og fremst er óttinn við
að eiga ekki kost á stofnanadvöl fyrir gamal-
mennið þegar vistun á öldrunarstofnun verður
eina úrræðið. Slíka tryggingu er ekki hægt að
gefa fjölskyldum nema þjónustuhópar aldr-
aðra starfi eins og lög um málefni aldraðra
hafa frá upphafi gert ráð fyrir. Til að svo
megi verða þarf ákveðin hugarfarsbreyting
að vcrða í öldrunarþjónustunni á íslandi, eins
og vikið var að í síðasta þætti.
Þáttur annarra en
hins opinbera og fjölskyldna
í öldrunarþjónustu
Hér að framan var þess getið að stuðningur
við aldraða, sem búa heima, kæmi fyrst fremst
úr tveimur áttum. Það er rétt svo langt sem
það nær. Ekki má þó skilja við þetta efni án
þess að drepa lítillega á óhemjumikilvægt og
óeigingjarnt starf ýmissa kvenfélaga, safnaða
og annarra félagasamtaka í þágu aldraðra.
Félagsstarf fyrir aldraða er víða um land í
höndum kvenfélaga eða annarra félagasam-
taka, til dæmis Rauða kross-deilda. Sömuleið-
is vinna margir söfnuðir landsins ötullega að
öldrunarþjónustu, bæði með heimsóknum og
samkomuhaldi. Þá er oft á vegum þessara
aðila boðið upp á ýmsa aðra þjónustu og
afþreyingu, svo sem fótsnyrtingu, hárgreiðslu
og ferðalög. Starf þetta er ekki síst merkilegt
og mikilvægt í Ijósi þess að mest af því er
unnið í sjálfboðavinnu.
1. TBL VIKAN 19