Heima er bezt - 01.08.1967, Blaðsíða 25

urinn allur samræmdur og fagur. Þetta sögðu allir, sem
hann sáu. Eitt sinn var ég staddur með Brún í kaupstað.
Þar var hann meðal margra hesta á athafnatorgi sveita-
manna. Þar lá norskt skip í höfn, og kom áhöfnin í land.
Einn yfirmannanna gekk þar um og inn í hestahópinn
að Brún mínum. „Har De her en norsk hest?“ sagði
hann og klappaði honum öllum. Ekki duldist, að hér
var kominn sveitamaður, og minnti Brúnn hann á ein-
hvern kunningja heiman að.
Vöxtur Brúns og þungi hans fyrir drætti og aflsmun-
ir gerðu hann afkastamikinn dráttarhest. En nothæfni
hesta er að langmestu ieyti komin undir lunderni þeirra
og gáfnafari. Brúnn sýndi ekki jafnmikla fjölbreytni
vitsmuna eins og Faxi og Gráskjóni, sem síðar segir frá.
Hann var ekki eins sérstæður persónuleiki, en engan
hest hef ég þekkt ljúfari í lund. Hann var allra hugljúfi,
manna og dýra, kátur og ærslafenginn í hestahóp. Hann
var yndi barnanna, tók vel gælum þeirra og sníkti hjá
þeim sælgæti. Oft hrúguðust þau á bak hans. F.g man
eftir mynd, þar sem sex sátu á baki, aftan af lend og
fram á makka. Því miður eyðilagðist sú mynd.
Brúnn minnti mig á þá manngerð, sem Bretar kalla
sjentilmenn. Það var sem hann hefði bæði göfgi og
glæsileik til að bera. Mér fannst ég sjálfur vaxa af því
að eiga hann fyrir félaga. Mér finnst slík tilfinning koma
í ljós hjá sumum hestamönnum gagnvart reiðhestum
sínum. Brúnn var góður ásetu, þýður og viljugur, ferð-
mikill og keppinn í samreið. Ef til vill hefði hann orðið
gæðingur í höndum hestamanns, en það átti ekki fyrir
honum að liggja. Mér fannst Brúnn bera mikla kyn-
göfgi. Ég hugsaði mér beinan ættiegg hans til forystu-
hesta í hinum miklu flokkum viliihesta á sléttunum, áð-
ur en farið var að temja þá.
GRÁSKJÓNI
Brúnn entist vel og lengi, varð nær hálfþrítugur. Mig
vantaði hest í stað hans. Nágranni minn, hann Steini,
var orðinn iðnverkamaður í kaupstað. Hann var mikill
þekkingarmaður á hesta, unni þeim og hirti hesta fyrir
menn í kaupstaðnum. Ég bað hann að útvega mér góð-
an dráttarhest. Nokkru síðar símaði hann til mín og
sagðist hafa hest handa mér. Ég tók bílferð og hafði
með mér hnakk og beizli. Ég hitti Steina á vinnustað.
Samverkamaður hans átti hestinn. Þar var samið og kaup
gerð óséð, en hestaviti Steina treysti ég betur en mínu
eigin. Hesteigandinn bjó út í „Hverfi“. Þarna var röð
smábýla. Ég hafði leiðsögn um, hvar berja skvldi að
dyrum. Það var lítið, hýrlegt, hvítt timburhús, bióm og
trjáplöntur báðum megin dyra mót suðri, kýrfóður-
völlur í kring, matjurtagarður að baki og lítil gripahús.
Kona á fertugsaldri kom til dyra með hóp af börnum á
ýmsum aldri. Ég sagði henni, að ég væri kominn að
sækja hingað hest. „Já, ég hef fengið orð um það og er
búin að láta hann inn.“
Við gengum nú með öll börnin í hesthús. Þar stóð
gráskjóttur hestur við stall. Hann var kembdur og
snyrtur, meðalhestur á stærð, en þrekinn vel. Hann leit
frá heyinu. ÖIl börnin gáfu honum brauð og kysstu
hann á flipa. Síðast lagði konan hann undir vanga sinn
og klökknaði við. „Já, svona er ég mikið barn líka. Okk-
ur var gefinn hann, þegar hann var folald, en fjárhag-
urinn er nú svona, að við báðum Steina að selja hann
manni, sem færi vel með hann. Ég held ég þori að láta
hann í þínar hendur.“
Þetta var á kreppuárunum eftir 1930. Þetta fólk vant-
aði flest þægindi, sem nú þykja sjálfsögð. En höfðu ekki
börnin, sem þarna ólust upp á litla býlinu við frjálsræði
eigin jarðar og samneyti gróðurs og dýra, meiri gleði
tn börn iðnaðarmanna nú, sem búa í rúmgóðum íbúð-
um fjölbýlishúsa með öllum lífsþægindum og ríkuleg-
um húsgögnum? Skyldi minningin um Gráskjóna ekki
fylgja þeim á fullorðinsárunum eins og bjartur geisli?
Það var liðið á dag. Við Gráskjóni héldum heim til
mín einir og féll vel saman. Ég hét því með sjálfum mér
að bregðast ekki trausti konunnar, sem fóstrað hafði
Gráskjóna.
Haustmyrkrið var að síga yfir, er heim kom. Á hlað-
inu biðu mín kona og mín börn. Gráskjóni hafði eign-
azt nýja fjölskyldu.
Gráskjóni náði þegar í stað allra hylli á heimilinu.
Nú var orðin fjölbreyttari notkun dráttarhesta, oft
notaðir tveir saman. Síðustu árin hafði Litli-Blesi unnið
með Brún. Þeir voru einkennilegar andstæður, eins og
dvergur og tröll, og furðulegt, hvað þeir gátu verið
samstilltir. Blesi náði sams konar samvinnu við Grá-
skjóna fyrir tvíeykisvagni, herfi, sláttuvél o. s. frv. En
oft var Gráskjóni einn í notkun.
Ég gat um ágæta ratvísi Faxa. Þó fannst mér Grá-
skjóni hafa enn fullkomnari ratvísi og staðarskyn. Ég
skal nefna tvö dæmi:
Eldiviður var hér stundum sóttur þvert um brattan
háls á sleðum og skáskornar brekkur i krókum, eftir því
sem sléttast var. Þessa króka þekkti Gráskjóni og fór þá
nákvæmlega fyrstu ferðirnar á vetrum. Ég lét hann þá
fara einan á undan og var á eftir með Litla-Blesa til
þess að taka í ækið með honum.
Eitt sinn þurftum við tveir saman að jarðarför í næstu
sveit. Svo hagaði til, að greitt sleðafæri var megin leið-
arinnar, aðeins yfir stuttan háls að fara á jarðarfarar-
stað. Við fórum á sleða með Gráskjóna og fengum
hann geymdan á bæ undir hálsinum og gengum síðan.
Komið var myrkur og gekk að með hríð, er við kom-
urn til baka, svo að við gistum, þar sem Gráskjóni var
geymdur. Næsta morgun var dimmviðrisstórhríð með
mikilli fannkomu. Við lögðum af stað. Fljótlega lá leið-
in á slétt flæðiengi, þar sem við höfðum heyjað og sett
saman sumrinu áður, og höfðum við sótt þangað hey
nokkrar ferðir um veturinn. Við létum Gráskjóna auð-
Framhald á bls. 288.
Heima er bezt 281