Vikan - 15.02.2000, Qupperneq 23

sónarskoðun.“
Hvað er hægt að gera til að
lina þjáningar þeirra kvenna
sem þjást af legslímuflakki?
„f mörgum tilfellum er hægt
að lækna sjúkdóminn eða
halda honum niðri að veru-
legu leyti. Séu blöðrur á eggja-
stokkunum er konan send í
aðgerð og blöðrurnar fjar-
lægðar. Það má skera eða
brenna burt skemmdan vef
annars staðar, t.d. neðst í
grindarholinu eða á legbönd-
unum. Lyfjagjöf er líka algeng
og þá eru gefin hormónalyf.
Nú eru það oftast hormón
sem setja konuna tímabundið
í einskonar tíðahvörf. Blæð-
ingar eru látnar hætta í 6-12
mánuði og menn vona að
sjúkdómurinn „brenni út“ eða
grói á meðan ekkert blæðir
inn í vefina. í einstaka tilfell-
um þarf að fjarlægja eggja-
stokkana.
Þá er líklegt að inntaka pill-
unar geti minnkað líkurnar á
að konur fái sjúkdóminn.
Hormónasamsetning pillunar
er þess eðlis að slímhúðin í
leginu þynnist og þá minnka
blæðingarnar. Við það verða
líka minni líkur á að slímhúð
flæði inn um eggjaleiðarana í
kviðarholið og festist þar. Á
móti má segja að lykkjan geti
magnað upp möguleikann á
sjúkdómnum, sennilega eink-
um hjá konum sem telj
ast til áhættuhóps,
t.d. þeirra sem hafa
þetta í ættinni. Við
venjulegar tíðablæð-
ingar fá 70%
kvenna bakflæði
í gegnum eggja-
stokkana þ.e.
eitthvað af blóð-
inu úr leginu fer
upp í kviðarholið
í stað þess að
skila sér niður um
leghálsinn. Flestum
konunum
verður ekki
meint af þessu bakflæði. Þær
konur sem hafa hugsanlegan
veikleika gegn legslímuflakk-
inu í sér, eitthvað sem þær
hafa erft, eru í meiri hættu á
að slímhúðin taki sér bólfestu
í kviðarholinu eða á eggja-
stokkunum. Það er meiri
hætta fyrir þær konur sem
hafa miklar tíðablæðingar að
fá sjúkdóminn, einkum ef þær
hafa þetta í ættinni. Við getum
leitt að því líkum miðað við
þær rannsóknir sem hafa verið
gerðar á sjúkdómnum."
Erfðír og menning
„Þetta er skrýtinn og marg-
slunginn sjúkdómur. Rann-
sóknir hafa sýnt að hann hefur
m.a. fósturfræðilegar forsend-
ur. Hjá sumum konum eru
einskonar forstigsfrumur stað-
settar í grindarholi, við enda-
þarminn og jafnvel víðar um
líkamann, t.d. í lungum og
nefi. Þær geta breyst og tekið
upp á því að fara í önnur hlut-
verk en þeim var ætlað, þar
með talið að fara að breytast í
legslímhúð. Þá blæðir inn í
lungum og konurnar hósta
mánaðarlega upp blóði, en
það er nú óvenjulegt.
Sjúkdómurinn er líka eins-
konar menningarsjúkdómur.
Hér áður fyrr áttu kon-
ur á íslandi mörg
börn og voru með
þau lengi á brjósti.
Slíkt virðist geta
hindrað sjúkdóm-
inn, því ekki
blæðir inn í vef-
ina á meðan
engar eru tíða-
blæðingarnar. Á
meðgöngu og
við brjóstagjöf
breytist slím-
húðin og verður þynnri og
ekkert blæðir. Það hefur líka
sýnt sig að legslímuflakk
finnst í mun minna mæli í
frumstæðari þjóðflokkum þar
sem blæðingar eru óreglulegri,
m.a. vegna fleiri barneigna.
Við höfum séð að konur geta
fundið til einkenna áður en
þær eignast börn en eftir með-
göngu og brjóstagjöf þá hverfa
þau. Sjúkdómurinn getur því
horfið af sjálfsdáðum. Nýjustu
rannsóknir sýna okkur
líka að umhverfisþættir
geti haft áhrif á tilurð
eða framþróun sjúk-
dómsins. Díoxín er
skoradýraeitur sem er
farið að finnast í meira
mæli í fæðukeðjunni.
Það virðist hafa áhrif á
algengi sjúkdómsins.
Gerðar hafa verið til-
raunir á öpum sem
sýndu að apynjur sem
fengu díoxín í fæðunni
greindust frekar með sjúk-
dóminn. Þetta bætist þá við
erfðaþáttinn.
Nú vitum við að erfðir hafa
heilmikið að segja um tilurð
og útbreiðslu sjúkdómsins.
Konur sem þjást af honum
virðast erfa það að þola illa
það bakflæði sem á sér stað í
leginu við tíðablæðingar. Við
höfum fundið margar systur
og mæðgur með sjúkdóminn
og þær eru í meira en helmingi
tilfella með samskonar sjúk-
dómsform, til dæmis báðar
með sjúkdóminn á eggja-
stokkunum. í Noregi, Bret-
landi, Bandaríkjunum og víð-
ar hefur það sama komið
fram. Hér á íslandi hafa rann-
sóknir með ættfræðigrunni Is-
lenskrar erfðagreiningar sýnt
að konur með sjúkdóminn eru
miklu skyldari en eiginmenn
a/'
þeirra eða
óvalinn hópur þjóðfélags-
þegna. Skyldleikinn er þá
nokkra ættliði aftur á bak og
konur eiga ef til vill sameigin-
lega langalangömmu. Þetta
vita þær sjálfar ekki um og
það er mjög sérstakt að okkur
skuli með þessum öflugu
rannsóknaraðferðum hafa
tekist að sýna fram á þetta.
Nú erum við að notfæra okkur
hina einstöku rannsóknaað-
stöðu í Islenskri erfðagrein-
ingu til að leita að geninu eða
„Þá er líklegt að inntaka pillunar
geti minnkað líkurnar á að konur fái
sjúkdómínn. Hormónasamsetning
pillunar er pess eðlis að slímhúðin í
leginu pynnist og pá minnka Plæð-
ingarnar. Við pað uerða líka mínni
líkur á að slímhúð flæði inn um
eggjaleiðarana í kuiðarholið og fest-
ist par. Á móti má segja að lykkjan
geti magnað upp möguleikann á
sjúkdómnum, sennílega einkum hjá
konum sem teljast til áhættuhóps,
t.d. peírra sem hafa petta í ættinni."
genunum sem gera það að
verkum að um ein eða tvær af
hverjum hundrað konum fá
þennan slæma sjúkdóm. Ef
við getum áfram notið aðstoð-
ar íslenskra kvenna við rann-
sóknina, þá ættum við hér á
landi að geta lagt stóran skerf
af mörkum til að finna orsakir
sjúkdómsins og kannski finna
nýjar aðferðir til að greina
hann (ein blóðprufa) og búa
til miklu virkari lyf við hon-
um. Það yrði ómetanlegt fyrir
hundruðir þúsunda kvenna
um allan heim.“
Miklir verkir í leginu.
Ófrjósemi.
Óreglulegar blæöingar.
Sársaukafullar samfarir.
Vikan 23