Heima er bezt - 01.05.1963, Blaðsíða 14

leiðarinnar. Þaðan til Náttfaravíkna er um torfær skörð,
langt suður á heiði, brött og erfið 6 tíma ganga.
Byggðin horfir öll að norðaustri. Flatey á Skjálf-
anda liggur fyrir landi, lág og gróin, 2.5 km. frá Víkur-
höfða. Utar er ómælishafið. Grímsey varðar hafsbrún
í norðri. Hún er raunar útvörður þessara stranda, stend-
ur á sjávarhryggnum út af Flatey. í austri eru norðast
við sjónbaug núpar Melrakkasléttu, hálfir í sæ, innar
blasir við Tjörnes með byggð sína og Húsavíkurkaup-
stað, þá Reykjaheiðarfjöll og Reykjahverfi.
Útsærinn orkar mestu á umhverfið. Sól stafar sjó all-
an sólarhringinn um Jónsmessu, þegar vel viðrar. Mild-
ur, ljúfur, glaður og gjöfull. Útræði var hið bezta,
þorskur og stórlúða löngum við landsteina. Margan
góðan feng rétti sjórinn sjálfur á land. Hér var hinn
mesti reki hvals og viðar, svo jarðirnar voru eftirsóttar
til eignarráða. Fjaran er aldrei dauð. Þar er bæði rek-
þari og bitfjara, „svo aldrei þarf sauð að gefa í íslausu“,
segir í fornri jarðalýsingu. En sjórinn er einnig óvætt-
ur. Sé rakin byggðarsagan, sést að ótrúlega margir bænd-
ur og bændasynir hafa drukknað í sjó. Sjórinn seiddi.
Á hákarlaöldinni drukknuðu margir héðan á skútun-
um. Heima voru bátarnir smáir, en áhlaup norðanveðra
snögg og illvíg. Hinn hvíti floti heimskautsins gerði hér
oft strandhögg á 19. öld. Flestar bjargir voru bannað-
ar, þegar ís var landfastur og byrgði fjöruna fram á
sumar, en ísaþokuhjúpurinn faldi sól. Úrkoman af
norðri gat verið ægileg, bæði regn og snjór.
Strandlendið við sjóinn, hið gróna og manngenga,
hefst að norðan yfir 200 m. háum sjávarhömrum, þar
sem heitir Landsendi við Bjarnarfjall. Hamrar þessir
smálækka suður og eru ekki nema 20 m. háir inn hjá
nyrzta bænum, Vík. Innan við Vík hefst hið eiginlega
undirlendi byggðarinnar. Norðan við Vík er hallalítið
land, en hækkandi norður, ofan við sævarbakka. Vík
ein lítil er við sjóinn, þegar klettana þrýtur, og nefnist
Víkurvík, en sunnan þeirrar víkur gengur Víkurhöfði
í sjó fram. Sunnan undir höfðanum er breitt sævarlón
og nefnist Víkurvatn, en Nausteyri heitir mölin milli
vatns og sævar. Flúðir eru fram af höfðanum. Þar heitir
Nausteyrarhella, og brýtur þar á í brimum, svo var
verður innan við eyrina, og lending bezt við dalinn.
Sunnan við eyrina gengur fram Hofshöfði og veitir
einnig nokkurt hlé. Jökulsárbær stendur við samnefnda
á undir brekkurótum og yfir flötum mýrum ofan við
Víkurvatn.
Undir rótum Mosahnjúks standa Brettingsstaðir, en
utan við þá byrgja hólar að nokkru sýn til norðurs.
Brettingsstaðir eru mesta jörðin að landsnytjum og
eiga aðallendinguna að Nausteyri. Hof stendur alveg
við sjó, sunnan Hofshöfða og norðan Dalsár. Eyri stend-
ur undir hinni bröttu hlíð Hágangna nokkurn spöl frá
sjó.
Þá höfum við nefnt afstöðu þessara 5 jarða, sem öld-
um saman voru einar í byggð í þessari afskekktu sveit.
Vík. Jörðin á næstum hálfa strandlengju byggðarinn-
ar, hallandi land frá fjöllum að sjávarbökkum, hækk-
andi norður, vel gróið og afrétt til fjallsins. Túnið er í
suðurhalla, grösugt og blasir við sól, svo þar þornaði
taðan fyrr en á öðrum bæjum. Þrep er í vellinum, slétt-
ur hjalli, hæfilegur bæjarhúsum. En undir vallarfæti er
undirlendi, sléttar mýrar niður að Víkurvatni.
Vík þótti væn bújörð og happasæl, góð málnyta og
vetrarbeit á landi, fjörubeit góð, en gat verið hættuleg,
þegar skjótt brimaði upp við sjávarkletta. Mest þótti þó
vert um hinar löngu rekafjörur, og þeirra vegna var
Vík eftirsótt til eignarráða, og kepptust um rekann
klaustrin, stórklerkarnir og „stóllinn“. Getur jarðar-
innar oft í fornbréfasafni rekans vegna.
Ærið var erfiði ábúenda að bjarga rekanum, og fengu
þeir þó lítinn hlut, en landeigendur stóran. Engjar eru
taldar heldur „smáfengnar“ í Vík, og helzt rétt við
Lækjarvík, sem gengur inn í bakkana skammt norðan
bæjarins. Þar eru tóttir og nefnast Þrælagerði, og bendir
nafnið til fomaldar. Fyrir vallargarði vottar þar og
bendir til seinni byggðar. Sagt er að þrælar hafi fengið
þar akur að yrkju og selt kornið til að kaupa sér frelsi.
Víkur getur oft í fornum bréfum. Munkaþverár-
klaustur er búið að ná þar ítökum í rekana fyrir 1300,
svo sem flesta reka við Skjálfanda, en fleiri klerkasetur
sóttust þó í krásina þá með spæni sína. Annars var jörð-
in í eign eyfirzkra stóreignamanna og ætta, allt þar til
Sigurður Hrólfsson keypti jörðina af Stefáni á Munka-
þverá 1915.
Þótt mikil skjöl og vitnisburðir séu um eignarráð
jarðar og reka, segir fátt af ábúendum fyrr en eftir
1700. Eftir aldamótin 1700 býr að Vík Þórður Þorkels-
son, sonur Þorkels prests, þess sem í skriðunni fórst.
Frá Þórði þeim var mikil ætt, og hélzt við Þorkelsnafn-
ið til þessa dags meðal niðja hans. Einn þeirra var Ámi
Þorkelsson hreppstjóri í Grímsey.
Árið 1763 býr á Vík Flallgrímur Þorsteinsson hinn
sterki. Hans verður enn getið að Brettingsstöðum. Um
Móðuharðindin er kominn að Vík Hjálmar Finnboga-
son, hinn mesti bústólpi sem síðar mun getið. Hjálmar
býr í Vík til 1810, en þar næst Vigfús Þorkelsson, móð-
urafi Baldvins í Garði í Aðaldal. 1818 kom að Vík Hall-
grímur Þorsteinsson, frændi hins fyrra og einnig nefnd-
ur „hinn sterki“. Er þetta samantvinnuð Brettingsstaða-
ætt, sem áður getur. Sonur hins yngra Hallgríms Þor-
steinssonar var Hallgrímur einhenti. Hann missti hend-
ina í voðaskoti, en var þó eftir sem áður listhagur og
afarmenni til verka. Hann fórst í sjóferð 1872 á leið
frá Vargsnesi til Flateyjar.
Elías bróðir Jónasar á Látmm kemur að Vík 1852 og
býr þar til 1869. Var þar enn einn útvegshöldur af
Grenivíkurætt þar á norðurhjara. Börn Elíasar voru
meðal annars Sesselja, móðir Theodórs rithöfundar, og
Jón kaupmaður í Flatey, faðir Guðmundar í Krosshús-
um, en hann var faðir Emils oddvita í Flatey og bræðra
hans.
Eftir Elías kom að Vík eyfirzkur maður, Árni Kristj-
ánsson að nafni. Á fyrsta hausti missti hann allt sitt fé í
166 Heima er bezt