Almanak Ólafs S. Thorgeirssonar - 01.01.1933, Page 113

Merkilegt þjóðþrifafyrirtæki.
Eftir séra Jóhann Bjarnason.
Ræða flutt í Árborg, þá er rjómabúið “Norðurstjarnan”
hélt 25 ára minningarhátíð sína, þ. 5. sept. 1932.
Herra forseti! Háttvirtu tilheyrendur, konur og menn!
Um aldamótin síðastliðnu samdi eitt ástsælasta og
mesta þjóðskáld vor Islendinga, séra Matthías Jochumsson,
leikrit í ljóðum, er hann nefndi “Aldamót”. Kennir þar
víða þess snildar brags í efni og meðferð, er sýnir andriki
og spámannlega gáfu höfundarins. Eins og góður Islend-
ingur, elskaði séra Matthías þjóð sína og iand, og þó sér-
staklega þjóðina. Langaði hann innilega til að sjá hana
risa af svefni og ryðja sér braut til manndóms og fram-
fara. Nokkuð framarlega í hinu áminsta leikriti er kvæði
eitt, sem nefnt er “Kallarinn”, merkilegt kvæði. Fyrstu tvö
erindin í því eru á þessa leið:
“Vaki veröld
og virðakindir,
dis í dyngju,
Dvalinn og Fjalar,
hind á heiði,
haukur á tindi,
svanur á sundi,
selur á skeri.
bjöllur á báru,
barn í vöggu!
Skáldið hrópar á alt, sem anda dregur, að vakna.
Menn og konur, dvergar og dýr merkurinnar, fuglar him-
ins og hafs, selurinn i sjónum, og jafnvel barnið í vögg-
unni, sem fulltrúi hinnar nýju tíðar, verður að vakna.
Þjóðin öll á að rísa af svefni. Hún á að vaka og heyra
söngva hins nýja dags. Hafið þeytir lúðurinn og sterkir
hljómar berast úr himingeimnum, er boða hina nýju,
komandi tíð. Alt sem lifir, verður að létta svefni og vaka.
Séra Matthías lifði um tuttugu ár eftir að hann orti
þessi merkilegu ljóð. Yms af þeim táknum, er hann, sem
stærsti spámaðurinn, í hópi hinna nýrri skálda, er um
þjóðfélagsmál var að ræða, hafði séð í anda, urðu að veru-
leika einmitt á þeirri tíð. Islenzka pjóðin reis af svefni,
upp úr aldamótunum; hún barst inn í straumkast hins
nýja tíma; sterkir hljómar úr himingeimnum og frá lúðri
Vaki alþjóð
til óttusöngva,
og mannheimur
til málaþinga!
Hljóðar haflúður,
en himinn gellur;
skal alt sem lifir
létta svefni.”