Heima er bezt - 01.06.1955, Blaðsíða 10

170
Heima er bezt
Nr. 6
sé orðtak hans sjálfs, sem ekki
vaknar til einhverrar vitundar
um, að til séu önnur verðmæti
en þau er safnað verður í pyngju
eða bankabók.
Sá er þetta ritar kynntist Buk-
dahl í Askov fyrir rúmum tutt-
ugu árum. Kom hann oft á heim-
ili hans og konu hans, Magnhild,
sem er norsk að ætt, en þau eru
höfðingjar heim að sækja. Þá
þegar hafði Bukdahl fengið á-
huga á ísl. og ísienzkri menningu
og kvað sig langa til íslands, þó
að ekki yrði úr þeirri ferð fyrr
en í fyrrahaust. Margir ungir
rithöfundar hafa notið aðstoðar
hans; hefur hann ætíð verið fús
til að leiðbeina þeim, og dómar
hans hafa alltaf verið mótaðir
af skilningi og samúð, ef hann
hefur séð að alvarleg viðleitni
til að skapa verðmæti hafa verið
fyrir hendi, en hatað hefur hann
hræsni og klíkuskap og tæki-
færissinnum hefur hann ekki
vandað kveðjurnar, enda hefur
hann ætíð sagt skoðun sina skýrt
og opinskátt, þótt við volduga
andstæðinga hafi verið að etja,
eins og nú síðast í handritamál-
inu. Þetta hefur þó enganveginn
verið neinn barnaleikur, því að
eftir stríðið bar talsvert á þjóð-
rembingsstefnu í Danmörku, sem
nú hefur þó að miklu leyti orðið
að lúta í lægra haldi fyrir heil-
brigðu starfi manna eins og Buk-
dahls, sem eru góðir synir þjóð-
ar sinnar og einmitt þess vegna
eru betur til þess fallnir að skilja
sjónarmið annarra, en alþjóðleg
samvinna getur aðeins byggst á
því.
Greinarstúfur sá er hér birtist,
er tekinn úr ritgerðasafni Buk-
dahls, „Mellemkrigstid", sem
kom út á árunum 1941—45. Er
hér farið fljótt yfir sögu, enda
um yfirlit eitt að ræða, en í
greininni koma fram sjónarmið,
sem vert er að veita athygli, m.
a. hinn stuttorði dómur hans
um þýðingu þeirra Islenzku
skálda, sem ritað hafa á dönsku,
fyrir danskar bókmenntir. Meg-
um við vera vel ánægðir með
þann dóm.
Grein Bukdahls er á þessa leið:
ÍSLAN D
Rómantíkin hefir löngum svif-
ið yfir Sögueyjunni, íslandi, svo
Norðurlöndin hafa vart ennþá
greint hina raunverulegu menn-
ingu, sem þar ríkir. En Sögu-
eyjan er nefnilega nútíma þjóð-
félag, þar sem menningararfur-
urinn hefur verið varðveittur á
sérstakan hátt.
Það afbrigðilega, sérstæða við
íslenzkan skáldskap, allt frá
sögutíma til okkar daga, er hið
stöðuga samband milli þess stað-
bundna og almenna, milli hins
sérstæða, þjóðlega og mannlega.
Þessi smekkur fyrir það al-
menna er furðulegur. Manni
hefði getað dottið í hug að and-
lega lífið á þessari fjarlægu eyju
storknaði í dauðum og ófrjóum
sérkennum.
Sennilega má rekja þetta fyr-
irbrigði, til þess, að eyjan byggð-
ist upphaflega frá Noregi. Sög-
urnar, bókmenntirnar, eru út-
flytjenda bókmenntir. Þráin er
sál þeirra. —
Það frumlega við allar útflytj-
enda bókmenntir er það, hvað
þar ber meira á almennum við-
horfum, en heimamótuðum eða
þjóðlegum. Mér dettur í hug út-
flytjendasaga O. E. Rölvaags.
Hún er staðbundin, sálarfræði
Norðurlanda, og samt er hún al-
menn og táknræn lýsing á mann-
inum. — Það er eitthvað islenzkt
við þetta. —
Það er þrá þeirra nafnlausu,
ónefndu, sem logar í sögunum.
Sagan hefur alltaf verið and-
legur aflvaki og innblástur, bæði
beinlínis og óbeinlínis, í íslenzk-
um bókmenntum, og öðrum
þræði alþýðumenningin, sem
bjargaði menningararfinum frá
dauða.
Þessi örugga fótfesta í þvi
staðbundna, er orsök þess, hvað
íslenzku skáldin á seinni hluta
18. og í byrjun 19. aldar, hafa á-
kjveðnari viðhorf gagnvart
Evrópu, en norsk og dönsk skáld
á sama tíma. Og koma mér þá í
hug þýðingar eins og: „Paradís-
armissir“ Miltons og Klopstocks
„Messías". Einnig hinar frægu
þýðingar á Hómer, eftir Svein-
björn Egilsson.
Þetta var á þeim tímum, er
Bjarni Thorarensen skáld varð
fyrir áhrifum af þýzkri róman-
tík, og Jónas Hallgrímsson, að-
dáandi Heine.
Jónas var einn af fjórum ís-
lendingum, sem stofnaði tíma-
ritið Fjölnir 1835, í Kaupmanna-
höfn.
Það er merkilegt Evrópu-
fyrirbrigði, jafnvel þótt uppruni
þess hefði verið sjálft Þýzkaland.
Jón Thoroddsen, er faðir nú-
tímaskáldsögunnar. Hann hafði
mikið álit á Scott.
Þá er Benedikt Gröndal, fjöl-
hæfur heimsborgari. Ritstjóri og
útgefandi tímarits í Kaup-
mannahöfn, og seinna latínu-
skólakennari í Reykjavík.
Steingrimur Thorsteinsson er
mikill þýðandi. Hann hefir þýtt
úr grískum og latneskum forn-
bókmenntum, og auk þess Þús-
und og eina nótt. —
Hann hefur einnig þýtt æfin-
týri H. C. Andersens.
Matthías sýnir bæði það stað-
bundna og heimsborgaralega. í
skáldskap sínum, leikritum og
ljóðum, er hann þjóðskáld, en
samtímis opnar hann dyrnar
fyrir beztu bókmenntum Evrópu,
með þýðingum sínum á Shakes-
peare, Tegner, Ibsen og Byron.
Grímur Thomsen, ritaði bæk-
ur um franskar bókmenntir, og
bók um Byron.
Síðan keypti hann jörð á ís-
landi og gaf út Ijóð sín. Og eru
þau góður skáldskapur.
Sama stefnan helzt með komu
realismans, er fyrst kemur inn i
íslenzkar bókmenntir, þegar
timaritið Verðandi hefur göngu
sina árið 1882.
Að því stóðu fjórir íslenzk-
ir stúdentar í Kaupmannahöfn.
Þar eru sögur eftir Kielland.
Ibsen og ein smásaga eftir Gest
Pálsson, mann nýs tíma, skarp-
gáfaður og háðskur gagnrýn-
andi, eins og Kielland og Maup-
assant. —
Þorsteinn Erlingsson, kemur
með hugsjónaeld Brandesar inn
i íslenzka menningu.
Hann rökræðir hvert viðfangs-
efni og berst fyrir frjálsri hugs-
un, og félagslegum jöfnuði.
í ljóðum sínum er hann inni-
legur, en staðbundinn. Hann
leitar til alþýðumenningar —
arfsins gamla, rímnanna, og