Vikan


Vikan - 11.03.1993, Blaðsíða 22

Vikan - 11.03.1993, Blaðsíða 22
kynlífssambandinu sé haldið leyndu og þaö sem gerir að verkum að barninu finnst það eitt í heiminum og mjög sérstakt. Hvers vegna á maður erfitt með að trúa fullorðnum manni sem segir föður sinn hafa migið og skitið á sig eða konu sem segir að faðir hennar, bróðir og móðurbróður hafi allir haft samfarir við hana frá barnæsku? Fólk er vantrúað vegna þess að flestum finnst óþægilegt að ræða kynlíf. Að horfast í augu við þetta vandamál gerir sársaukann og úrkynjunina í heiminum - og innan fjölskyldunnar - óbærilega. Það er þægilegt að ímynda sér að einungis ókunnugir öfuguggar eigi til að misnota börn kynferðislega en fólki ofbjóða sannanirnar fyrir því gagnstæða. Flestum sérfræðingum ber saman um að á milli 85 og 95 prósent af öllum kynferðisglæpum á börnum séu framdir af einhverjum sem barnið þekkir og að 80 til 90 prósent séu innan fjölskyldunnar. Það kemur jafnvel enn meira á óvart að yngsti ofbeldismaðurinn, sem nefndur var hjá Stíga- mótum, var níu ára drengur og sá elsti áttræður maður. „Með fáum undan- tekningum hafa börnin, sem leituðu til Stíga- móta, orðið fyrir kyn- ferðislegu ofbeldi innan fjölskyldunnar eða af öðrum nákomnum," segir Guðrún Jónsdóttir hjá Stígamótum. ÁHÆTTU- FJÖLSKYLDAN Áfengisvandamál og fjárhagslegir erfiðleikar eru áberandi á heimilum þar sem um kynferðis- legt ofbeldi innan fjöl- skyldu er að ræða. í þessum fjölskyldum er líka algengt aö réttur til einkalífs sé einskis virtur og mörkin milli kynslóða eru óljós. Barnið, sem verður fyrir áreitninni, er oftar en ekki uppáhald geranda og þegar barniö eldist getur hegðun geranda gagnvart því breyst í þrúgandi andlegt ofbeldi, afbrýðisemi og virkt líkamlegt ofbeldi. Það eru ýmsar ástæður sem liggja að baki kynferðislegri misnotkun innan fjölskyldna. Mikil fylgni er milli kynferðislegs ofbeldis og misnotkunar á áfengi og lyfjum. Börn geta líka verið í hættu í strangtrúuðum eða stífum og valdboðssinnuðum fjölskyldum eða þar sem þörfum þeirra er ekki sýnd viröing. Þar sem foreldrar hafa búið við misnotkun sjálfir en ekki unnið úr sársaukanum eru börnin líka í hættu. Hvers vegna misnotar misgjörðafólkið aðra? Eitt augljóst en fráhrindandi svar er að það njóti þess, sjái börnin ekki sem persónur og njóti þess að finna til valds síns. Sérfræðingar gera sér þó skýra grein fyrir því að það er hvorki til eitt svar né ein tegund af misgjörðamanni. Það er til dæmis ekki rétt aö allir barnanauðgarar hafi sjálfir verið fórnarlömb, þó svo að kannanir sýni að um 30 prósent af brotamönnum segist hafa verið misnotaðir kynferðislega sem börn. Á íslandi er sjaldgæft að gerandi viðurkenni að hafa áreitt barn og algengt er að tilfinningaleg vanlíðan gerenda einskorðist við þá sjálfa en ekki við þann skaða sem þeir hafa valdiö barninu. HVER Á AÐ KENNA BÖRNUNUM? Jafnvel þótt foreldrar geti ekki gert börn sín ónæm fyrir kynferðislegri áreitni eða misnotkun geta þeir gert mikið með því að ræða við þau um kynlíf. Margir foreldrar vilja frekar að „sérfræðing- ar“ segi börnum þeirra frá kynferðislegri misnotkun - og þess vegna frá kynlífi. Kennarar eiga þó oft ekkert betra með að tala um kynlíf en foreldrar. Kynlífsfræðsla í skólum ætti að hvetja börn til að segja frá misnotkun eftir að hún á sér stað og gera þau næmari. Skólafræðslan er þannig gott stökkbretti fyrir foreldra til að opna umræður en þessar upplýsingar þarf að endurtaka. Besta forvarnarstarfið byrjar sem sé heima. Reynið aö senda ekki þau skilaboð að vitneskja um kynlíf sé af hinu illa. Þá koma börnin ekki til ykkar þegar þau eru hrædd eða þurfa að vita eitthvaö. HVAÐ Á AÐ SEGJA? Margir foreldrar hafa áhyggjur af þvi að viðvaranir um kynferðislega misnotkun hræði börnin en rannsóknir sýna að meirihluti barna fær engin kviðaeinkenni. Upplýsingar stuðla þvert á móti að því að draga úr hræðslu. Ein meginregla er að vera nákvæmur. Sumir sérfræðingar segja að ef foreldrar hvetji börn til aö nota „leyniorð" yfir kynfærin kenni það börnunum að þetta séu dónaleg orð sem þau ættu ekki að segja og að þessi hluti líkamans sé ógeðslegur. Þess í stað ættu foreldrar að hjálpa börnum að þróa með sér orðaforða: leggöng, pungur, tippi, þjóhnappar, endaþarmur, brjóst. Byrjið snemma. Margir foreldrar telja níu ára aldurinn bestan til svona umræðna en samkvæmt flestum rannsóknum er þá þegar búið að misnota rúman einn þriðja fórnar- lambanna. Ekki segja: „Aldrei leyfa neinum aö snerta á þér þjóhnappana, endaþarminn eða klofið/- tippið." Þá er verið aö segja að það sé á ábyrgð barnsins að stöðva misgjörða- manninn. Segið þess í stað: „Það má enginn snerta þig.“ Gætið þess að koma ekki í veg fyrir að börnin rannsaki kynfæri sín. Munið eftir aö bæta því við að það sé í lagi að þau komi við sig sjálf. Ein tillaga sér- fræðinga er að gefa börnum nokkra val- kosti til að lýsa snertingu - „undar- leg“, „skrítin“, „óþægi- leg“, „asnaleg" - í stað þess að segja bara „góö“ eða „vond“. Börn ættu að vita að það eru ekki aðeins ókunnugir sem geta stofnað þeim í hættu; ein- hver sem þau þekkja og þykir vænt um gæti reynt að snerta þau á „þennan" hátt. Foreldrar geta óaf- vitandi kennt börn- um að þau hafi ekki leyfi til að hafna snertingu - með því til að mynda að skipa ófúsu barni aö kyssa ömmu bless. Það er betra að bjóða börnunum að kveðja ömmu meö handabandi eða fingurkossi en að þvinga þau. Því miður eru það oft „þægustu" börnin sem verða fórnarlömb vegna þess að þeim hefur aldrei verið gefið leyfi til að láta hvatirnar ráða. Börn þurfa að vita að þaö sé allt í lagi að hlaupa, bíta, slá, sparka eða gera uppsteyt til að forðast hættu. Misgjöröamenn eru kænir. Börnin verða að fá að taka ákvarðanir sem hafa áhrif á þeirra eigin líf. Tækifærin til að kenna börnunum koma upp daglega og það er ekki of seint að ræða þessi mál við unglinga. Foreldrar geta líka boðið eldri börnunum valkosti, eins og þá að tala við einhvern annan en foreldrið. Ef fólk hefur áhyggjur af vissum fjölskyldumeðlim - segjum að faðir hafi misnotað dóttur fyrir mörgum árum - ætti móðirin ekki að íþyngja barninu með smáatriðum heldur segja: „Þegar ég var yngri snerti afi mig á vissan hátt sem gerði að verkum að mér leið illa. Ég veit ekki hvort hann færi að gera þaö við þig en ef hann 22VIKAN 5.TBL.1993
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.