Heimilisblaðið - 01.07.1940, Blaðsíða 13

HEIMILISBLAÐIÐ
113
ríkiserfing'jann, Franz Ferdinand c.g konu
hans í Serajevo, höfuðborg hinnar innlim-
uðu Bosníu. Þau voru á eftirlitsferð í skatt-
landinu. Valdhafarnir í Wien tryggðu sér
samhykki bandamanna sinna til öflugra
andmæla gegn Serbíu. Land þetta skyldi
annað hvart lag't undir eða auðmýkjast.
svo gersamlega, að það legði niður alla
valdadrauma. Annars reiknuðu Austur-
ríkismenn með því að styrjöld yrði tak-
mörkuð aðeins milli þeirra og Serbíu, nokk-
urskonar reikningsskil, ef þeir aðeins
gengju fram með nægilegri festu og Þýzka-
land héldi Rússum í skefjum. En útreikn-
ingarnir brugðust. Rússar voru nú sterk-
ari en 1908, þegar innlimun Bosníu fór
fram. Þeir vildu ekki láta hina serbnesku
frændþjóð vei’ða að lúta, c.g Austurríki ná
yfirtökum á Balkan.
Þegar Austurríki sagði Serbum stríð á
hendur, buðu Rússar út hinum óviðjafn-
anlega her sínum. Þetta áleit Þýzkaland
ógnun gagnvart sér og orsök til styrjaldar.
Sem svar lýsti það yfir stríði á hendur
Rússum 1. ágúst 1914 og 3. ágúst Frakk-
landi sömuleiðis, sem bandalagsþjóð Rússa.
Af því að þýzka herforingjaráðið áleit,
að einasti möguleiki Þýzkalands, í styrjöld
á tvo vegu, væri að það fyrst um sinn héldi
sér í varnaraðstöðu að austan, meðan það
slægi Frakkland niður með leiftursókn á
vesturvígstöðvunum, brauzt þýzki herinn
á tvo vegu VEéri, að það fyrst um sinn héldi
hátt norðurlandamærum Frakklands, sem
voru ver víggirt.
Þessi beina ógnun gegn öryggi Englands
og hið augljósa brot á samningstrygg'ðu
hlutleysi Belgíu, fékk að síðustu hina hik-
andi ensku stjórn til þess að taka ákvörð-
un. Nóttina milli 4. og 5. ágúst kastaði
brezka heimsveldið sverði sínu á hinar
óvissu metaskálar örlaganna. Striðið var
orðið heimsstyrjöld.
★
I meira en 4í ár geisaði styrjöldin. Land
eftir land var dregið inn í hinn blóðuga
hildarleik, sum með miðveldunum, önnur
með bandamönnum. Samt réði það úrslit-
um, að Bandaríki Norður-Ameríku gengu
í lið með óvinum Þýzkalands 6. apríl 1917.
Milljónaher Bandaríkjanna, hinn mikli
flc.ti og yfirfljótanlegu birgðir, færðu
bandamönnum slíkan styrk og siðferðilegt
sjálfstraust, að þeim tókst að koma Þjóð-
verjum á kné. Eh áður en það tækist hafði
styrjöldin geisað í þremur heimshlutum og'
á sjö höfum. í Þýzkalandi höfðu þrettán
milljónir verið kallaðar í herinn, í Austur-
ríki og Ung-verjalandi níu milljónir, en 9i
milljón Englendinga. og 8 milljónir Frakka,
19 milljónir Rússa, 5.1 millj. Itaia o.g nærri
4 millj. Ameríkumanna. Þar við bættust
mörg hundruð þúsund manna, sem önnur
lönd höfðu smátt og smátt látið af mörk-
um. Heimsstyrjöldin er hvorki lengsta
stríðið né það, sem mest hefir eyðilagt, af
þeim styrjöldum, sem mannkynssagan get-
ur um. Á báðum þessum sviðum stenzt
þrjátíu ára stríðið fyllilega. samkeppnina.
En aldrei fyrr hefir nokkurt stríð haft slík
áhrif á daglegt líf þjóðanna. Það var ekki
einungis að kenna þeim skorti, sem hafn-
bann Englendinga og hinn ótakmarkaði
kafbátahernaður Þjóðverja olli, en fyrst
og' fremst því, að þörf hernaðarvélanna,
sem aldrei varð fullnægt, knúði allt. vinnu-
fært fólk hernaðarlandanna til starfa við
framleiðslu eða styrjaldariðnað. Sérstak-
lega urðu konurnar að hverfa frá heimil-
unum meira en nokkru sinni fyrr. Það varð
ekki sízt ástæða. til framfara í jafnrétti
karla o.g kvenna bæði félagslega og menn-
ingarlega.
Heimsstyrjöldin var frábrugðin öðrum
styrjöldum á næstum öllum sviðum. Þær
urðu sem ekkert miðað við þau öfl, sem nú
voru sett að verki.
Aldrei íyrr hafði hin efnislega tækni
haft svo voldugt hlutverk að rækja. Hin
ægilega barátta varð jafnframt einvígi u.m,
hvor aðilinn yrði slyngari í að framleiða
skothylki, flugvélar, fallbyssur, sprengi-
kúlur, verzlunarskip, neðansjávarbáta og
Frh. á bls. 144.