Vikan - 20.02.1995, Blaðsíða 44

HEILSA
Síöan Vikan hvatti lesendur til
að skrifa blaöinu og hét því aö
leita svara við spurningum
þeim er fram kæmu í bréfunum
hafa margskonar fyrirspurnir
tekiö að berast. Bréf frá konu
nokkurri varð tilefni þess að
meðfylgjandi grein var skrifuð.
Bréfritari kvartaöi undan þvag-
leka sem valdið hafði vandræð-
um - en viðkomandi hafði ekki
haft sig í að ræða við nokkurn
mann ...
Konur á öllum aldri
geta þjáðst af þvag-
leka. Um er að ræða
vandamál sem konur þegja
yfir og skammast sín fyrir.
En ef þær vilja komast fyrir
lekann verða þær að leita til
læknis. Konráð Lúðvíksson
kvensjúkdómalæknir, sem
starfar á sjúkrahúsinu í
Keflavík, hefur gert könnun
á tíðni þvagleka hjá konum.
Og á döfinni er að senda
spurningalista til allra
kvenna á landinu sem fara í
krabbameinsskoðun. Það er
gert til að kanna viðbrögð
þeirra, leiðbeina þeim og
vekja athygli á vandamálinu.
„Grindarbotn kvenna er
eins og trekt sem heldur
kviðarholslíffærunum uppi,“
segir Konráð. „Leggöngin og
þvagrásin liggja framan við
þessa trekt og að aftanverðu
er ristillinn. Þar sem leg-
göngin og þvagrásin ganga
niður í grindarbotninn kemur
stundum fram veikleiki á
vöðvunum sem halda líffær-
unum uppi. Konur fara auk
þess í gegnum tímabil á æv-
inni sem veldur miklu álagi á
grindarbotninn en um er að
ræða meðgöngu og fæðing-
ar. Einnig getur offita valdið
álagi á vöðvana. En það hef-
ur komið í Ijós að bandvefs-
samsetningin hjá konum
sem eru með þvagleka er
veikari heldur en hjá konum
sem ekki eiga við þetta
vandamál að stríða. Einnig
hefur komið í Ijós að ýmsir
Konráö Lúðvíksson kvensjúkdómalæknir hefur gert könnun á tíöni þvagleka hjá konum.
TEXTI: SVAVA JÓNSDÓTTIR UÓSM.: BJÖRN BLÖNDAL
ÞVAGLEKI - EKKERT TIL AÐ
SKAMMAST SIN FYRIR
aðrir kvillar sem tengjast
bandvef eru algengari hjá
konum með þvagleka. Og í
þessu sambandi má nefna
æðahnúta, þindarslit, legsig
og blöðrusig."
ÁREYNSLULEKI
Konráð segir að áreynslu-
leki sé algengastur. Það
þýðir að konan missir þvag
við áreynslu eins og í leik-
fimi, á skíðum eða þegar
hún einfaldlega hóstar eða
hnerrar. Um leið og hún
reynir á sig rennur þvagið út.
„Tíðni áreynsluleka er lang
hæst rétt fyrir eða um tíða-
hvörf. En við tíðahvörf hefur
konan gengið í gegnum það
tímabil ævinnar þar sem
álag á vöðvana og stoðvef-
ina er hvað mest. Kviðar-
holslíffærin pressa á blöðr-
una, blöðruhálsinn nær ekki
að halda við og þvagið renn-
ur út. Þetta er líka á því
tímabili áður en konan tapar
sínum hormónum og eggja-
stokkarnir hætta að starfa.
Stoðvefirnir í konunni eru
háðir kvenhórmóninu östrog-
en sem konan framleiðir á
frjósemistímanum. Þegar
eggjastokkarnir hætta að
framleiða þessi kvenhormón
rýrna vefirnir þar sem þeir
eru meira og minna háðir
þessum hormónum. Fundist
hafa svokallaðir östrogenvið-
takar í þvagblöðrunni, þvag-
rásinni og í stoðvefnum.
Einnig hafa þessir hormónar
og hormónaviðtakar fundist í
blöðrubotninum og grindar-
botninum. Það leiðir af sér
að þegar hormónin vantar
rýrnar vefurinn og verður
viðkvæmari gagnvart allri
ertingu. Þess vegna verður
þvagleki algengari með
auknum aldri. í rannsókn á
konum 65 ára og eldri kom í
Ijós að 50% áttu við einhvers
konar vandamál að stríða
sem tengdust rýrri slímhúð,
rýrum fæðingarvegi og rýr-
um vöðvum í kringum grind-
arbotninn sem svo valda því
að þær fá alls kyns kvilla
eins og kláða, sviða, ertingu,
tíðar þvagfærasýkingar og
þvagleka."
Þegar stoðvefurinn, sem
heldur uppi blöðrunni og
þvagrásinni er ónýtur eða
illa farinn þarf að gera við
hann eða styrkja hann. Ef
vandamálið er ekki mikið er
konunni oftast bent á að
styrkja vöðvana sem halda
grindarbotninum uppi með
svokölluðum grindarbotn-
sæfingum. En þær eru takt-
fastar samdráttaræfingar á
grindarbotninum. Konráð
segir að æfingarnar komi
ekki alltaf að gagni en þó
hjálpi þær um þriðjungi
þeirra kvenna sem leita til
læknis. „Þær konur sem æf-
ingarnar gagnast ekki fara í
tiltölulega einfaldar aðgerðir.
Þær ganga út á að reynt er
að festa svæðið í kringum
blöðruhálsinn þannig að það
pressist ekki niður um leið
og líffærin ýta blöðrunni nið-
ur.“
Það á að vera hægt að
hjálpa öllum konum sem
þjást af áreynsluleka. Og
með skurðaðgerðum næst
árangur í um 70-80% tilfella.
Eftir aðgerð lagast ástandið
ekki alveg hjá 10-15%
kvennanna. Einstaka konur
þurfa því að fara aftur I að-
gerð og í versta tilfelli er
settur loki í kringum þvag-
rásina.
BRÁÐALEKI
Konur sem þjást af bráða-
leka ná ekki að halda í sér.
Þær finna skyndilega fyrir
mikilli þvaglátaþörf, rjúka af
stað á salernið en þvagið
lekur oft út áður en þær ná
þangað. „Það sem er dæmi-
gert fyrir slíkar aðstæður er
að einstaklingurinn tæmir allt
sem í blöðrunni er,“ segir
Konráð. „Það er ekkert
bundið við áreynslu eða
líkamlegt álag. Það nægir
kannski að konan heyri í
vatnsbunu eða verði spennt.
Þá tæmir hún blöðruna án
þess að geta haldið í sér.
Það er viss erting sem veld-
ur því að blaðran dregst
saman. í mörgum tilfellum er
44 VIKAN 2. TBL. 1995