Vikan - 19.11.1987, Page 36

Stefán Jón Hafstein
fjölmiðlafræðingur
(umsjónarmaður
dægurmálaútvarps
rásar 2) hefur sent
frá sér æði fróðlega
bók sem fjallar um
fjölmiðlun austan
hafs og vestan.
„Sagnaþulir samtím-
ans" er fyrsta bók
sinnar tegundar á
íslensku. Fjallað er
um samspil fjölmiðla
og markaðsafla á
Vesturlöndum og
höfundur rekur
nokkur sláandi dæmi
um áhrif viðskipta-
hagsmuna á dag-
skrárgerð. Stefán
Jón hefur lengstum
starfað við íslenska
ríkisútvarpið, og
hann fjallar um þann
fjölmiðil í sérstökum
kafla.
111 hvers í
fjcmdcmum
er þettq?
„Sagnaþulir samtím-
ans", bók Stefáns Jóns
Hafstein, frétta og dag-
skrárgerðarmanns, hlýtur
að teljast þarft framlag til
fátæklegrar umræðu um
fjölmiðlun á íslandi.
„Af minni hálfu og útgefanda
er þessi bók ætluð sem innlegg í
íslensku „f)ölmiðlabyltinguna“,“
segir höfúndur í formála. Það
ffamlag ber að þakka - bókin
enda einkar fróðleg aflestrar og
vekur spurningar um stöðu fjöl-
miðlunar hér heima. Stefán Jón
mun hafa lagt stund á nám í fjöl-
miðlafræðum í Bandaríkjunum
síðustu misseri. Bók hans ber
þess merki, hún fjallar miklu
fremur um fjölmiðlun í vold-
ugu, kapítalistísku ríki, heldur
en fjölmiðlun í dvergríki sem er
með tilburði í þá átt að láta eins
og stóri bróðir fyrir vestan.
Til hvers er útvegað?
Á síðustu árum hafa menn
sett í gang á íslandi útvarps-
stöðvar, sem hafa þann sérstaka
tilgang að útvarpa popp-tónlist.
í flestum tilfellum koma þessar
stöðvar í staðinn fyrir segul-
bönd með tónlistarefhi sem
vinnustaðir, stórmarkaðir og
bíleigendur ella hefðu komið
sér upp. Inn á milli dægurflug-
anna sem stöðvarnar útvarpa í
síbylju allan sólarhringinn er
skotið auglýsingum til að borga
brúsann, sem og fréttum af og
til eins og til að afsaka tilvist
stöðvanna. Það er vitað að
músik er ódýrasta útvarpsefhið
og jafhframt sú skepna sem
fæsta hræðir. Þeir sem nú sitja
og snúa plötum á nýju stöðvun-
um eru uppfullir af vísdómi um
að talað mál fæli mannskapinn
frá viðtækjunum. Viðtalsþáttur
má ekki standa nema í fáar mín-
útur áður en honum er skipt
með dægurlagi. Og gáið að því:
tónlistin má alls ekki vera
vitræn. Vísindin sem hinir nýju
útvarpsfræðingar og almanna-
tengslamenn byggja á eru engin
vitleysa, þau eru samansett eftir
nákvæma athugun (vestur í USA
að sjálfcögðu) — og má því alveg
taka þau hátíðlega.
Stóra spurningin er hins veg-
ar þessi: Hvers vegna eru
mennirnir að útvarpa? Eru þeir
svo ástfangnir af popp-músik að
þeir verði að hafa hana í eyrun-
um allan sólarhringinn og kom-
ast helst í tæri við milljón
hljómskífur inni á litlu stöðvun-
um sínum? Finnst mönnunum
svona gaman að mása í hljóð-
nema, að þeir blátt áffarn sofa
ekki fyrr en þeir hafa eignast sitt
útvörpunarapparat? Eða er aug-
lýsingaútvarp svo klár gróða-
vegur nú um stundir, að allir
snjallir menn ættu að leggja það
á sig að eignast útvarpsstöð til
að verða sæmilega bjargálna?
Auglýsingaútvarp í kringum
popp; í því felst engin sköpun.
Fjandakornið. Ég þekki þetta
sjálfur. En — hafi maður eignast
útvarpsstöð — hlýtur þá ekki
næsta skrefið að vera að nota
tólið til einhvers vitræns? Á alls
ekki að búa til neins konar
fféttafrásögn, könnun, athugun,
engan þriller, ekkert sem rífur í
sálartötrið, hressir bætir, kætir.
Á ekki að kanna samfélagið,
benda á það sem aflaga fer,
benda á það sem er í góðu lagi,
miðla skáldskap, fremja leiklist:
vera manneskja og nota þekk-
inguna, reynsluna, vera forvit-
inn? Fræða, skemmta, ala upp
fjölhæff útvarpsfólk sem kann
að gera kröfur. Til hvers í fjand-
anum er þetta!
Að mala gull?
Nei; við höfum enga trú á því.
Það eru til einfaldari leiðir til að
ná til sín peningum. Útvarps-
stöð er þó nokkuð flókin
rekstrareining og dýr að stofri-
setja, dýr að viðhalda og svo
þarf að borga há laun. Stöðin
sjálf er varla nein gullkvörn,
þótt hún þyrli á stundum upp
gullryki. Eg bar spurninguna
upp við greindan kollega: til
hvers eru nýju útvarpsstöðvarn-
ar?
— Til að sefa hugann þar sem
maður þreyir tíðina í vinnunni —
stakk hann upp á.
Kannski. Kannski er mann-
eskjan almennt svo sorrí og
spæld að hún þarf létt glingló af
grammifóni til að sætta sig við
lífið úr því kókaín er svo dýrt.
Nei. Innst inni vitum við að
útvarp er ekki einvörðungu
auglýsingamiðill. Sá sem ræður
fýrir útvarpsstöð hlýtur á
endanum að koma auga á
tilgang, finna fyrir vilja til að
gera eitthvað vitrænt.
Og þó. Á hinum „sjálfctæðu"
markaðsstöðvum hvílir nefhi-
lega sú skylda að geta sannað
það gegnum kannanir að þær
séu svo og svo vinsælar. Ella fást
ekki auglýsingar; og fáist ekki
auglýsingar fáer forstjórinn ekki
kaup. Þar af leiðir að einkaút-
varpsstöð á íslandi nútímans er
hvergi nærri „ffjáls", eins og sagt
er. Hún er sett á laggirnar til
34 VIKAN