Heima er bezt - 01.05.1963, Blaðsíða 33

HEIMA_____________
BEZT BÓKAHILLAN
PASSÍUSÁLMAR Hallgríms Péturssonar. Reykjavík
1961. Menningarsjóður.
Segja má, að aldrei verði gerð of vegleg útgáfa Passíusálmanna,
svo miklu og veglegu hlutverki hafa þcir gegnt í íslenzku þjóðlífi
þrjár aldir. Útgáfa þessi er hin fyrsta, sem skreytt er myndum
eftir hérlendan listamann, en myndirnar eru eftir frú Barböru
Árnason. Er myndskreytingin mikið verk og unnið af frábærri
vandvirkni. Annað mál er svo, hversu mönnum falla myndirnar
í geð, því að erfitt mun vera að fullnægja kröfum unnenda Passíu-
sálmanna í þeim efnum. Og eitt er víst, að brot það, sem mynd-
skreytingin hefur krafizt, veldur því, að þessi útgáfa sálmanna
verður ekki lesin. Hún verður geymd og skoðuð sem myndahók.
En þá hljótum vér að spyrja, getur ekki einhver listamaður prýtt
sálmana með smámyndum, sem hæfa hinu litla, hlýlega broti, sem
orðið er rótgróið í meðvitund þjóðarinnar. Enda þótt útgáfa þessi
sc gerð af list, þá grunar mig samt, að mönnum fari eins og mér,
að þykja vænna um Passíusálmana með máðu Hóla- eða Viðeyjar-
letri en þessa tröllvöxnu skrautútgáfu, þótt unnin sé af alúð lista-
konunnar og gerð í góðri meiningu útgefanda.
Þóroddur Guðmundsson: Sólmánuður. Reykjavík 1962.
Menningarsjóður.
Þetta er hin fjórða frumsamda ljóðabók höfundar. Hann hefur
náð þeim aldri og þroska, að hann kemur lesandanum naumast á
óvart með nýrri bók. En samt er það svo, að þessi bók höfundar
býr yfir meiri þokka, snertir huga lcsandans meira og er enn fág-
aðri að formi en hinar fyrri bækur, og er þar þó margt vel gert.
I.jóðin í Sólmánuði eru stílhrein, fáguð og yfir þeim bjart heiði,
sem bendir til fegurri landa. Nafnið er vel valið, kvæðin eru börn
sólmánaðar, og þótt. höfundur sjái syrta í lofti, verður þó sólskin-
ið skuggunum yfirsterkara. Tveir langir kvæðaflokkar eru þarna,
Skálholtsljóð og Háskóli íslands. Margt er vel sagt í þeim báðum,
og höf. kann vel að fara með það kvæðaform, sem heyrir til slík-
um hátíðaljóðum, en hann nær sér betur og er sýnilega hugstæð-
ara hið léttara og ljóðrænna form. Og fegurstum tónum nær hann,
þar sem hann syngur um náttúru landsins og laugar sig lindum
hennar. Má þar nefna kvæði eins og Vallhumall og Laugalönd. En
björt lífsskoðun höfundar er hvergi betur túlkuð en í Ég heyrði
hörpuslátt.
Constantine Fitz Gibbon: Það gerist aldrei hér. Reykja-
vik 1963. Almenna Bókafélagið.
Það er ekki oft, sem hér eru gefnar út þýddar skáldsögur, sem
róta alvarlega upp í huganum um viðfangsefni dagsins, og flytja
alvarlegan boðskap og áminningar, en það gerir þessi saga svo um
munar. Enda hefur hún bæði vakið mikið umtal og selst ört. Sag-
an fjallar um það, hvernig innri upplausn smám sarnan kastar
Bretlandi í fang Rússaveldis og heimskommúnismans. En að þvi
vinna annars vegar „nytsamir sakleysingjar", sem halda sig vera
að starfa í þágu friðar og mannúðar, en hins vegar valdasjúkir
einstaklingar og kommúnistiskir undirróðursmenn. Atburðaröðin
er svo ægilega náttúrleg, að oss finnst vér þekkja bæði einstakl-
ingana og starfsaðferðirnar. Þetta er það sem er sífellt að gerast
t hinum andvaralausu lýðræðislöndum, og afleiðingamar leyna
sér ekki. Saga þessi er ef til vill ekkert listaverk að frásögn, en
hún er raunsæ, og hún á brýnt erindi til hvers manns, því að
þetta er ein áhrifamesta viðvörunin, sem vér höfum fengið lengi
um það, hver hætta frjálsri hugsun og lýðræði er búin innan frá,
þegar „flotið er sofandi að feigðar ósi“. Þýðandinn er Hersteinn
Pálsson.
Valborg Bentsdóttir: Til þin. Reykjavik 1962. Leiftur.
Þetta eru 36 ástaljóð og sjö sögur. Kvæðin eru létt og lipur og
sýnilega flest kveðin sem stundarstemningar. Hitta þau vel í
mark, og lesandinn hefur einhvern veginn á tilfinningunni, að
þau séu kveðin eftir reglunni: „kemur einn þá annar fer“, og að
gaman væri að varpa stöku að skáldkonunni og fá svar. Sögurnar
eru vel sagðar, en ekki eru þær beinn dýrðaróður til karlþjóðar-
innar. Bókin er skrautlega útgefin, en ekki kann ég að meta mynd-
skreytingu hennar, nema titilblaðið er fallegt.
Eva Joenpelto: Mærin gengur á vatninu. Reykjavík
1962. ísafoldarprentsmiðja.
Höfundur sögu þessarar er einn fremsti nútímahöfundur Finna,
enda kann hún sýnilega vel þá list að leiða fram örlög fólks og
athafnir. Sagan gerist í námunda við verksmiðju, sem drottnar
yfir lífi og störfum fólksins. örlagaþræðir söguhetjanna er rakinn
af innsæi og næmi á mannlegar tilfinningar. Og vér kynnumst
hinni finnsku skaphöfn, heitum tilfinningum undir hrjúfu ytra
borði. Aðalsöguhetjurnar eru konur, ólíkar að gerð en raunsann.ir
hver á sínu sviði. Enda þótt söguefnið sé á ýmsa lund fremur
ömurlegt, og meira gæti þar skugga en skins, er sagan sögð á svo
seiðmagnaðan hátt að lesandinn sleppir henni trauðla fyrr en hún
er lesin á enda. Þýðandinn er Njörður P. Njarðvík.
Richard Beck: Þættir úr minnisstæðri fslandsferð.
Winnipeg 1962.
Fyrir nær ári síðan barst mér lítil yfirlætislaus bók frá vini mín-
um Richardi Beck, þar sem hann segir frá ferð sinni til íslands
haustið 1961. Þættir þessir eru ritaðir fyrir Vestur-íslendinga, og
því vitanlega sagt frá ýmsu, sem oss heimamönnum er kunnugt,
og þykir ef til vill ekki í frásögur færandi. Efnið er því ekki ný
stárlegt x vorum augum. En það er annað, sem gefur henni varan-
legt gildi, hlýhugur höfundar og ást á öllu sem íslenzkt er, og
jafnframt viljinn til að vekja og glæða allt hið bezta, sem til er x
íslenzkri þjóðarsál, og efla vina- og frændatengsl milli íslendinga
austan hafs og vestan. Að því hefur hann unnið ótrauður um tugi
ára. Og þessi litla bók er einn þáttur x því starfi, hún er ástúðleg
og fögur kveðja til heimalandsins handan um hafið.
St. Std.
Heima er bezt 185