Vikan - 19.05.1993, Blaðsíða 11

sem það sýnist vera. Þetta
er „situasjónskómedía“ í á-
kveðnu umhverfi sem margir
þekkja, ýmist af afspurn eða
þá af því að þeir tilheyra því
sjálfir."
- Vannstu þýðinguna að
einhverju leyti í samvinnu við
leikstjóra og leikhópinn eða
skilaðirðu henni fullgerðri
þannig að engu þurfti að
breyta?
„Ég skilaði nú bara inn mínu
handriti. Síðan koma auðvitað
einhverjar athugasemdir, að-
allega í sambandi við stað-
færsluna. Oft er það þá eitt-
hvað sem finnst ekki fyrr en
karakterinn er kominn á sviðið
og þá er það yfirleitt eitthvað
sem er einfalt að breyta.
Sem dæmi um stefnu leik-
stjórans má taka að heimilis-
fangið er nefnt á einum stað í
verkinu. Ég hafði látið það
vera Náströnd ellefu því að
margar götur á Seltjarnarnesi
heita strendur. En það rímar
ekki við þá stefnu leikstjórans
að ekkert sé sem ekki getur
verið til. Nástrandarnafnið er
skrípanafn og stingur í eyrun.
Þess vegna var þetta kallað
Barðaströnd 115, sem er
heldur ekki til, en það er eitt-
hvað sem enginn staldrar við.
Þarna má ekki vera neitt sem
truflar veruleikaskynið."
BESTA LEIKMYNDIN
ER SÚ SEM ENGINN
TEKUR EFTIR
- Þórarinn, þú hefur þýtt mörg
leikrit. Er mikill munur á að
þýða leikrit og skáldsögu?
„Það er mjög misjafnt eftir
því hvernig leikritið er. En ef
við berum saman venjulegt
leikrit og venjulega skáldsögu,
þá finnst mér miklu auðveld-
ara að þýða leikrit. í fyrsta lagi
eru leikrit yfirleitt miklu styttri
og þar er ekkert nema sam-
ræðu að finna. Þá gildir það
fyrst og fremst að orðalagið
gangi upp. Maður verður alltaf
að hafa í huga að þýða á tal-
máli - á því máli sem fólk not-
ar. Og þá er ég auðvitað að
tala um nútímaleikrit.
Ég hef eina kenningu eða
þumalfingursreglu um það
hvort slíkar þýðingar eru góðar
eða vondar. Ef einhver per-
sóna í leikritinu segir „ég á
við...“ í staðinn fyrir „ég
meina...“ þá er þýðingin vond.
Þetta segir nefnilega enginn.
En þetta sést oft í tíu til tuttugu
ára gömlum þýðingum og þær
eru þá orðnar úreltar út af ein-
hverjum smáorðum. Þetta
finnst mér mikilvægt í leiktexta.
Það hefur líka verið sagt
um leikmyndir að bestu leik-
myndirnar séu þær sem eng-
inn tekur eftir. Daginn eftir
sýningu hugsar maður
kannski með sjálfum sér: Var
einhver leikmynd?"
HÖFUNDURINN
Neil Simon fæddist í Bronx-
hverfinu í New York 4. júlí
1927. Hann stundaði háskóla-
nám í New York og Denver.
Hann hóf að semja handrit að
útvarps- og sjónvarpsþáttum
á árunum eftir stríð og varð
fljótt eftirsóttur á þeim vett-
vangi.
Fyrsta leikrit Simons í fullri
lengd var gamanleikurinn
Come Blow Your Horn sem
var sýndur á Broadway 1961
og hér á landi sumarið 1963
af leikflokki Helga Skúlasonar
undir heitinu Hlauptu af þér
hornin. Næstu þrjátíu ár átti
Neil Simon nýtt verk á Broad-
way á hverju leikári og enn er
hann að. Sjálfur segist hann
enn vera að þroskast sem
leikskáld. Hann er orðinn að
„stofnun“ eins og Bandaríkja-
menn kalla þá sem njóta mik-
illar fjárhagslegrar velgengni
vegna sköpunargáfu sinnar.
Langflest leikrit hans fjalla á
gamansaman hátt um mið-
stéttarfólk í klípu. Á meðal
kunnustu gamanleikja hans
eru Barefoot in the Park, The
Odd Couple sem sýnt var í
Þjóðleikhúsinu undir heitinu
Makalaus sambúð og The
Sunshine Boys. Hann hefur
líka samið handrit að söng-
leikjum og fjölmörg kvik-
myndahandrit, meðal annars
upp úr leikritum sínum, sem
flest hafa verið kvikmynduð
með stórstjörnum í aðalhlut-
verkum.
Neil Simon hefur hlotið
fjölda verðlauna, ekki þó ósk-
arsverðlaun enn þrátt fyrir
fjölda tilnefninga. Haustið
1990 hlaut hann hin eftirsóttu
Pulitzer-verðlaun fyrir leikritið
Lost in Yonkers sem Leikfélag
Reykjavíkur sýndi í haust
undir heitinu Heima hjá
ömmu. Það er endurminn-
ingaverk með alvarlegan und-
irtón.
Það var ekki fyrr en fyrir fá-
einum árum sem gagnrýnend-
ur fóru að taka Neil Simon af
alvöru og líta á hann sem eitt-
hvað annað en afkastamikið
framleiðslutæki. Áður fyrr var
gjarnan talað um hann sem
brandarakarl sem væri flest-
um fundvísari á snjöll tilsvör
en nú er farið að kenna leik-
hús við nafn hans, sem og
rannsóknarstöður í leikbók-
menntum við bandaríska há-
skóla.
Kjaftagangur (Rumors) er
fyrsti eiginlegi farsinn sem
Neil Simon sendir frá sér en
farsinn er án vafa erfiðasta
leikformið. Verkið var frum-
sýnt í Los Angeles 1988 og
fært upp á Broadway ári síð-
ar. Sá háttur er jafnan hafður
á í Bandaríkjunum að leikrit,
sem eiga að fara á Broadway
(eru „Broadway bound“ sem
kallað er), eru fyrst sýnd í
ýmsum stórborgum til reynslu.
Mörg leikrit ná aldrei á Broad-
way en það hefur ekki enn
hent verk eftir Neil Simon.
LEIKSTJÓRINN
Asko Sarkola er meðal
þekktustu leikhúsmanna á
Norðurlöndum. í heimalandi
sínu, Finnlandi, hefur hann
leikið yfir hundrað hlutverk á
leiksviði, auk aragrúa hlut-
verka í sjónvarpi og kvik-
myndum. Hann lék meðal
annars aðalhlutverkið í kvik-
myndinni Hástökkvarinn eftir
Lars Molin.
Á annan áratug hefur Asko
Sarkola verið leikhússtjóri í
Lilla Teatern í Helsinki og
undir hans stjórn hefur starfið
í leikhúsinu eflst og dafnað.
Hann hefur lengi verið virkur
þátttakandi í samstarfi leik-
húsfólks á Norðurlöndum og
situr nú í stjórn norrænu leik-
listar- og dansnefndarinnar.
Asko Sarkola er íslending-
um að góðu kunnur því að
hann hefur komið hingað tví-
vegis áður. Hann kom fyrst á
listahátíð árið 1992 og lék Fili-
as Fogg í leikgerð Bengt Ahl-
fors á Umhverfis jörðina á 80
dögum og síðan árið 1990
þegar hann lék lækninn í
Leikhúsi Nikitas gæslumanns.
Sarkola lék hlutverk Jenna í
geysivinsælli uppfærslu Lilla
Teatern á Kjaftagangi. Leikrit-
ið gekk í tvö leikár og var sýnt
170sinnum. □
▲ Þórarinn
staðfærir
textann
svo vel að
ekkert
virðist
vera eöli-
legra en
leikritiö
gerist úti
á Sel-
tjarnar-
nesi. „Ég
held aö
þessar
mann-
geröir séu
allar til
hérna og
þaö hlýtur
aö hafa
einhverja
skírskotun
aö sjá þær
í aksjón.“
10.TBL. 1993 VIKAN 11