Vikan - 20.02.1995, Blaðsíða 43

SAMSKIPTAÖRÐUG-
LEIKAR OG
TILVERURÉTTUR
Það eru örugglega til erf-
iðir og ósanngjarnir nábúar
víðar en á þeim stað sem
Birna og börnin hennar búa
á þessa stundina. Þannig að
erfitt er að líta svo á, að
flutningur myndi endilega
leysa samskiptalega örðug-
leika þessarar fjölskyldu við
þá sem deila umhverfinu
með henni hverju sinni. Ef
Birna trúir því að hún eigi
einhvern tilverurétt eins og
allir aðrir, þá á hún ekki að
gefa eftir á vitlausum stöð-
um við ófullkomið fólk og
láta það reka sig á flótta.
Hún á að halda sinni reisn
og trú á sjálfa sig og hvetja
börnin sín til að gera það
sama.
STUÐNINGUR
FAGFÓLKS
ÆSKILEGUR
Hvað varðar spurningu
Birnu um það hvaða áhrif
þetta hafi á börnin núna og
svo kannski í framtíðinni er
erfitt fyrir leikmann að spá
nokkru um. Þó verður að
segjast eins og er að röng
framkoma fullorðinna við
börn hefur aldrei góð áhrif á
þau. Reikna má með að
sjálfsmat þeirra sé þegar
eitthvað aflagað og þess
vegna gæti verið klókt fyrir
Birnu að leita sér stuðnings
félagsráðgjafa eða sálfræð-
ings í þessu sambandi. Hún
þarf náttúrlega að fá ábend-
ingar við að reyna að út-
skýra fyrir börnunum hvers
vegna allt þetta óréttlæti
dynji á þeim. Hún getur jafn-
framt stappað sjálf í þau
stálinu með því að leiða
þeim fyrir sjónir af ákveðni
að þau geti ekkert að því
gert hvernig aðrir hegða sér.
Ástandið er ekki þeim að
kenna, en þau eru aftur á
móti fórnarlömb þess þvf
miður.
LAGALEGA HLIÐ
MÁLSINS OG
ÁMINNING
Eins getur hún bent þeim
á að við eigum ekki að láta
aðra breyta skoðun okkar á
sjálfum okkur ef okkur þykja
viðhorf annarra til okkar
heimskuleg og ósanngjörn
en ekki velviljuð og gagnleg.
Við verðum jú sjálf að hafa
trú á manngildi okkar og
byggja þá trú m.a. á hug-
myndum okkar um það hvað
sé eftirsóknarvert manngildi.
Gangi framferði nábúanna
það langt að enginn af fjöl-
skyldumeðlimunum geti um
frjálst höfuð strokið er eðli-
legt að leita ráðgjafar hjá
lögfræðingi og fá hreinlega
hans álit á því hvað langt ná-
grannar geti gengið í að
áreita nábúa sína án þess
að þeir fái lagalega áminn-
ingu fyrir vikið.
ORSÖK OG AFLEIÐING
RANGLÆTIS
Af því að Birna spyr um
það hvort fólki hefnist ekki
fyrir það að gera lítið úr öðr-
um þá er ágætt að íhuga
ákveðna hluti í því sam-
bandi. Við, sem fyrir ranglæti
verðum, eigum t.d. ekki að
hefna okkar á óvildarmönn-
um okkar. Það er beinlfnis
rangt, auk þess sem það er
algjör óþarfi. Þeir hanna
hefndina sjálfir með rangri
hegðun sinni. Allt neikvætt
atferli hittir höfund sinn fyrir
að lokum. Við uppskerum
nefnilega eins og við sáum
til. Ef við högum okkur óvið-
kunnanlega og fótum troðum
aðra að ósekju gætum við
verið að leggja sjálfviljug
drög að okkar eigin vand-
ræðum síðar. Öll breytni á
sér rætur í einhvers konar
orsök og allar orsakir eiga
sér einhvers konar afleiðing-
ar. Hvernig nákvæmlega
getur enginn sagt til um
nema guð almáttugur og svo
framtíð fólksins.
KLÓKT AÐ ÆPA Á
HJÁLP
Ef við veltum fyrir okkur
hvort það sé heppilegt að
Birna segi konum mannanna
tveggja frá kynferðisáreitinu,
sem hún hefur orðið fyrir af
völdum manna þeirra, þá
vefst manni tunga um tönn.
Augljóslega myndu þær
aldrei trúa slíku upp á þá
vegna þess að þær fyrirlíta
hana en virða þá e.t.v. Betra
væri, ef hún yrði fyrir frekara
áreiti á göngum hússins, að
hún hreinlega æpti á hjálp.
Þannig gæti hún mögulega
vakið athygli nábúanna, og
þá eiginkvennanna jafn-
framt, á óskammfeilni mann-
anna. Hún á að láta reyna á
það hvort ekki sé hægt að
góma þá við þessa ósmekk-
legu iðju sína. Þetta myndi
vera klókari og áhrifameiri
leið til að bera hönd fyrir höf-
uð sér en að reyna að tala
við manneskjur sem hafa
fyrir löngu gefið sér kolvit-
lausa mynd af Birnu og
myndu því trúa öllu illu uppá
hana. Væntanlega álíta þær
eiginmenn sína fullkomna.
EÐLILEGT AÐ KÆRA
RANGLÁTAR
UPPSAGNIR
í þeim tveim tilvikum sem
Birna hefur bókstaflega
misst vinnuna út af rógi og
sögusmettuhætti nábúa
sinna, er rétt fyrir hana að
ígrunda möguleika á að
kæra fyrrverandi yfirmenn
sína fyrir sínu stéttarfélagi
vegna uppsagna á röngum
og ómaklegum forsendum.
Það segir sig sjálft að hafi
ekkert verið athugavert við
Birnu sem starfskraft, þá á
hún ekki að missa vinnuna
vegna þess að einhverjir
aðrir grafa undan tiltrú yfir-
manna hennar á henni á
vinnustaðnum. Það er því
eðlilegt að reyna að klóra í
bakkann fyrir sjálfs sín hönd
og athuga þann rétt sem
undirmaður á að eiga gagn-
vart yfirmanni sínum ef við-
komandi kemur ódrengilega
fram við hann á vinnustað.
MANNGILDIÐ OG ÁLIT
ANNARRA
Lögin segja sennilega eitt-
hvað um þetta atriði og þess
vegna er ágætt fyrir Birnu að
bera þessar vinnuárásir á
hana undir lögfróðan ein-
stakling líka, ef hún mögu-
lega á kost á slíkum stuðn-
ingi. Hitt er svo annað mál
að eins og við töluðum um í
upphafi þá er ótrúlega erfitt
að verjast röngum sjónar-
miðum annarra og ekki síst
ef manngildi okkar og einka-
l(f er í húfi. Það er líka ákaf-
lega slítandi að vera sífellt
að reyna að verja það sem
við ættum ekki einu sinni að
þurfa að hafa áhyggjur út af.
Hvað öðrum þykir um okkur
á að skipta okkur minna máli
en hvað okkur þykir sjálfum
um aðstæður okkar og
manngildi.
SIÐFERÐISMÖRK Í
SAMSKIPTUM
MIKILVÆG
Þegar aftur á móti árásir
annarra fara út í hreinan níð-
ingshátt gagnvart þeim okk-
ar sem fyrir árásunum verða
þá þurfum við að grípa til
þeirra ráða hverju sinni sem
líkleg eru til að opna augu
þeirra sem fólskuhátt
ástunda fyrir t.d. ranglætinu
sem framferði þeirra fylgir
alltaf fyrir þá sem fyrir verða.
Viðkomandi skapar saklaus-
um fórnarlömbum slúðurs og
rætni óbærilega líðan eins
og í tilviki Birnu og fjölskyldu.
Við verðum vitanlega að
setja okkur heppileg og já-
kvæð siðferðismörk í sam-
skiptum. Mörk sem liggja
m.a í því að við eigum ekki
að troða hvert á öðru og láta
eins og það sé í lagi að
brjóta aðra niður með illgirni
og slúðri, án eftirtrega.
ÁRÍÐANDI AÐ META
AÐRA AF TILLITSSEMI
Eða, eins og rægða konan
sagði eitt sinn að gefnu til-
efni. „Elskurnar mínar. Ég er
alls ekki gallalaus og veit
það ósköp vel sjálf. Það þýð-
ir ekki að fólk hafi rétt til að
gera lítið úr minni persónu.
Ég á minn rétt og mögulegir
vankantar mínir hljóta fyrst
og fremst að verða sjálfri
mér erfiðir þegar á allt er lit-
ið. Því ættu aðrir ekki að
hafa áhyggjur af þeim yfir-
leitt og allra síst ef þeir líða
ekki fyrir þá. Við upphefjum
nefnilega ekki sjálf okkur
með því að gera lítið úr öðr-
um. Við ættum í raun að
leyfa hverri manneskju að
kynna sig fyrir okkur á þann
hátt sem henni þykir sjálfri
fýsilegastur. Þannig getum
við betur metið aðra af sann-
girni og tillitssemi."
Með vinsemd, Jóna Rúna
Vinsamlegast handskrifið
bréf til Jónu Rúnu og
látið fylgja fullt nafn og
kennitölu, ásamt
dulnefni. Svörin byggjast
á innsæi Jónu Rúnu og
rithandarlestri og því
miður er alls ekki hægt
að fá þau í einkabréfi.
Utanáskriftin er:
Jóna Rúna Kvaran
Kambsvegi 25,
104 Reykjavík
2. TBL. 1995 VIKAN 43
SÁLRÆN SJÓNARMIÐ