Vikan - 17.09.1987, Blaðsíða 9

átti eftir að virkja hugmyndir hans í
áhrifamikla hreyfingu. Van Doesburg
tók að sér að koma stefnunni á fram-
færi. Tveir arkitektar, heimspekingur
og málari urðu yfir sig hrifnir af hug-
myndunum og yfirfærðu þær yfir á sín
sérsvið. Þessi hópur stofnaði svo tíma-
rit árið 1917 og kallaði það De Stijl.
Við það er hreyfmgin kennd.
Stefna De Stijl var að stuðla að um-
breytingu hugarfars manna í átt að
einfaldleika. Hópurinn var þess fullviss
að fyrst og fremst mótaðist maðurinn
af umhverfi sinu. Til þess að losna við
glys og glingur fortíðarinnar töldu
frumkvöðlar þessarar stefnu nauðsyn-
legt að byrja frá grunni á sama hátt
og Mondrian gerði með málverkið.
Einfaldleikinn og látleysið var það sem
öllu máli skipti. Beinar línur og hreinir
litir voru tákn sannleikans og hreinleik-
ans. Fylgismenn De Stijl voru trúir og
tryggir þessari sannfæringu sinni og
skildu eftir sig mörg verk í þessum
anda. í öllum verkum þeirra er sama
hugmyndin ráðandi, hvort sem um er
að ræða málverk eða íbúðarhús.
De Stijl hópurinn var langt á undan
sinni samtíð og voru menn yfirleitt
ekki ýkja hrifnir af hugmyndum hans.
Mikið áræði samfara góðum efnum
þurfti til að geta komið hugmyndunum
í framkvæmd. Ekkja nokkur í Utrecht
hafði hvort tveggja. Hún var mjög hrif-
in af þessari stefnu og átti nóga peninga
til að láta sérhanna fyrir sig einbýlis-
hús. Vegna þessa áræðis frú Schráder-
Schröder stendur enn einn glæsilegasti
minnisvarði þessarar hugsjónar. Gerrit
Rietveld arkitekt teiknaði húsið og
reisti það 1924. Auk þess hannaði hann
alla innanstokksmuni. Húsið er hugsað
sem ein heild að innan sem utan og
hefur enga sérstaka framhlið heldur
tekur það á sig nýtt svipbragð frá
hverju sjónarhorni. í öllum herbergjum
er eldunar- og svefnaðstaða. Menn
töldu hús þetta ekki eiga mikla framtíð
fyrir sér og biðu því spenntir eftir hruni
þess. En húsið stendur enn þrátt fyrir
að forljótum múrsteinshjöllum hafi
verið klesst fast upp að hlið þess.
Gerrit Rietveld byggði annað hús í
sama stíl nokkrum árum síðar. Það
hús er kallað „Hús bilstjórans" vegna
þeirrar nýjungar að hafa innbyggðan
bílskúr í húsinu. Líklega var það í
fyrsta sinn í sögunni sem sú hugmynd
var framkvæmd.
Starfsemi De Stijl leið undir lok árið
1931. Meðlimirnir höfðu tvistrast og
■ áttu hugmyndir þessara manna ekki
upp á pallborðið hjá almenningi en
áhrif þeirra á listamenn voru mikil.
Með tímanum hefur þó þessi útlits-
hönnun náð miklum vinsældum eins
og áður var tekið fram. Það er þvi
greinilegt hversu langt á undan sinni
samtíð hreyfingin var. Þá líkaði mönn-
um ekki verk hennar en í dag eru þessi
form og litir allsráðandi í ýmiss konar
hönnun enda hafði De Stijl mikil áhrif
á framvindu mála í heimi listarinnar.
Þó virðist hugmyndafræði hreyfmgar-
innar ekki eiga hljómgrunn hjá nútíma-
fólki heldur er það skemmtilegt og
líflegt útlit sem hrífur mörg okkar.
Schröderhúsið frá öðru sjónarhorni. Hér sjást múrsteinshúsin sem klesst var upp við þaö.
bjuggu nú í ólíkum löndum. Theo van
Doesburg lést einnig þetta ár. En úr-
slitaáhrif hafði þó gangur heimsmál-
anna. Heimskreppan reið yfir og
lamaði allar framkvæmdir og upp úr
því tók Hitler völdin í Þýskalandi en
áhrifa valdatökunnar gætti um alla
Evrópu. Þannig varð þessi nýja fram-
tíðarsýn um betra og einfaldara líf að
engu.
Nú eru liðin fimmtíu og sex ár síðan
De Stijl hreyfingin splundraðist. Lengi
Sagan endurtekur sig sífellt. De Stijl
hreyfingin vildi breyta viðhorfunum
og minnka áhrif fortíðarinnar en þetta
markmið náði ekki fram að ganga. Þá
voru slikar hugmyndir ekki teknar gild-
ar nema af litlum hópi manna. í dag
líkar þorra fólks svipur verka sem gerð
eru í anda De Stijl en hugmyndafræðin
hefur farið fyrir ofan garð og neðan.
Kannski kunnum við vel við þetta út-
lit vegna þeirrar löngu sögu sem það á
sér.
38. TBL VIKAN 9