Heima er bezt - 01.08.1967, Blaðsíða 17

Enn skortir oss allmjög á réttan skilning þess, að auður
landsins er náttúra þess, og tilvera vor háð því, að vér
kunnum að færa oss þann auð í nyt á réttan hátt í sam-
ræmi við lögmál náttúrunnar. Að vér hljótum að iðka
ræktun en ekki rán, að vér eigum að hjálpa landinu en
ekki níða það niður, og að vér hljótum að gjalda því
aftur, það sem það lætur oss í té. Þegar vér skiljum
þetta til fullnustu og breytum eftir því, erum vér komn-
ir á réttan rekspöl. Þá skapast með oss ný þjóðernis-
kennd, ný ættjarðarást, ef svo mætti að orði kveða.
A þeirri öld hraðans, sem vér lifum, gætir sífellt meira
kaldrar efnishyggju, og margir óttast um, að jafnvel
megi svo fara, að þjóðerni vort þurrkist út smám saman
og vér hverfum inn í samfélag þjóðanna eins og dropi í
hafið. Eg ætla engu um það að spá. í því efni sjáum vér
öll jafnskammt. Andvaralaus bjartsýni, sem snúizt getur
upp í kæruleysi, og einsýn innilokunarstefna og barlóm-
ur eru þar jafnskaðvænleg fyrirbæri, því að af hvort-
tveggja leiðir athafnaleysi, sem er vísasti vegurinn til
glötunar. Vér einblínum oft á forna menningu og forna
hætti, sem eitt megi forða oss frá menningarlegri og
þjóðernislegri drukknun. An þess ég vilji gera of lítið
úr þeim hlutum, og allra sízt að ég vilji vanmeta gildi
tungu vorrar, sem er og verður líftaug og máttarstoð
þjóðernis vors, verðum vér samt að horfast í augu við
þá staðreynd, að breyttum tímum henta önnur viðhorf,
og vér verðum að festa sjónir á fleira en fornu bókfelli.
En hvað megum vér þá hafa fleira oss til styrktar í
viðleitni vorri til að vera og heita sjálfstæð menningar-
þjóð? Svar mitt er þar stutt og skýrt: Landið sjálft og
náttúra þess. Vér verðum að gera oss ljóst og ala upp
með oss þá kennd, að landið með undrum þess og fjöl-
breytni og vér sjálf séum eitt, og verðum ekki að skil-
in. í sambúðinni við landið rnegum vér aldrei gleyma
því, að það er skylda vor og hlutverk að gæta þess og
gera það betra og lífvænlegra eftir því, sem kunnátta
tæknialdar gerir oss kleift á hverjum tíma. Vér megum
hvorki af gáleysi né gróðahyggju spilla landinu, gæð-
um þess né fegurð. Þar sem lífsbaráttan krefst nýrra
framkvæmda, mannvirkjagerðar og umróts, verðum vér
ávallt að hafa það hugfast, að rjúfa ekki þau lögmál og
það samræmi, sem þróun náttúrunnar hefur skapað um
aldaraðir. Enn síður megum vér vanhelga fagra staði
með illri umgengni, né útrýma eða eyða líftegundum
eða náttúruundrum, af eintómu hirðuleysi eða gróða-
fíkn. Hér verða að fara saman sem oftar þekking og
tilfinning. Oss er lífsnauðsyn að þekkja land vort til
hlítar, svo langt sem mannleg skynsemi nær. Með því
einu móti fáum vér skapað oss lífsuppeldi af því og því
betur sem vér þekkjum það, því kærara verður það oss.
En jafnframt verðum vér að ala upp lotningu fyrir því
tign þess og fegurð. Þannig að samtímis megi landið
gefa oss björg og brauð og veita sál vorri næringu, og
lyfta henni yfir grámósku hversdagsleikans. Ef svo er
stefnt, þarf ekki að óttast um framtíð þjóðernis vors og
sjálfstæðis, þótt oft kunni að blása á móti, og vér verð-
um að taka til höndum og heila í baráttunni fyrir til-
veru vorri.
Ég gat þess áður, að mér þætti vænt um arfsögnina
um hóffar Sleipnis hér í Ásbyrgi. Með þeirri sögn er ein
furðulegasta náttúrusmíð landsins helguð guðunum
sjálfum. Sögnin er tákn þess, að hvert undur náttúrunn-
ar er vígt æðri máttarvöldum, en um leið minnir hún
css á að bera lotningu fyrir staðnum, gera hann að helgi-
stað í augum vorum. En þetta á ekki við um Ásbyrgi
eitt. Þannig er land vort allt, en ekki aðeins hinar stór-
felldu smíðar náttúrunnar. Tær vatnslindin og ólgandi
jökulfljótið, blómgróið lautardrag og háreistir hamra-
veggir, grónir vellir og svartir sandar, broshýrir dalir
og bungubreiðir jöklar, mosatór og stoltir viðir, maðk-
urinn í moldinni og svifhár örninn. Allt eru þetta und-
ur landsins, sem vígð voru veldi guðanna, þegar Sleipnir
sparn hér við fæti „og sporaði Byrgið í svörðinn“.
Ef það gleymist ekki mun oss vel farnast, svo sem
þeim öllum fer, sem eiga sinn helgidóm unna honum og
varðveita hann.
Minningar frá Askov
Framhald af bls. 267. --------------------------
Og nú lagði ég af stað, kl. 22,45, „mállaus“ og einn
míns liðs. Ég var í klefa með fimm þýzkum hermönn-
um og gat vitanlega ekkert talað við þá, né þeir við
mig. Ekkert þýddi að líta út, enda var myrkur og aus-
andi rip'ning. Kl. rúmlega 1 erum við komnir til Warne-
mtinde og klukkan 2 er ég kominn um borð í ferjuna,
sem strax leggur af stað til Danmerkur. Nú er ég ör-
uggari, innan um menn, sem ég get talað við.
Fyrsta verk mitt, eftir að ég kom til Kaupmanna-
hafnar, var að kaupa farseðil heim, en peninga til heim-
ferðarinnar hafði ég geymt sem sjáaldur auga míns.
Síðan fékk ég mér gistingu hjá íslenzkum hjónum þessa
tæpa tvo daga sem ég þurfti að dvelja í borginni. Ég
skemmti mér ekkert, sökum þess að ég var auralítill, en
ég heimsótti Ólaf Tryggvason og systur frá Leiðarhöfn
í Vopnafirði. Heimsótti ég þær systur báða dagana, og
seinni daginn fengu þær bíl handa mér niður að skipi
og greiddu bílinn úr eigin vasa. Er þetta til marks um
höfðingsskap þeirra systra.
Þegar við daginn eftir sigldum fram hjá Norður-Sjá-
landi og landið var að hverfa í blámóðu fjarlægðarinn-
ar, datt mér ekki í hug að ég ætti eftir að koma aftur
til þessa yndislega lands. Mér varð því að orði: „vertu
sæl, Danmörk! Þökk fyrir allar yndisstundirnar, sem
ég hef átt í beykiskógum þínum.“
Við komum til Djúpavogs í stafalogni og glampandi
sólskini og sama veðrið hélzt alla leið til Vopnafjarðar,
en þangað komum við fimmtudagslcvöldið 17. ágúst.
Ég var kominn heim. Og þó að ég hefði upplifað
margt og ætti margar og ógleymanlegar minningar,
sannaðist þó hið fornkveðna, að heima er jafnan bezt.
Heima er bezt 273