Skírnir - 01.01.1918, Page 132

126 Stjórnarbyltingin mikla í Kússlandi. [Skírnir
að kenningum jafnaðarmanna, en var hins vegar gagn-
tekinn af ást til ættlands síns og þjóðar og af miklum
metnaði fyrir hennar hönd.
Alexander Herzen var fæddur í Moskva 1812. Faðir hans var
rússneskur fursti, en móöirin þýzk. Þegar Alexander liafði lokið námi
sinn, var hann ásamt nokkrum félögum sinum tekinn höndum og hafður
i haldi, af þvi að hann var grunaður um að hafa gengið i félag nokk-
urt, er var kent við frakkneska jafnaðarmanninn og mannvininn Saint-
Simon. I haldinu gat hann sér svo góðan orðstir fyrir gáfur og dugn-
að i þjónustu ríkisins, að hann fekk um siOir góða stöðu í Pétursborg.
Sakir bersögli sinnar varð hann nokkru siðar að fara í útlegð til Now-
gorod. Eftir lát föður sins fluttist hann til útlanda og settist þar að.
Hann dvaldi iengstum í London og gaf þar út ýmsa merka rússneska
ritliöfunda og ýmisleg rit og ritgerðir um stjórnmál. Þar gaf hann og
út hið merka timarit „Kolokol“ („Klukkan11), er var í mörg ár þrátt
fyrir bann og ritvörzlu eitthvert áhrifamesta og fjöllesnasta timarit í
Rússlandi, og hefir átt mestan og beztan þátt í að skapa almennings-
álit i helztu borgum þess. Jafnvel Alexander keisari 2. las tímarit
þetta. Er svo sagt, að einu sinni hafði þar staðið grein, er fletti ofau
af fjársvikum nokkurra meiri háttar rússneskra embættismanna. Þeir
kunnu þvi illa, að greinin kæmi keisara fyrir sjónir og létu prenta tölu-
blaðið upp án hennar og færa keisara. Herzen komst að þvi, bregður
við og sendir keisara hið rétta eintak án nokkurar úrfellingar.
Herzen fann að ávirðingum stjórnarinnar og krafðist
þess, að bændaánauðin og ritvarzlan væri afnumin og
dómgæzlan væri bætt frá rótum. Almenningsálitið tók í
sama strenginn, og nú hófust um nokkurra ára bil mikils-
verðar umbætur í Rússlandi. Raunar greindust umbóta-
menn í tvo flokka, hina svo nefndu islavofila«, sem unnu
af alhug slafnesku þjóðerni og trúðu á köllun þess og
siðmenningarafl; í hinum flokknum voru þeir sem höfðu
mætur á frjálsri framþróun Vesturlandaþjóða og vildu
semja sig eftir henni. í fyrstu áttu flokkar þessir sam-
leið, þótt þeir gætu ekki fylgst að til frambúðar.
Alexander keisari 2. (1855—1881), var góðvilj-
aður maður og gáfaður. Hann sá að margt fór aflaga í
ríkinu og þurfti bráðra viðgerða. Hann kvaddi nýja menn
sér til ráðaneytis og linaði ritvörzluna. Mest var þó um
það vert, að hann fastréð að afnema bænda
ánauðina og birti þessa. fyrirætlun sína árið eftir að