Heima er bezt - 01.07.1986, Qupperneq 10

Með hershöfðingjanum 1965:
Charles de Gaulle. Frakklandsforseti, á tali viS
ofjarl sinn í hrinshendusmíð og ýmsu fleiru, Sigurfí
,.de" \ík, í París 1965.
stæða og frjálsa stefnu í utanríkismálum á þessum árum. Ég
safnaði skuldum. hafði selt fimm herbergja íbúð í Reykja-
vík þegar ég fór til Noregs, en andvirði hennar hafði að
mestu farið til heimilishalds erlendis. Þá varð það mér til
bjargar. að ég vann stóran vinning í franska happdrættinu,
sem gerði mér kleift að losna úr skuldakröggum mínum að
mestu.
Pétur Thorsteinsson var sendiherra í París þegar ég kom
þangað, en Henrik Sv. Björnsson leysti hann af nokkrum
mánuðum síðar. Á Parísarárum mínum var ég varafulltrúi
íslands í UNESCO, menningarmálastofnun Sameinuðu
þjóðanna, sem hefur aðsetur í París. Þá sótti ég stundum
fyrir íslands hönd fundi í OECD og í Evrópuráðinu í
Strassborg. en þar var ég varafulltrúi íslands.
Eftir 4 ára dvöl í París sótti ég um að flytjast heim til
íslands, enda hafði ég þá verið samfleytt 9 ár erlendis, en
þess í stað var ég þá sendur aftur til Moskvu. Ég setti þó það
skilyrði að þar þyrfti ég ekki að dveljast lengur en 2 ár. Þá
hafði ég fengið staðfestingu á því að dætur mínar, Ingibjörg
og Hildur. yrðu teknar inn í Moskvuháskóla og að yngstu
krakkarnir 3 fengju inngöngu í franskan skóla.
AFTUR TIL MOSKVU
OG OSLÓAR
Dvöl mín í Moskvu varð að þessu sinni 5 ár. Frá þessum
árum er margs að minnast. en nú er þetta spjall orðið svo
langt. að hér verð ég að fara fljótt yfir sögu. Nær því 20 ár
voru liðin frá fyrri dvöl minni í Sovétríkjunum og fannst
okkur að allt hefði breyst til batnaðar þar. Það var léttara
yfir fólkinu í framgöngu og fasi, það var betur klætt og útlit
þess bar ekki vott um næringarskort og eymd eins og áður.
Ég átti þarna ennþá nokkra gamla kunningja frá fyrri tíð og
með þeirra hjálp áttaði ég mig fljótt á þeim breytingum sem
orðið höfðu. Andi Stalíns sveif ekki eins þrúgandi yfir
vötnunum sem fyrr, enda hann þá dauður fyrir 13 árum.
Það virtist þó langt í land að lýðræði eins og við þekkjum
það á Vesturlöndum væri í nánd.
Svo sem lítið dæmi um breytingu á afstöðu og afskiptum
rússneskra stjórnvalda af erlendum diplómötum má nefna
að rússneska utanríkisráðuneytið gerði það einu sinni til
gamans að fá Spassky, sem þá var heimsmeistari í skák, til
að tefla fjöltefli við erlenda sendiherra í Moskvu og aðra
diplómata. Ég lenti í þessu og þvældi skákina að gamni
mínu eftir að hann hafði mátað alla hina. nema bresku
sendiherrafrúna. Hún vann sína skák og að lokum gafst ég
upp. Spassky sagði mér síðar að hann hefði. áður en hann
gekk til þessa leiks, spurt siðameistara utanríkisráðuneyt-
isins hvort hann ætti að spila létt og af kurteisi eða leggja sig
fram. Honum var þá skipað að tapa 2-3 skákum, en um-
fram allt ætti breska sendiherrafrúin að vinna sína.
Við Spasskv vorum nágrannar og kom hann oft í heim-
sókn til mín og þá tefldi hann stundum við mig til gamans
og kenndi mér nokkrar skákþrautir sem hann hafði samið.
Sameiginlegt vandamál utanríkisþjónustumanna i öllum
löndum eru börnin, uppeldi þeirra og skólaganga. Maður
þarf ekki að hafa verið lengi í þessu starfi til að taka eftir því
að allmikil vanhöld eru á börnum diplómata í skólagöngu
og námsárangri. í þessunt fjölskyldum eru oft börn sem
læra hrafl í ótal tungumálum. en ekkert mál til hlítar.
Diplómatabörn þurfa að vera vel úr garði gerð ef þau eiga
að hafa ávinning af þeirri reynslu, sem þau fá aukreitis. en
hann verður líka talsverður ef vel tekst til, sjóndeildar-
hringurinn stærri og almenn þekking umfangsmeiri. En
hættan er alltaf sú að þessi börn fjarlægist uppruna sinn.
þjóð og tungu og þá er voðinn vís. Ég þekki mörg dæmi
þessa.
Það eru viss hættumörk kringum 13-14 ára aldurinn. og
það var þess vegna að ég lagði mikið kapp á að verða fluttur
heim um það bil sem yngstu börn mín þrjú áttu að hefja
menntaskólanám, en ráðuneytið þóttist þá ekki hafa lausa
stöðu fyrir mig heima. Svo fór. að fjölskvldan sundraðist
haustið 1974. ég og kona mín settumst að í Osló, krakkarnir
fóru heim. Ingibjörg og Hildur. sem þá höfðu lokið námi
við Moskvuháskóla í rússnesku og rússneskum bókmennt-
um, fóru með þeim yngri til Islands og sáu þar um heimilið
í nokkur ár. Aðstoð og eftirlit foreldra var víðsfjarri, en það
var ekki ráðunevtinu að þakka að allt fór þetta samt slysa-
laust og krakkarnir stóðu sig vel.
Oslódvöl okkar síðari varð lengri en ætlað var; frá hausti
1974 og þangað til í vor. Á þessum árum vann ég með
fjórum sendiherrum. Þeir voru Agnar Kl. Jónsson. Árni
Tryggvason. Páll Ásgeir Tryggvason og Níels P. Sigurðs-
son. Þeir eru allir þjóðkunnir menn og því óþarfi að fjöl-
yrða um þá í þessu spjalli. Aðrir starfsmenn sendiráðsins á
þessum árum voru Auður Rútsdóttir, Elín Finborud og
Börkur Karlsson. Ég vil sér í lagi nefna Auði Rútsdóttur.
með henni hef ég unnið lengur en nokkrum öðrum í starfi
mínu. Hún var í sendiráði íslands í Osló þegar ég kom
254 Heima er bezt