Vikan - 12.11.1992, Qupperneq 90

Frh. af bls. 14
hiklaust í Ijós, hvort sem þaö er gott eöa
slæmt í þaö og þaö sinnið. Stundum verður
allt vitlaust ef borgarbúum mislíkar eitthvað.
Fyrir skemmstu var flutt leikrit þar sem meöal
annars var veriö aö gagnrýna hlut Austurríkis-
manna ( stríöinu og þeir jafnvel kallaðir kaþ-
ólskir nasistar, sem er þaö alversta í heimi. Á
frumsýningunni safnaöist fólk fyrir utan til aö
mótmæla sýningunni, meö kröfuspjöld og
hvaðeina. Óeiröalögreglan kom á staðinn til
aö vera viö öllu búin og innandyra var mikil
spenna. Áhorfendur skiþtust í tvo hópa, þá
sem hylltu höfundinn og sýninguna og hina
sem púuðu hana niður. Lætin eftir sýninguna
vöröu í þrjá stundarfjóröunga.
Slíkur áhugi almennings hlýtur aö vera
stjórnendum leikhússins hvatning en veitir
þeim jafnframt aðhald og getur virkaö eins
eldur undir þeirra stóli.
Allir vita yfirleitt hvaö er aö gerast I leikhús-
unum séu þeir spurðir - aö maöur tali ekki um
óperuna. Leigubílstjórar geta sagt þér hvaö
verið er aö sýna þaö kvöldið. Þeir hafa líka
svör á reiöum höndum ef þú spyrö þá hverjir
syngja aðalhlutverkin.
Þetta er mjög merkilegt fyrirbæri. Austurríki
er tiltölulega lítið land og Vínarborg ekkert
mjög stór, meö um eina og hálfa milljón íbúa.
Þjóðleikhúsið þar og allt í kringum þaö er
stærsta leikhúsaþparat í heimi. Það er heldur
ekkert annað leikhús sem hefur á aö skipa
jafnmörgum frábærum leikurum og ööru
starfsfólki. Leikararnir eru líka mjög eftirsóttir."
ÞAKKLÁTUR AÐ HAFNA í VÍN
„Ég smitaðist af leikhúsbakteríunni í gamla
Iðnó þegar ég vann þar sem sviðsmaður á
kvöldin. Þaö var í leikhússtjóratíð frú Vigdísar
Finnbogadóttur. Þá var ég í námi í Háskólan-
um og vann mér inn vasapeninga á kvöldin.
Ég er afar þakklátur fyrir aö ég skuli hafa
farið til Austurríkis, ég er óskaplega feginn, ég
veit ekki hvar þetta hefði endað annars. Fyrir
utan leikhúsiö, leiklistina og ýmislegt annaö,
kynntist ég þarna konu minni, Margréti
Þálmadóttur söngkonu og kórstjóra, sem var
viö nám í einsöng viö Tónlistarháskólann.
Þess vegna get ég fullyrt að Vínarborg hafi
haft ólýsanlega mikil áhrif á líf mitt og hugur-
inn reikar býsna oft þangað. Lakara er að við
eigum þess ekki kost aö fara þangað eins oft
og hugurinn girnist. Þaö gerir fjarlægöin.
Þaö var í raun fyrir tilviljun aö ég hafnaði í
Vínarborg.
Ég sótti víðar um, þar á meðal í Munchen
og Berlín. Svariö kom fyrst frá Vínarborg og
þess vegna dreif ég mig þangað. Þaö var að
skella á allsherjarverkfall og ég komst út um
miðnættið meö síöustu flugvélinni. Ég mátti
því ekkert vera aö því aö bíða eftir svari frá
hinum skólunum - og ég sé ekki eftir því.
Vín er ekki aðeins mikil leikhúsborg heldur
stórkostleg menningarborg. Umhverfið er rót-
gróiö og menningardeiglan í borginni er með
ólíkindum."
LEITAÐ AÐ
STARFSVETTVANGI
Hafliöi hefur býsna víða komið viö í íslensku
leikhúslífi síðan hann sneri heim frá námi. -
En hvaö bíður leikhúsfræðings eftir sjö ára
námsdvöl í útlöndum?
„Fyrst vann ég svolítið með Stúdentaleik-
húsinu og fór síðan aö kenna viö Leiklistar-
skólann 1985. Ég fékkst jafnframt lítillega viö
að skrifa um leiklist í dagblöð. Ég hef þurft að
„vinna" ýmislegt á sumrin til aö geta framfleytt
mér og mínum yfir veturinn því að ég hef
hvorki verið í fastri vinnu í leikhúsi né á mikl-
um launum. Þaö var svo áriö 1986 aö viö
Guöjón Pedersen stofnuðum leikhúsið sem
við nefndum Frú Emilíu. Þá hafði ég reyndar
starfað svolítið við Þjóöleikhúsiö meö Þórhildi
Þorleifsdóttur. Ég var svo heppinn aö fá aö
vera aöstoðarmaður hennar er hún setti á
sviö Yermu eftir Garcia Lorca.
Fundum okkar Guöjóns bar saman í Þjóö-
leikhúsinu þegar hann fór með hlutverk í leik-
ritinu um Sveik í síðari heimsstyrjöldinni. Þá
var ég eitthvað aö þvælast þar með leikstjór-
anum, Þórhildi. Ég skrifaöi um uppsetninguna
í Morgunblaöið og fékk aö fylgjast með öllu
ferlinu. Viö Guöjón hittumst aftur skömmu síð-
ar, áhuginn ieiddi okkur saman.
Aödragandinn að því aö Frú Emilía varö til
var sá aö okkur vantaði leikhús, viö vorum aö
leita okkur aö starfsvettvangi - okkur vantaði
vinnu. Við höfum sett upp ein tíu verkefni á
þessum sex árum og Frú Emilía lifir ágætu lífi,
þótt starfsemin mætti vera enn meiri og öfl-
ugri. í vor vorum við meö litla óperu sem
byggð er á Ijóðabálki eftir Halldór Laxness
sem Hjálmar H. FSagnarsson samdi tónlistina
við. Við verðum aftur meö leiklestra eins og í
fyrra. Aö þessu sinni veröa lesin þrjú leikrit
eftir Moliére. Þetta veröur gert á laugardegi
og sunnudegi og einu sinni hvorn dag í Borg-
arleikhúsinu í nóvember. Fólk kemur inn, sest
og hlustar á lestur leikaranna. Þetta er mjög
skemmtilegt. í tengslum við þennan viöburö
gefum viö leikritin út á bók eins og ætíö áður.“
SAMRÆÐUFÉLAGI
LEIKSTJÓRA
Það vekur athygli aö Hafliöi starfar jafnan við
hliö leikstjóra, honum til halds og trausts.
„Ég er dramaturg eöa leiklistarráöunautur
eins og það heitir. Þetta er aldagamalt fyrir-
bæri sem hefur veriö misjafnlega mikiö notaö
í heiminum en vagga þess er í Þýskalandi.
Þar eru slíkir menn starfandi viö hvert leikhús
og oft fleiri en einn. Þeir eru einhvers konar
ráðgjafar sem leita uppi verk fyrir leikarahóp-
inn á hverjum staö og vinna þau fyrir leikhús-
iö, þýöa og endurskoöa þýðingar, breyta og
svo framvegis. Þeir vinna með höfundum oft
og tíðum og leggja síöan verkin í hendur leik-
stjóra. Nú hafa bæöi Þjóðleikhúsið og Leikfé-
lag Reykjavíkur ráðið til sín dramaturga og er
það vel. Segja má aö starfandi séu tvenns
konar dramaturgar. Sumir koma lítið nálægt
sýningunum. Á hinn bóginn er starf mitt og
minna líka fyrst og fremst fólgið í aðstoð viö
leikstjórann. Dramaturgurinn er þá samræöu-
félagi leikstjórans, bæði á æfingum og utan
þeirra, og hann fylgir uppsetningunni frá upp-
hafi til frumsýningar.
Þetta samstarf okkar Guðjóns er nokkuð
sérstakt held ég, reyndar okkar þriggja þvi aö
viö höfum unnið mjög mikið meö Grétari
Reynissyni. Oft eru mörkin óljós - hver eigi
hugmyndina aö einhverju. Þaö er heldur ekk-
ert strangt okkar á milli hver á hvað.“
VINNAN ER LÍFIÐ
Hafliöi kveðst ekki hafa séð sýningu á Stræti
áöur en þeir félagarnir hófu að sviösetja þaö.
Þaö kom kannski ekki á óvart þegar Ijóst varö
aö þríeykið væri aftur komiö af staö. Hann er
ánægður meö árangurinn og segist vona aö
áhorfendur kunni aö meta sýninguna.
„Guöjón er á leikstjórasamningi við Þjóð-
leikhúsið og því fastur starfsmaður þar. Hon-
um var rétt þetta verk til uppsetningar, tók því
og fékk okkur Grétar í lið meö sér.
Þetta er ekki hefðbundið verk í þeim skiln-
ingi aö það hafi ákveðið upphaf og endi. Þetta
eru fremur svipmyndir. Áhorfandinn er kominn
inn í vissa götu einhvers staðar á Norður-
Englandi, fátækrahverfi þar sem hann kynnist
ýmsu fólki sem þar hefst viö. Verkið gerist að
mestu leyti á laugardagskvöldi og aöfaranótt
sunnudags. Líf þessa fólks er dapurlegt þó að
þaö geti stundum gert aö gamni sínu og verið
fyndið á köflum. Það er atvinnulaust og á sér
ekki mikla von um að fá atvinnu eða að hafa
einhverjum skyldum að gegna.
Þaö er mjög vel við hæfi að flytja þetta verk
núna á þessum flóknu tímum þegar atvinnu-
leysið er að skella á. Einhver maður fyrir
noröan sagöi um daginn í viðtali í fréttatíma
sjónvarþsins aö vinnan væri lífiö. Þá hlýtur at-
vinnuleysið aö vera dauðinn. Maöur veröur aö
hafa einhverju hlutverki að gegna. Þetta er
spurningin um þaö aö komast af með ein-
hverjum hætti, hvort sem það er fólgið í því aö
hella sér út í skemmtanalífið, fýsnirnar eöa
eitthvaö annaö. Kannski sjá persónurnar fram
á betri tíö - ef þær öskra nógu mikið, þá
kannski frelsast þær eitthvað. Verkið endar
þannig."
FRÁBÆR LEIKUR í STRÆTINU
„Verk af þessu tagi á ýmislegt skylt viö sjón-
varp eöa bíómyndir. Þetta eru mörg stutt at-
riði, eins konar svipmyndir. Menn hafa verið
að reyna fyrir sér meö þessa aöferö í leikritun
og sumir náö ágætum árangri. Þetta er ekki
beinlínis ný aöferö og má jafnvel rekja hana
aftur til Georgs Buchners sem skrifaöi
Voitsjek einhvern tíma um 1820 og Ágúst
Strindberg skrifaöi Draumleik upp úr aldamót-
unum síöustu. í Stræti er ekki fyrst og fremst
veriö aö segja áhorfendunum ákveöna sögu
eða að koma meö ákveðin svör eða úrlausnir.
Áhorfendum er miklu fremur gefinn kostur á
að púsla myndunum saman að sýningu lok-
inni og búa sér til einhvers konar heildar-
mynd. Hér er spurningin miklu fremur um ein-
hverja tilfinningu sem áhorfandinn tekur meö
sér heim og vinnur síðan úr heldur en svör og
lausnir.
Frh. á bls. 90
86 VIKAN 23.TBL. 1992