Muninn - 01.04.1965, Blaðsíða 16

„Höfum við gengið til góðs...?
HUGLEIÐINGAR
Það er ekki óalgengt að sjá greinar, þar
sem ráðizt er á hátterni þjóðarinnar í dag
og á þann sofandahátt, sem nú virðist ráð-
andi meðal forystumanna hennar. Jafn-
framt er þar óspart reynt að glæða þjóðern-
ismetnaðinn með því að benda á til hverra
ágætismanna við eigum að telja, og hve
glæsileg saga sé að baki.
Um ástand þjóðmála í dag er ég að ýmsu
leyti sammála því, sem í þessurn greinum
stendur, en hvað viðkemur því og þeirn,
sem liðnir eru, er ekki að neita því, að
margt hefur þar tekið á sig fagurbláma
fjarlægðarinnar.
Þessi forfeðradýrkun er ákaflega rík í eðli
íslendingsins, og er vafalaust arfur frá nið-
urlægingartímum þjóðarinnar. Þá reyndu
menn að tala kjark í sig og sína með því að
minnast þess, að þjóðin hefði séð fífil sinn
fegri. Var þá þess helzt minnzt, sem bezt
hafði farið, en hitt látið hverfa á braut
gleymskunnar.
Það er vissulega ekki hægt að neita því,
að þessi feðragylling hefur verið ákaflega
sterkt vopn og jafnframt nauðsynlegt í
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar. En nú, þeg-
ar þeim áfanga hefur verið náð, væri okk-
ur ráðlegra að skoða söguna af raunsæi, og
reyna að glöggva okkur á því, hvers vegna
svo fór sem fór með hið forna þjóðveldi.
íslendingseðlið hefur lítið breytzt gegn-
um aldirnar, og þess vegna er ekki ólíklegt,
að sama hættan ógni hinu unga lýðveldi.
Sé saga íslands og íslendinga athuguð,
ætti öllum að vera Ijóst, hversu arfur sá er
varhugaverður, sem við höfum fengið frá
forfeðrum okkar. Landnámsmennirnir virð-
ast margir hverjir hafa verið stórbrotnir
persónuleikar, sem vildu ógjarnan beygja
sig undir veldi annarra, en var að sama
skapi ljúft að hafa mannaforráð. Enda fór
það svo á Sturlungaöld, þegar einstakar,
sterkar höfðingjaættir voru komnar til
valda að þær reyndust ginnkeyptar fyrir
fagurgala Noregskonunga um landsyfirráð.
Þegar þessum fylkingum hafði verið att
saman, og þær höfðu barið úr sér allan
þrótt, var ekkert auðveldara fyrir Hákon
gamla en að hremma bráðina.
Það er óneitanlega frekar raunaleg stað-
reynd, að jafnskjótt og konungsvald er kom-
ið á traustan grunn í Noregi, tekst þarlend-
um konungum að ná á sitt vald afkomend-
um þeirra, sem flýðu land, til þess að geta
búið að sínu óháðir konungsvaldi.
Eftir fall Jrjóðveldisins heldur undan-
haldið enn áfram. Stöðugt saxast á sjálf-
stæði landsmanna, og andlegri mennt fer
hrakandi, þó að á öllum tímum séu uppi
einstaklingar, sem halda sóma Jrjóðarinnar
á lofti.
Þessi niðurlæging nær hámarki 1662 með
erfðahyllingunni. Það er ekki fyrr en öld
síðar, að hafin er vakningaralda, sem rís
stöðugt hærra með skáld og hugsuði á
toppnum, sem hvetja hina sundurþykku
þjóð til átaka. Þetta ber ávöxt. ísland fær
stjórnarskrá, verður fullvalda ríki og síðan
lýðveldi.
Nú, þegar Jressu langþráða takmarki hef-
ur verið náið, vaknar sú spurning:
Hvort við séum fær um að halda í horf-
inu?
Hvort við séum Jress rnegnug að fylgjast
með í hinni öru tækniþróun nútímans?
Hvort við getum haldið efnahagslegu og
menningarlegu sjálfstæði okkar, Jregar stór-
veldin berjast um yfirráð í heiminum,
vegalengdir hafa verið gerðar að engu og
einangrun rofin með fullkomnum sam-
göngutækjum og dagblöð, útvarp og sjón-
varp dreifa áróðri yfir heimsbyggðina?
124 MUNINN