Heima er bezt - 01.05.1960, Qupperneq 7

GÍSLI HELGASON, SKÓGARGERÐI:
Söngskemmtun á Seyéisfiréi
- janúar 1897 fékk séra Geir Sæmundsson veitingu
fyrir Hjaltastað á Héraði og var vígður þangað í
maí sama ár. Séra Geir var sonur Sæmundar prests
JL Jónssonar í Hraungerði í Flóa, en móðir hans var
Stefanía, dóttir séra Siggeirs Pálssonar á Skeggjastöðum
við Bakkafjörð og Olafíu Ólafsdóttur Indriðasonar,
prests á Kolfreyjustað. Séra Geir var því að hálfu leyti
Austfirðingur og átti hér margt frænda, þar á meðal Pál
Ólafsson skáld, sem var ömmubróðir hans.
Séra Geir mun hafa verið fjögur ár á Hjaltastað, eða
til vors 1901, enda þótt honum væri veitt Akureyrar-
prestakall sumarið 1900. Hann bjó allstóru búi, eins og
allir prestar gerðu í þá daga, enda voru prestsetrin beztu
jarðirnar í sveit hverri.
Séra Geir var það einkum til lista lagt, að hann var
söngmaður ágætur, svo að mikið orð fór af. Mér er jafn-
an minnisstætt, er ég ásamt fleirum héðan, fór til kirkju
að Eiðum sumarið 1896, er hann flutti var guðsþjón-
ustu til að kynna sig söfnuðinum. Eg man ekkert úr
ræðunni, en tónið og söngurinn hljómar enn í eyrum
mér. Séra Geir stundaði eitthvað söngnám í Kaup-
mannahöfn, er hann var þar við háskólanám.
Um þessar mundir bjó í Rauðholti í Hjaltastaðaþing-
há bóndi sá, er Sigurður hét Einarsson á Hjalla. Einar
var Þingeyingur að ætt og hagmæltur, sem kunnugt er.
Sigurður átti fjölda barna í óntegð um þessar mundir,
en efnahagur hans var mjög þröngur. Fátæk heimili
voru oft algerlega þrotin að kornmatarbjörg, er sigling
kom, sem kallað var, en það var oftast seinni part góu
eða um einmánaðarkomu. Þá þustu líka allir í kaupstað
til Seyðisfjarðar, strax er veður og færð leyfðu.
Svo var það um aldamótin, ég veit ekki hvort það
var 1900 eða 1901, að Sigurður í Rauðholti fór ásamt
fleirum úr sveitinni að sækja sér björg í örþrota bú, með
eina fimni hesta undir reiðingi. Verzlunin, sem hann
skipti við, en ég veit eigi, hver hún var, neitaði honum
urn úttekt. Hann hafði ekki staðið í skilum haustið áður.
Sigurður var víst ekki úrræðagóður og bjóst af stað
daginn eftir allslaus með hestana berklakkaða heimleiðis.
Þegar hann var að fara eða skammt kominn á leið,
mætir hann séra Geir, sem þá er að koma í kaupstaðinn
lausríðandi. Hann segir nú presti vandræði sín, en þeir
voru grannar, og Geir þekkti vel heimilisástæður allar.
Þegar prestur hefur hlustað á ástæður allar, segir hann:
„Bíddu til morguns. Má vera að þá fáist eitthvað á hest-
ana.“ Síðan hraðar hann för sinni á fund bæjaryfirvalda,
leigir hjá þeirn bindindishúsið garnla, sem þá var eini
samkomusalur bæjarins, og boðaði þar söngskemmtun
urn kvöldið.
Snilligáfa séra Geirs var vel kunn á Seyðisfirði, því að
hann hafði verið þar við kennslu veturinn áður en hann
fór að Hjaltastað. Er nú ekki að orðlengja það, að marg-
ir komu í Bindindishúsið um kvöldið, sennilega nokkuð
af Héraðsmönnum líka, því margir voru í kaupstað.
Séra Geir hafði rúmar hundrað krónur fríar upp úr
þessu, mig minnir um 112 krónur, og þó minnir mig að
inngöngueyrir vera aðeins 50 aurar. Um þetta þori ég
þó ekkert að fullyrða.
Hitt var á allra vitorði, að séra Geir fékk Sigurði í
Rauðholti aurana, sem inn komu, og sagði honum að
kaupa vörur á hestana sína fyrir þá. Þetta átti líka að
hafa nægt fyrir vörur á alla hestana og hlaut því að hafa
verið um eða yfir 100 krónur.
Það eru líklega fáir prestar, sem hafa leyst vandræði
sóknarbarna sinna á svipaðan hátt, og því þykir mér rétt
að bókfesta þetta.
Sennilega hefði Sigurður orðið að leita til sveitarinn-
ar, er heim kom, en snjallræði prestsins kom í veg fyrir
það. Það var þung raun að þurfa þess, og ætla ég að
Sigurður hafi aldrei þurft að stíga þau erfiðu spor.
Heima er bezt 151