Æskan - 01.01.1963, Blaðsíða 30

ÆSKAN
Til gogns og gomons
Árió 19 63.
Á l>essu ári teljast liðin vera:
Frá fæðingu Krists .. . 1963 ár.
Frá uppliafi íslands-
byggðar ........... 1089 —
Frá upphafi Alþingis . 1033 —
Frá kristnitöku á ís-
landi ................. 963 —
Frá því að ísland fékk
stjórnarskrá ........... 89 —
Frá þvi, er ísland varð
fullvalda ríki ........... 45 —
Frá því, er ísland varð
lýðveldi ................. 19 —
UPPFINNINGAR OG FRAMFARIR
▼ Árið 3000 fyrir Krist var
farið að nota merkjaletur i
stað myndieturs, sem áður
iiafði verið notað.
▼ Árið 500 fyrir Krist notuðu
Egyptar leirsmiðsskífu, eins
konar rennibekk, þar sem
búnar voru til kringlóttar
krukkur og ker. Hin æva-
gamla leirkeraiðn tók við
þetta miklum framförum.
▼ Árið 3500 fyrir Krist fram-
leiddu Egyptar ieirvörur
með glerungi, tækni, sem
fyrst á miðöldum ruddi sér
til rúms i Evrópu.
▼ Árið 3500 fyrir Krist iærðu
menn fyrst að nota upp-
rétta vefstóla.
▼ Árið 2630 fyrir Krist á Kín-
verski keisarinn Hoang-ti að
liafa fundið upp áttavitann.
En árið 1302 eftir Krist fann
Evrópumaðurinn Gioja upp
áttavitann.
Stærst.
• Lengstu brýr heims eru:
Brúin yfir San Francisco-
flóann, 13.000 m. Brúin yfir
Dóná lijá Czernavoda 3.850
m. Brúin yfir Stómbeltið
3.800 m. Brúin yfir Neðri
Zambezi 3.451 m. Brúin yfir
Galveston í Texas 3.390 m.
• Einn hæsti og stærsti stiflu-
garður heimsins er Iloover-
stíflugarðurinn í Colorado-
fljóti í vestanverðum Banda-
rikjunum. Stíflan er 726 fet
eða 242 metrar á hæð. Ofan
við stífluna hefur myndazt
heilt stöðuvatn, Meadvatnið,
scm er 180 km langt, og er
það stærsta vatn, sem gert
hefur verið af manna hönd-
um.
• Sautján ára piltur, SuleimaTi
Ali Nahsnusii frá Trípóli, er
iiæsti maður í heimi, 2,43
metrar á liæð.
• Lengstu jarðgöng í lieimi
eru undir hæsta fjall Evr-
ópu, Mont Blanc. Göngin eru
11 km á lengd, grafin svo að
segja í gegnum miðjan fjall-
garðinn, sem er 4.807 m á
liæð. Með jarðgöngum þess-
um tókst að stytta leiðina
milli Bómar og Parísar um
200 km.
• Þurrasti bletturimi á jörð-
inni er Arica á eyðimörk-
inni i norðurhluta Chile þar
sem meðalúrkoma á ári i 43
ár hefur verið 0,5 mm. En
allmörg eyðimerkursvæði
eru til þar sem ekki hefur
fallið regndropi í nokkur ár
samfleytt.
Hússneska tíkin Tsjernusjka,
sem Itússar sendu á loft i geim-
fari skömmu áður en Gagarin
fór geimferð sína, hefur nú
eignazt tvo svarta og hvíta
hvoipa i dýragarðinum í
Moskvu. Þrír geimhundar Sov-
étríkjanna, auk livolpa sem
Strelka, fyrsti geimhundurinn,
átti, eru nú i dýragarðinum, en
þi'iðji livolpur Strelku var eitt
sinn færður Jaqueline Kennedy,
forsetafrú Bandaríkjanna, að
gjöf.
Veiztu það?
í sjómannamáli er ofl notuð
sérstök hraðaeining: hnútur-
inn. Sagt er, að skip gangi svo
og svo marga linúta. Einn hnút-
ur þýðir ein sjómíla á ltlukku-
stund, en ein sjómila er 1852
metrar. Nafnið mun vera dregið
af þvi, að skriðmælar skipa
voru linur, sem linútar voru
hnýttir á með ákveðnu bili.
Hnútalinunni var r.ennt í sjó-
inn, og því meiri sem ferð
skipsins var, þeim mun hraðar
dróst línan út. Svo var miðað
við, hve margir hnútar drægjust
út á ákveðnum tíma.
t
Talið er, að ijósið fari 300.000
km á hverri sekúndu, og með
sama hraða berist útvarpsefni
á öldum ijósvakans. Ljósöldur
eða útvarpsöidur fara sjö og
h&lfan hring umhverfis jörðu
við miðbaug á einni sekúndu —
en hann er mesti hraði, sem
ltunnur er. Hins vegar er eng-
inn hraði minnstur. Hve hægt'
sem einhver hlutur flyzt til með
jöfnum liraða, má alltaf liugsa
sér hraðann minnkaðan, án
þess að lireyfingin stöðvist
alveg. Sem dæmi um lítinn
iiraða má nefna vaxtarhraða
plantna. Bamhursreyr er talinn
vaxa afar hratt. Hann gelur
vaxið allt að 0,75 millimetrum
á mínútu, en sú iireyfing er ]>ó
miklu hægari en svo að hún sé
sýnileg.
*
Gátur.
Svör: 1. í örkinni hans Nóa.
2. Eitt stcinsnar. 3. Af Jiestbaki.
4. Nál.
28