Heima er bezt - 01.07.1986, Qupperneq 15

XII
Utanlandsför frú Thoresen varð henni bæði til gagns og
gamans. Nú var hún ákveðnari en nokkru sinni fyrr að
helga skáldskapnum allar tómstundir.
Árið 1857 hverfur Ibsen frá Bergen, en ungt skáld,
Björnstjerne Björnson, er ráðinn að leikhúsinu. Hann hafði
samið fyrsta leikrit sitt fyrir tveim árum, stóð nú á hálfþrí-
tugu, en frú Thoresen 38 ára.
Björnson varð brátt heimagangur á prestsetrinu og ein-
lægur aðdáandi frúarinnar. Þau drógust hvert að öðru sem
samherjar og elskendur. Hann var alger andstæða Ibsens í
framkomu, minnti á norska veðurfarið. Hann gat tekið
allan heiminn í faðm sér, gælt við hann í gleði sinni, tyftað í
reiði sinni; ávallt barmafullur af lífsþrótti, djörfung, hug-
sjónum. Frú Thoresen líkti honum við guðinn Júpiter. Um
kynningu þeirra farast frúnni svo orð:
„Þá endurfæddist ég, mér varð ljóst, hvar ég stóð, og
hér var í rauninni að finna vísinn til þess, að ég varð
skáldkona. Enginn hefur verið nrér eins andlega skyldur
og hann: hann var í raun og sannleika andlegur faðir
minn. Ég hlaut að elska hann.“
— Siðar nefndi Björnson samband þeirra „andlegt
hjónaband“.
Eftir að Björnson kom að leikhúsinu, mátti segja, að
uppreisnarástand ríkti lengi í bænum. Lögreglunni var
jafnvel sigað á þá, sem bezt unnu þar að þjóðlegri list. Og
Björnson mun hafa notið þess að berjast. Þennan erfiða
tíma stóð Magdalena Thoresen við hlið hans. Það var í
stofunni hjá henni, sem flokkur hans brýndi vopnin. Ýms-
um mun í einlægni hafa þótt mjótt á mununum, hvort þessi
angurgapi væri með réttu ráði, því að honum varð varla á
að ganga troðna slóð. Kvenþjóðinni í Bergen kom þó
saman um, að hann væri að minnsta kosti skemmtilega
vitlaus. Sumar gættu að vísu sóma síns, byrgðu þá skoðun í
barmi, því að þetta var voðamaður. Hann elskaði storma og
stríð, vildi leggja máttarstólpa að velli, kom með fangið
fullt af vori og sól inn í norskt þjóðlíf:
Jeg vœlger mig april,
fordi den slormer, fejer,
fordi den smiler, smœlter,
fordi den ævner e/er,
fordi den krœfter vœlter, —
i den blir somren til!
Þenna streng sló Hannes Hafstein líka íslenzku æsku-
fólki framan af árum, og eru ekki kyn, þótt annarlegur
fiðringur færi um gömul sálarhró við svo skyndilega vor-
komu eftir ísavetur.
Magdalena Thoresen átti dýrlega daga um þessar
mundir. þótt hún ætti við ýmsa örðugleika að etja. Hún
talar um bráðfleygar, stolnar stundir. — Maður hennar
hafði verið við rúmið árum saman og þurfti nákvæma
hjúkrun. Hún lagði sig fram urn að hlynna að honum, lét
sér mjög annt um uppeldi barna sinna og sinnti sjálf hús-
frevjustörfum. Að listinni vann hún milli búrs og eldhúss.
Hún varð fyrir hatrömmum árásum. Að sögn hennar
sjálfrar var á orði haft, að hún hugsaði ekki um annað en
„að tildra sér til, daðra og skrifa komedíur“. — Gamlar
konur urðu ósköp skrýtilegar til augnanna, er þær horfðu á
eftir prestsfrúnni á götu.
Sumarið 1858 lézt séra Thoresen. Til þessa hafðrprests-
frúin ekki þurft að hafa afskipti af fjármálum, en nú var
röðin komin að henni að sjá heimilinu farborða. Yngstu
stjúpbörnin voru enn í heimahúsum, sjálf hafði hún eignazt
fjögur börn og varð að sjá fyrir aldraðri móður. Efnin voru
mjög til þurrðar gengin, og ekkjustyrkurinn hrökk hvergi
nærri. Þá tók frú Thoresen þá djörfu ákvörðun að lifa á
ritstörfum.
Bezta vinkona Súsönnu Thoresen var Karólína Reimers,
hláturmild hnyðra og lífsglöð. Hún var einn heimagang-
urinn hjá prestsfrúnni, hljóp stundum í skarðið, þegar
leikkonu vantaði, en hafði annars enga reynslu á sviði.
Fundum þeirra Björnsons og hennar hafði fyrst borið
saman í stofunni hjá frú Thoresen. — Hún leit hann sömu
augum og flestar konur borgarinnar. Hann var undarlegi
maðurinn, eldhuginn með snilligáfuna- eða brjálsemina.
Hún stokkroðnaði, þegar Björnson sneri sér að henni og
ávarpaði hana í fyrsta sinn, sagði umbúðalaust: „Vitið þér,
hvað sonur minn á að heita, þegar ég eignast hann? Hann á
að heita Björn.“ — Svo lét hann dæluna ganga allt kvöldið.
í næsta skipti, sem hann sá þessa ungu stúlku, gekk hann til
hennar og sagði: „Þér eruð óskrifað blað. Ég skal skrifa á
yður.“
Svo var það í Þrándheimi 16. maí árið 1858. Björnstjerne
Björnson gengur ásamt Karólínu Reimers frá leikhúsinu út
Kongens gate allt að Steinberget, þar sem leið liggur upp í
mót. Hann nemur staðar og segir:
„Viljið þér leggja á brattann með mér?“ — Svo leggja
þau á brattann. Þetta er dálítið erfitt, og enn nemur
hann staðar og spyr: „Viljið þér fylgja mér lengra upp?
Hafið þér kjark til þess?“ — „Já, það hef ég,“ segir hún
og skilur nú þenna tvíræða leik orða og athafna, — og í
hálfa öld héldu þau áfram upp brattann.
Björnson hélt trúlofun sinni stranglega leyndri um sinn,
og mun flestum hafa þótt óiíklega til getið, að hann felldi
hug til Karólínu litlu Reimers. I september um haustið
giftast þau. Þrem mánuðum eftir lát Thoresens.
Magdalene hefur sjálf lýst því, hvílíkt reiðarslag sú fregn
varð henni, enda á henni að skilja, að hér hafi Björnson
leikið tveim skjöldum. Aldrei hafði hvarflað að henni, að
hann væri hrifinn af þessum heimagangi í prestshúsinu,
þessari kornungu hnyðru. Hún hafði verið trúnaðarvinur
hans öllum fremur. Þó leyndi hann hana þessu! En þar sem
sólin skín, þar eru líka skuggar. Persónugerðin er spunnin
úr mörgurn þáttum, má vera, að styrkustu þættirnir séu
ofnir á kostnað annarra. Magdalena hefur ritað margt í
trúnaðarbréf um hugrenningar sínar um þessar mundir, en
því verður sleppt hér, en svo mikið varð henni um, að hún
varð sjúk um sinn. Þegar svo virtist hins vegar sem Björn-
son vildi eða gæti ekki án hennar verið, hjarnaði hún við.
Heimaerbezt 259