Menntamál - 01.08.1957, Page 36

130
MENNTAMÁL
vaxtarkrankleika mjög í lausu lofti. Mér hefur ekki tekizt
að finna viðeigandi íslenzk orð fyrir þessi hugtök og bið
ég lesendur afsökunar á því. En þau eru: struktur, gene-
sis og dynamik sálarlífsins.
Struktur, bygging eða gerð sálarlífsins er í höfuðatrið-
um hin sama hjá öllum mönnum. Þ. e. a. s. allir menn hafa
bæði vitund og undirvitund, sjálf (ego), siðgæðisvitund
(superego) og hvatalíf (libido). Við getum litið á þetta sem
hin ýmsu svið eða plön sálarlífsins; að vísu renna þau
saman og grípa hvert inn í annað. Það skal haft í huga, að
struktur þessi hefur fleiri en eina vídd (dimension), og
verður af þeirri ástæðu allerfitt að lýsa henni svo að ljóst
verði, án skýringarmyndar. Við getum hugsað okkur, að
undirmeðvitundin og vitundin séu hin láréttu svið, annað
hærra og hitt lægra. Stundum er svið það, er liggur á
milli þeirra nefnt forvitund. Sjálfið, siðgæðisvitundin og
hvatalífið eru hins vegar lóðrétt svið, og ná þau misjafn-
lega hátt upp í vitundina eða langt niður í undirvitund-
ina. Það eru sérkenni á sálarlífi manna, hvert er magn
hinna ýmsu sviða og hvernig þau grípa hvert inn í annað.
Misþroskinn er staðsett-
ur á sviðum þessum.
Sumir sálfræðingar tala
um ,,kortlagningu“ sál-
arlífsins, og eiga þeir þá
við „strukturella" stað-
setningu.
Genesis sálarlífsins er
hins vegar þróun þess
I ' frá fæðingu barnsins til
fullorðins ára. Hún er einnig í höfuðdráttum hin sama
hjá öllum einstaklingum. Frumbernskan (0—5; 6 ára
aldurs) greinist í þrjú þroska stig, síðan kemur eitt sam-
fellt þroskaskeið, sem nær fram til 11, 12, 13 ára ald-
urs. Að lokum tekur svo við svonefnt kynþroskaskeið,
1 1 - 1 f 1 1 1 Sjálf 1 i i 1 i l
Vitund^
i i i i. .3} . Sí 1 1
i ■vs C3 i 1 i
Undir 1 //tbnd\^ i
* Lx