Muninn - 01.04.1965, Blaðsíða 5

JÓN BJÖRNSSON: Sag a um IvroliA töfragl er
Hann var orðinn gamall, spegillinn, og
hékk á norðurvegg stofunnar. Reglulegur
skrautgripur, ellilegur harðviðarrammi,
með pírumpári og skrautkúlum á hornun-
um, auk voldugra ása, sem sátu fyrir hon-
um miðjum og náðu langt út fyrir ramm-
ann, en það kom ekki að sök, spegillinn var
gersemi, en ekki húsgagn.
Auk þessa var spegilflöturinn svo óslétt-
ur, að hann endurspeglaði undarlegustu
myndum, liti maður í hann: álnarlöngu
nefi, undirskálaaugum eða jafnvel myllu-
hjólaaugum. Það eitt að líta í spegilinn var
heilt ævintýri. Ómögulegt var að vita, hver
mynd birtist á glerinu. Yrði það ógurlegt
tröllsandlit eða kínversk ungmeyjarásjóna?
— eða yrði það aðeins eftirvæntingarfullt
andlit manns sjálfs?
Líkaði honum ekki, hvaðan horft væri í
hann, breytti hann sakleysislegum áhorf-
endunr sínum í ferlegustu ófreskjur. En
lyti maður að vilja hans og horfði skáhallt
í annað hornið að neðan, og stæði örlítið til
hægri við hann, varð hann ljúfur og dró
fram allt hið skásta í útliti manns.
Engum flaug í hug að kalla hann spé-
spegil. Hann var undantekning frá regl-
unni — dauður hlutur sem hugsaði, yfirveg-
aði og mat, dró ályktun og framkvæmdi.
Duttlungafullur, stundum óþýður og hrjúf-
ur, stundunr hégómlegur og jafnvel angur-
vær. Einhversstaðar að baki hæðótts glers-
ins fólst heili, sem orsakaði þetta allt.
Eg fékk hann að gjöf, þegar ég var fimnr
ára gamall. Aldurhnigin frænka nrín, senr
vænti kallsins á næsta leiti, gaf mér lrann
í byrjun finrmta ársins míns. Vafalaust var
spegillinn hið dýrasta, sem lífið hafði fært
henni, því þetta var danskur spegill úr
harðviði og með heila. Hann hefur senni-
lega konrið sem fulltrúi framandi og
óþekkts heims inn á fátæklegt sveitaheim-
ili hennar endur fyrir löngu og gerzt hús-
bóndi og drottinn yfir snjáðum fjölskyldu-
myndum, hrörlegum stólum og riðandi
borði í stássstofunni hennar. Hún liefur
sennilega oft lagt leið sína franr fyrir hann
á fyrstu dögum hans, litið á sjálfa sig í
spegilfletinum, lagað hárið og slétt úr
hrukkunum, síðan snert pírumpárið á
hornunum, strokið fingri eftir rammanunr,
upp og niður — fram og aftur, og orðið
hreykin og sæl, því lrann var danskur harð-
viðarspegill utan úr lreimi, en lrún var fá-
tæk baráttukona í íslenzkri sveit.
Ég kunni vel að nreta gjöfina. Tímunum
saman sat ég frammi fyrir speglinum. En
það var ekki framandleiki rammans og
glersins, sem hreif mig mest, enda var við-
urinn farinn að upplitast og rýrna. Það var
glerið sjálft, þetta óútreiknanlega, dular-
fulla, lrugsandi gler, kynjamyndirnar og
ævintýrin, sem það skóp. Stundum grét ég
af hræðslu við nritt eigið andlit, stundum
hló ég.
Hann var svo mislyndur.
En loks henti ógæfan. Einn dag hugðist
ég, kraftlithurr óvitahöndum, taka spegil-
inn minn niður og athuga þessa merkilegu
miðstöð hugsunar og framkvæmda, senr á
bakhliðinni leyndist.
En hann var úr dönskum harðviði og því
stoltur.
Allt eða ekkert, og hann lá í gólfinu.
Pírumpárið og ásarnir brotnuðu af og
dreifðist um gólfið. Ramminn sjálfur gliðn-
aði á hornunum, og raufirnar, máðar af
snertingu, urðu að fráhrindandi gljúfrunr
í viðnum. Og glerið, þetta undursamlegasta
gler allra glerja, lá í salla fyrir fótum mér.
Þannig brjótum vér, þessi ungu, stund-
unr heilagleik og drottnun hins liðna með
einu handtaki í leit þess, sem ekki er
til.
MUNINN 113