Vikan - 01.01.1987, Síða 36

Svona líta merkin út eftir pressunma og svo er bara ao saga...
selt orðuna á góðu verði því að þeir eru æstir
í þessa. Ég keypti hana af þeirri einu ástæðu
að þetta er upphaflega orðan. Ég er enginn
safnari og hef engan áhuga á henni sem slíkri
en þessi gripur tengist því sem ég er að smíða
í dag. Það getur margt verið þess valdandi
að orður glatist. Til dæmis fann Pétur Hoff-
mann einu sinni orðu á haugunum! Það geta
alltaf komið fyrir slys, að orða týnist. En mér
þótti miður á sínum tíma - ég hugsa þó að
búið sé að lagfæra það í dag - þegar einhver.
ég man ekki hvort það var Pétur eða einhver
annar, bauð forsetaembættinu orðu til sölu,
að þeir vildu ekki kaupa hana. Auðvitað á
að kaupa þær orður sem boðnar eru svo að
þær fari ekki á vergang. En svo var þessi orða
bara seld einhverjum hæstbjóðanda.“
Hvernig oróa verður til
Krossarnir og stjörnurnar byrja skeið sitt
sem silfurplötur sem eru klipptar svo að þær
passi í mót sem eru sett í pressu og svo mótað-
ar með hundrað og tuttugu tonna þrýstingi.
Að mótuninni lokinni eru útlínur merkjanna
sagaðar ti! af mikilli nákvæmni, en ekki er
talið borga sig fyrir svo litla framleiðslu að
fá mót sem klippa útlínurnar i pressuninni.
Það sem er erfiðast við orðusmíðina er
emaléringin eða sméltið. Því valda margir
þættir í eðli litanna, sá hvíti er viðkvæmur
fyrir ryki og öðrum litum en sá blái er gegn-
sær og hafa þeir mismunandi brennsluhita.
Þá má ekki miklu skeika í brennslunni, sem
fer fram í sérstökum ofni við níu hundruð
gráða hita, að silfrið hreinlega bráðni og vindi
sig eða að litirnir skemmist. Bíða þarf eftir
að rétti gljáinn komi á smeltið og getur oft
munað sekúndum að silfrið byrji ekki að leka
'éh
Að sögun lokinni emalérar Óskar. Blátt er komið í miðjuna en fyrsta lagið af hvítu á leiðinni.
niður.
Fyrst er blái liturinn settur í miðjuna báðum
megin. Síðan er byrjað að fylla með þeim
hvita og er það gert í fjórum lögum til að fá
hið ávala form á krossarmana, þannig að
hver orða fer (jórum sinnum inn í ofninn á
þessu stigi.
Þegar smeltið er búið er orðan slípuð með
karbonsteini til að hreinsa útlínurnar og ná
ávölu formunum hreinum. Að því loknu er
hún sett í sýru- og síðan sprittbað til endan-
legrar hreinsunar á fitu og öðrum aðskotaefn-
um. Að sögn Óskars hefur nýja rauðsprittið
valdið honum erfiðleikum vegna þess að litar-
efnið í því vill setjast í hvíta smeltið og gefa
því rauðleitan blæ. Eftir böðin er orðan tilbú-
in fyrir fimmtu ferðina í ofninn og þá er það
í síðasta skiptið - gljábrennsla.
Þá eru aukahlutirnir kveiktir á, hringurinn
sem hún hangir í eða nælan aftan á. Eftir það
fær orðan að velkjast í sex tíma í tromlu með
stálkúlum í sápubaði og er það gert til að
fullkomna gljáann.
Síðasta stigið er gyllingin. Þá er fálkinn í
miðjunni lakkaður til að hann haldi silfurlit
sínum, orðunni svo stungið ofan í lausn með
gulli í og rafstraumi hleypt í gegn. Við straum-
inn geta stundum myndast loftbólur inni i
smeltinu og þá springur það upp. Þetta skeð-
ur í um það bil 25% tilvika og er ekkert að
gera við því nema halda ró sinni og byrja upp
á nýtt.
36 VIKAN 1. TBL