Heima er bezt - 01.08.1967, Blaðsíða 12

SIGURÐUR VILHJÁLMSSON, HÁNEFSSTÖÐUM:
Oddaverjar
að er upphaf Odda og Oddaverja, að Þorgeir
Ásgrímsson frá Fíflavöllum í Noregi, Úlfssonar
gyidis hersis á Þelamörk fór til íslands með
Þorsteini bróður sínum. Þorgeir keypti Odda-
lönd af Hrafni Hængssyni og Strandir báðar og Varma-
dal og allt milli Rangár og Hróarslækar. Hann bjó fyrst
í Odda og fékk Þóríðar Eilífsdóttur Önundarsonar bílds.
Dóttir þeirra Þorgeirs og Þóríðar, eða Þuríðar, var
Helga, er átti Svartur Úlfsson örgoða, Hrafnssonar
heimska. Sonur þeirra Helgu og Svarts var Loðmundur
í Odda, faðir Sigfúsar prests, föður Sæmundar fróða.
Það er ekki ástæða til að rekja hér frekar framætt Sæ-
mundar fróða, en með honum vex hróður Odda í fs-
iandssögunni. Sæmundur er talinn fæddur 1056, kom
úr skóla 1076, dó 1133. (Kg.a) — í Lögmannsannál er
talið að Sæmundur hafi komið úr skóla 1078.
Óþarft er að segja hér söguna af því, er Jón biskup
heigi náði Sæmundi úr Svarta skóla eða þjóðsögumar
um hann. Sæmundur hefur orðið minnisstæður sinni
samtíð og næstu kynslóðum.
Þeir Sæmundur og Jón Ögmundsson hafa sennilega
komið samtímis heim og sezt að á ættaróðulum sínum.
Sæmundur var þá 20—22 ára, en Jón 23—25 ára, fæddur
1053. ísleifur Gissurarson var enn á lífi, er þeir félagar
komu heim og hefur vafalaust vígt þá prestsvígslu. Sæ-
mund að Odda og Jón að Breiðabólstað.
„Sæmundur fróði átti Guðrúnu, dóttur Kolbeins
Flosasonar. Þeirra börn voru þau Eyjólfur prestur ok
Loftur prestur ok Loðmundur ok Þórey, er átti Þor-
varður Ólafsson“.
Að öllum líkindum hefur Sæmundur fróði fengið
undirstöðumenntun hjá ísleifi biskup í Skálholti, eða í
Haukadal hjá Teiti syni biskups. Aleð það veganesti fór
hann svo til framhaldsnáms suður í lönd og nemur þar
þau vísindi, sem þá voru iðkuð, auk þess sem hann hefur
kynnt sér háttu manna og siði á suðlægari slóðum. Þá
menningu flutti hann með sér heim að Odda og setti
þar skóla, og vann að vísindum sínum. Þar hafa börn
hans fengið menntun sína og siðfágun, og þeir Eyjólfur
og Loftur synir hans numið klerkleg fræði. Það er ekki
vitað, hvort mikið af ungum mönnum sóttu nám að
Odda, eða hverjir þar fengu menntun sína um daga
Sæmundar og sona hans. Á því tímabili, sem Sæmundar
naut við, virðist hafa verið friður og ró yfir Odda.
Þangað sóttu höfðingjar, veraldlegir og andlegir, ráð
oe leiðbeiningar, hvort sem um var að ræða í bókmennt-
um, samanber Ara fróða með Islendingabók, biskups-
kjör eða annað sem máli þótti skipta. Svipuð reisn virð-
ist hafa verið í Odda meðan synir hans réðu staðnum og
ekki sízt eftir að Loftur hafði fengið Þóru dóttur
Magnúsar konungs berfætts fyrir konu. Svo virðist sem
Eyjólfur hafi staðið fyrir kennslu í Odda, og jafnvel
haft forystu á staðnum. Lofts er ekki getið í því sam-
bandi. í Hungurvöku segir frá þvi þegar Magnús biskup
Einarsson lézt í brunanum í Hítardal, hafi menn verið
sendir með frétt um atburðinn til „Halls Teitssonar og
Eyjólfs Sæmundssonar og annarra höfðingja, sem voru
á veizlu með honum“. Lofts er ekki getið í þessu sam-
bandi. í Þorláks sögu helga segir frá uppeldi Þorláks
„undir hönd Eyjólfi presti Sæmundarsyni, er bæði hafði
höfðingsskap mikinn ok lærdóm góðann, gæzku ok
vitsmuni gnægri en flestir aðrir“, og enn fleiri kosta
hans er þar getið. Og enn segir: „Evjólfur virði Þorlák
mest allra sinna lærisveina ....“. Af þessu má ráða, að
Eyjólfur hefur haldið við háttum föður síns. Eyjólfur
dó 1158.
Loftur hefur dvalið i Noregi um það leyti sem hann
kvæntist Þóru. Þar mun Jón sonur þeirra hafa alizt upp
að nokkru og þá hklega að höfðingjabarna hætti. —
Hvernig svo sem uppeldi Jóns Loftssonar hefur verið
háttað, var hann djákn að vígslu og tók við Odda og
mannaforráðum þeim, sem forfeður hans höfðu og
gerðist mikill höfðingi. Af kvæði Sæmundar fróða um
Noregskonunga, sem geymt er í Flateyjarbók, er aug-
ljóst, að hann hefur verið hrifinn af Jóni sonarsyni sín-
um og vænzt mikils af honum. Þegar Sæmundur fróði
dó, ca. 77 ára, hefur Jón verið stálpaður. Hann gæti
verið kominn nálægt tvítugu og þá mátt sjá hvað í hon-
um bjó.
Það kom í ljós, að verulegur skammtur af norska kon-
ungablóðinu hafði fengið rúm í æðum Jóns. Hann gerist
umsvifamikill hiifðingi og kvennamaður, sem lætur ekki
hlut sinn fyrir neinum. Lífið í Odda hefur þá verið all-
frábrugðið því, sem það var á dögum Sæmundar og sona
hans. Skóli hefur þó að líkindum verið starfræktur í tíð
Jóns Loftssonar, bókakostur og margháttað ritað mál
hefur verið þar. Yissa er fyrir því, að Snorri Sturluson
fékk þar menntun sína og uppeldi. Svo virðist sem hann
268 Heima er bezt