Heima er bezt - 01.06.1955, Blaðsíða 11

Nr. 6
Heima er bezt
171
bregður yfir þær nýrri fegurð og
fyllingu. —
Þá er Einar Hjörleifsson, sem
skrifaði Gull, og Jón Trausti
höfundur Heiðarbýlissagnanna.
Að siðust skal geta stórskálds-
ins Einars Benediktssonar.
Spennan milli þess þjóðlega og
heimsborgaralega, gefur Ijóðum
hans eld og kraft.
Þá eru þeir sem skrifa á
dönsku:
Jóhann Sigurjónsson, Gunnar
Gunnarsson, Kamban og Jónas
Guðlaugsson. Þeir hafa allir
komið með nýtt blóð inn í dansk-
ar þjóðar-bókmenntir, þótt stór
hluti af dönskum bókmenntum
sé skrifaður af snillingum, eins
og Kierkegaard, I. P. Jakobsen,
Bang og Kidde.
Sögupersónur þessara skálda
hafa verið svo ljóslifandi og
mannlegar, að þær gætu verið
bræður okkar og systur, eða
næstu nágrannar.
En sérstaklega á ég þó við
aðalrit Gunnars Gunnarssonar:
Sælir eru einfaldir. —
Ég hef áður minnst á spenn-
una milli þess staðbundna og al-
menna, sem tákn íslenzkrar
menningar i seinni tíð, en það
sem fyrst og fremst gefur henni
gildi er alþýðumenningin, sem
stendur að baki bókmennta
nitjándu aldar. Og um leið greið-
ir hún fyrir skilningi Norður-
landa á íslandi nútímans. —
í Finnlandi rís alþýðumenn-
ingin hæst í Kiví, en í Noregi með
Olav Duun.
En skáldin Sigurður Breiðfjörð
og Bólu-Hjálmar bera henni bezt
vitni á íslenzkri grund.
Númarímur munu ávallt skipa
veglegt sæti í bókmenntunum.
Og sama er að segja um kvæði
Bólu-Hjálmars, sérstaklega
kvæðið um ísland á Þjóðhátíð-
inni1874.
Halldór Laxness hefur túlkað
efni þetta í síðustu bók sinni:
Ljós heimsins. —
(Jóh. Ásgeirsson þýddi).
BERGSVEINN
HAFRAK
Einn af mörgum hólmum í
Breiðafirði er Hafraklettur. Hár
úr sjó og sérstæður nokkuð. Ligg-
ur nærri sýslumörkum, og ekki
í alfaraleið. Ber og dýralíf og
gróður hólmans þess nokkur
merki.
Hólmi þessi er nú í daglegu
tali manna nefndur Latur. Ég
held hinu eldra og upprunalega
nafni hans oftast í þessari grein.
Máske hefur Geirmundur helj-
arskinn haft í honum hafra sína
þegar hann bjó á Geirmundar-
stöðum, og hann hlotið nafn af
því. En þá hafa þeir ekki verið
margir. —
Nú liggur hólminn undir
Skarð.
Það var hiá Hafrakletti er
styrmdi að Gretti og félögum
hans forðum, er þeir sóttu bol-
ann í Ólafseyjar, og fengu þeir
þaðan stífan barning og ágjöf
til lands. En bátverjar voru í
röskara lagi, og náðu því í lend-
ingu á Reykhólum, svo sem lesa
má um í sögu Grettis.
Hafraklettur blasti við sjón-
um mínum á hverjum morgni,
þegar ég kom út úr bæjardyrun-
um heima. Hvítur eins og marm-
arahöll reis hann úr bláum fleti
fjarðarins, og þó er sama efni í
honum og öðrum hólmum á
Breiðafirði: dökkt blágrýti. Lit-
urinn er öðruvísi tilkominn.
Ég hélt í fyrstu að þetta væri
álfakirkja og kaupstaður, en svo
var nú ekki. Þó nóg væri af slík-
um stöðum í grendinni. — Faðir
minn sagði, að betta væri bara
venjulegur hólmi og héti Latur.
Hann hefði oft komið í hann.
Næst þegar hann færi suður á
Skarð«strönd gæti ég farið með
sér. og bá skyldum við skoða Lat.
Þar gæti ég séð mikið af fugli,
op- ef til vill fleiri dýrategundir.
Svo var það ekki löngu seinna,
að faðir minn átti leið suður á
Skarðsströnd og Akureyjar. Það
var á sumardegi rétt fyrir slátt-
inn í hvfta logni og sólskini. Mig
minnir, að hann væri að flytja
gamla konu, er Guðrún hét
Torfadóttir. Hún var mörg sum-
SKÚLASON:
LETTU R
ur í kaupavinnu hjá Torfa í Ól-
afsdal, en átti heima í Skáleyj-
um. Ég fékk að fara með, þó lít-
ill væri og lélegur háseti á þeim
árum.
Það er langt úr Skáleyjum suð-
ur í Hafraklett, en leiðin sóttist
nokkuð vel, þó hásetar væru
engir garpar. Allir voru létt-
klæddir. Karlmennirnir réru á
skyrtunum, og gamla Gunna tók
af sér skupluna og kastaði
skakkanum aftur á herðar. Svo
hamaðist hún við árina. Hún
kunni ekki að vinna öðruvísi, og
varð þó 102 ára gömul.
Svo vorum við þá í Hafrakletti,
eftir um 3 klst. róður. Við lend-
um við lágan tanga, er gengur
austur úr honum, annars staðar
er ekki hægt að lenda. En hæst-
ur er hólminn og mestur um sig
að vestanverðu, og er þar 60—80
m. hátt standberg í sjó.
Við urðum þess vör löngu áð-
ur en við komum í Hafraklett, að
þar mundi ekki allt vera hljótt
og kyrrt. Þetta væri ekkert eyði-
sker.
Fyrst mættum við svartbakn-
um.
Þegar við áttum góðan spöl
eftir að hólmanum, kom hann
á móti okkur, gustmikill, með
háværu gargi og lagði fast ofan
að fleytunni, og gerði okkur það
fullkomlega skiljanlegt, að hann
kærði sig ekkert um heimsókn-
ir í ríki sitt. — Svartbakurinn er
illvígur og frekur og á sér fáa
formælendur. Þó er honum ekki
alls varnað. Hann ver ríki sitt og
þegna sinna gegn öðrum herkon-
ungum af mikilli hreysti og hug-
prýði. Ernir og valir koma eng-
um ránskap við, þar sem hann
stýrir landvörnum. Og krumma
duga ekki klókindin. — Svart-
bakurinn er hinn versti unga-
morðingi, einkum þykja honum
góðir æðarungar, en þó lifir koll-
an og hann stundum í svo nánu
sambýli, að ekki er nefsbreidd
á milli hreiðurbarmanna, og
virðist sambýlið hið ákjósanleg-
asta. Það hreiður þýðir engum
flugvargi að ætla sér að ræna.