Vikan - 19.05.1993, Blaðsíða 23

HEILDUN PERSÓNULEIKANS
Benedicte Christiansen stoötækjafræöingur meö leirmót
sem síöan er smíöaö eftir.
sent líkur á að æöin haldist
opin. Þetta er svipað í krans-
æðum hjartans, munurinn er
bara sá aö þar er um svo
margar æöar að ræða. Að-
gerðin er byggð upp á sama
lögmálinu, framhjáhlaups-
brautir eru settar í staöinn fyrir
gömlu æðarnar."
SÁR HÆTTA AÐ GRÓA
Páll Gíslason segir að afleið-
ingar reykinga komi fram á
fleiri vegu I æðakerfi líkamans
og þá I óbeinum tengslum við
sködduð lungu.
„Þegar lungun eru orðin lé-
leg þykknar blóöið og rennur
verr um æöar líkamans. í því
sambandi má benda á að
reykingamenn, sem eiga við
æðaþrengsli að stríða, geta
oröið fyrir því eins og aörir að
fá sár eða fleiður, til dæmis á
fótinn við að reka sig á. Slík
sár geta átt erfitt meö að
gróa. Til þess að sár nái að
gróa eðlilega þarf blóðflæði
að vera gott, í kringum sárið
þarf það að vera tlu sinnum
meira en ella. Fyrir venjulegt
fólk er þetta ekkert mál en fyr-
ir þessa sjúklinga getur þetta
veriö afdrifaríkt.
Þó að allir hættu aö reykja
þyrftum við að berjast við
sjúkdóma eins og æða-
þrengsli áfram en fólk kæmi
þá hingað miklu seinna og
auðvitað mun færri en áður.
Þaö er mikils virði að fá bót
meina sinna og geta gengið
óhaltur og sársaukalaust í tíu
til fimmtán ár I viðbót. Við ger-
um aðgerðir á fólki upp að átt-
ræðu ef það er heilsuhraust á
annað borð. Við gerum samt
ekki aðgerð á áttræðum
manni af því að hann getur
ekki lengur hlaupið á eftir
strætó. En ef um er aö ræða
fullorðinn mann, heilsuhraust-
an að öðru leyti, sem jafnvel
er í vinnu, þá gerum við á
honum aðgerð ef hann á orð-
ið erfitt með gang undir venju-
legum kringumstæðum."
Þótt einkennilegt megi telj-
ast er ekki nema um eitt ár
síðan Páll hætti að reykja, þó
svo að hann hafi um áratuga
skeið hvatt sjúklinga sína til
að leggja þennan ávana af.
Hann mun halda áfram að
hvetja fólk til að hætta áður
en það verður um seinan.
„Það væri geysileg heilsu-
bót fyrir þjóöina að hætta að
reykja. Auðvitað deyjum við
öll einhvern tíma en spurning-
in er ekki um það aö deyja
heldur hvernig við deyjum. Þó
að við lengjum ekki endilega
ævina með því að hætta að
reykja þá gerum við lífið betra
og skemmtilegra. Þeir sem
reykja eiga oft við marghátt-
aða sjúkdóma að stríða slð-
ustu tíu til tuttugu árin, jafnvel
lengur." □
FRH. AF BLS. 19
legri þróun. Skólinn þarf að
breytast í sálræktarstofnun sem
eflir með mönnum tilfinninga-
þroska, siðgæðiskennd, vitund-
arvöxt og leggur áherslu á lífs-
gildi og tilgang með lífinu. Þessi
stefna í kennslumálum er nefnd
mannúðleg eða heildræn mennt-
un. Hún á upptök sín í þeirri út-
víkkun á verksviði vísinda sem
varð á síðasta áratug þegar vís-
indamenn tóku að rannsaka
dýpri vitundarsvið mannshug-
ans, hugleiðingu, „æðri varurð
og hina kosmísku vitund manns-
ins“.
Talsmenn heildrænnar stefnu
í kennslumálum hafa gagnrýnt
ítroðslu og utanbókarlærdóm
menntastofnana samtímans.
Þeir segja að þrátt fyrir að flest-
um sé Ijóst að í skólum finnist
mismunandi manngerðir með
ólík áhugamál sé öllum veitt
sams konar menntun. Hvorki er
tekið tillit til ólíkra manngerða né
reynt að glæða mismunandi
hæfileika námsmanna. Þess
háttar menntunaraðferð krefst
stundum meiri aðlögunarhæfni
en margir búa yfir. Mörg þekkj-
um við dæmi um afburðagreinda
nemendur sem hrökklast frá
námi sökum lítils svigrúms til að
tjá sig innan þröngskorðaðs
skólakerfis. Einhliða nám veldur
þar að auki tilfinningalegri og
sálfræðilegri bælingu sem er al-
menn í skólum Vesturlanda.
Ljóst er að hverjum manni er
nauðsynlegt að láta tilfinningar
sínar og skoðanir I Ijós. í ís-
lenskum skólum, til dæmis Há-
skóla íslands og öðrum fram-
haldsskólum landsins, er nem-
endum ekki veitt svigrúm til þess
að tjá sig svo nokkru nemi í
kennslustundum. Ætlast er til
þess að þeir sitji prúðir og skrái
niður af andtakt hvert orð sem
hrekkur af vörum kennarans. í
sumum kennslutímum þykir jafn-
vel óviðeigandi að nemandi beri
fram spurningar varðandi náms-
efnið. Slík kyrking á sjálfstæðri
hugsun og almennri tjáningu hef-
ur jafnan í för með sér það sem
geðlæknar nefna „tilvistarsjúk-
dóm“ (existential sickness), þaö
er „trú á aö lífið sé merkingar-
laust, sjúklegt ásigkomulag,
deyfð og lífsleiða og skort á
framtakssemi." Stór hluti af lang-
skólagengnu fólki er hugmynda-
snauð, andleg reköld sem eru
oftar en ekki mörg ár að jafna
sig eftir ítroðslu og fróðleikshrafl
menntaáranna.
TVENNS KONAR
ÞEKKINGARLEIÐIR
Forsvarsmenn heildrænnar
menntunar styðjast við vísinda-
legar athuganir sem leitt hafa í
Ijós að hugarstarf mannsins er
tvenns konar: sundurgreinandi og
vitsmunalegur hugsanagangur
sem tengist vinstra heilahveli og
innsær og samtengjandi hugs-
anagangur sem tilheyrir hægra
heiiahveli. Vísindarannsóknir
leiddu í Ijós að fólk sem oröið hef-
ur fyrir meiðslum á vinstra hveli
heilans átti erfitt með orðræna
tjáningu eða missti jafnvel málið
en röskun á hægra heilahveli
hafði aftur á móti engin áhrif á tal-
mál einstaklinga en truflaði þess í
stað listræna hæfileika, sköpun-
argáfu, jafnvægistilfinningu líkam-
ans og svo framvegis. Þeir sem
aðhyllast heildræna mennta-
stefnu telja að vestræn menning
einskorði sig um of við hugarstarf
vinstra heilahvels og vilja aö
menntakerfið þjálfi með nemend-
um hæfileika beggja hvela.
Robert E. Ornstein leggur
áherslu á að hvort tveggja sé
jafnmikilvægt. „Til dæmis eru
báðar aðferðirnar óaðgreinaniega
tengdar í vísindastörfum: sú fyrr-
nefnda hefur úrslitaáhrif þegar
kemur að talfræðilegri flokkun og
túlkun á upplýsingum, en innsæ-
samtengjandi aðferö er nauðsyn-
leg á byrjunarstigi rannsóknarinn-
ar þegar vísindamaðurinn fær
hugboð um (stundum I svefni)
hvernig skyldleika tveggja eða
fleiri hluta er háttað og hvers kon-
ar tilraun geti skýrt og rannsakað
þessi tengsl."
Menntakerfi samtímans leggur
áherslu á tölfræðilega og sundur-
greinandi hugsun meö þeim af-
leiðingum aö hinn innsæi þáttur
hugans þroskast hlutfallslega
minna. Með því að gera þróun
vitundarinnar og útvíkkun hug-
ans, til dæmis með iðkun hug-
leiðslu, að forsendu menntunar er
að mati talsmanna heildrænnar
menntunar hægt að efla bæði
hlutlæga og huglæga þekkingu.
Þannig telja þeir aö stuðla megi
að heildun persónuleikans og
nemendur öðlist aukinn skilning á
sjálfum sér, umhverfi sínu og
mannlegum samskiptum.
Heimildir:
Bertrand Russell. Tilvitnun úr Humanistic Ed-
ucation eftir Robert E. Valett. Saint Luis: C.V.
Mosby Company, 1977.
Abraham H. Maslow, The Farther Reaches of
Human Nature. New York: Penguin Books, 1976.
Robert E. Ornstein, The Psychology of Consci-
ousness. New York: Penguin Books, 1978 (3. út-
gáfa).
10.TBL. 1993 VIKAN 23