Heimilisblaðið - 01.03.1947, Side 15

HEIMILISBLAÐIÐ
59
nin (Englendinginn), sem spurður var, þegar
11 n sá Hamlet leikinn í fyrsta sinni, liversu
l°num líkaði: „Leikritið er víst einkar gott“,
f^gði hann, „ef það væri ekki svona fullt af
8engum orðatiltækjum“. Spakmælin úr
eiknum voru þá fyrir iöngu höfð almennt
a<5 orðtökum og þau orðtök kannaðist mað-
urinn við. Annars er sagt, að í engu leikriti
Slnu kafi Sliakespeare auðgað mannkynið að
Jafnmörgum orðtökum og djúpurn, einkenni-
jegum spakmælum, eins og Hamlet. Þar eru
Pessi heilræði:
’AJá aldrei hugsún þinni hvassa tungu;
raiukvasru ei neitt, ef ráö þitt er á reiki;
'er öllum gegn, en auvirð þig þó aldrei;
j'a vi"i, sein þú átt og eru reyndir,
>ind þú nieð stilltu stáli þér við sál;
siít þér ei út með handsöhnn við hvern einn
nýklakinn út og ófiðraðan lagsmann;
'er seinn til kífs (þráttana), en sé þér koniið til,
J'a sæklu þig, unz óvinurinn flýr þig;
Ja hverjum manni eyrun, orð þín fáum;
P'gg hvers’manns álit, eig þó sjálfur dóm þinn;
,auP bú þér klæði, eins og fé þitt endist
ai' sundurgerðar, góð, en ekki glysleg,
P'* klæðin einmitt kenna mann að þekkja.
ak hvorki lán, né lána öðrunt fé;
0 * kemur hvorugt aftur: lán né vinur,
US fjárlán deyfir forsjálninnar egg.
n þelta um fram allt: Ver trúr sjálfum þér,
. 1 a^ hvi leiðir, eins og dagur kemur
a ehir nótt, að þú munt engan svíkja“.
etta eru ósviknar lífsreglur, og ef vér
teiinfaerum þær til skáldsins sjálfs, þá stend-
Ut lann 'ið það í lífi sínu, sem hann ræður
furn. Og enn er ritað í Hamlet:
.■■'aimizkan gerir gungur úr oss öllum.
“ ’Oðri og göfugri sál
hver lítil, fylgi ei hjartans mál. —
a er hœgðarleikur að segja: Bráðum!“ —
E 1
11 u 1 eru þessi spakmæli skáldsins algild
£nin*? Það er af því, að þau eiga rót sína
,r. Ja tíl guðlegrar speki, speki Krists,
e itniur í orði Drottins, sem kallar:
ar u " ^ar’ mcnn: tala ég, og raust mín hljóm-
jj . ,nannanna barna. Þér óreyndu, lærið
sénC'rt *’ Eeimskingjar, lærið skyn-
jg^1, ^H'ðið á, því að ég tala það, sem göfug-
þvj °8 ' arir mínar tjá það, sem rétt er,
lev ^ sa,n,ieika mælir gómur minn og guð-
1 er viðbjóður vörum mínum. (Orðskv. 8.).
Að öðrunt kosti geta engin mannleg spak-
mæli verið, hvort sem það eru heilræði eða
heimsádeilur. m
Sliakespeare hefur opið auga fyrir mann-
eðlinu og mannlífinu; skáldskapur hans nær
til mannlífsins í flestum myndum þess; þess
vegna geta allar þjóðir fundið sig og þekkt
í skáldskaji lians. Vegna þess eru ritin hans
svo víða lesin og leikin.
Spakmæli hans eru víða höfð að einkunn-
arorðum í ritum, t. d. þetta: „Sjúkdómurinn
er næmur, en heilbrigðin ekki“. En hve þetta
er satt, þegar litið er á eðli manna. Það reyn-
ist hægra að spilla siðum en að bæta þá, þótt
námið eða öllu heldur: náð Guðs geti orðið
náttúrunni ríkari. Þetta liefur Shakespeare
sjálfur lilotið að finna, þeitar hann tókst það
stórvirki á hendur að hefja leikhúsið enska
úr argasta siðleysi til strangrar siðvendni og
siðferðilegrar alvöru. „Heilbrigðin“ (liinir
hreinu siðir) reyndist honum ekki eins næm
eins og sjiikdómurinn (spillingin og siðleys-
ið) hafði áður verið, þótt náð Guðs, sannleik-
urinn, yrði ríkara þeirri eðlisspillingu. Svona
liefur það reynzt á öllum öldum og mun reyn-
ast, "meðan lönd eru byggð, eða eins og Shake-
speare orðar það á öðrum stað: „Vizkan og
dvggðin er öllum ill, sem vill ei nema saur“.
(Lear konungur og er það í samræði við hið
fyrrgreinda spakmæli.
I fám orðum sagt: Öll leikrit Shakespeares,
sem hann er frægastur fyrir, eru gagnsýrð af
háleitri og lijartanlegri virðingu fyrir sann-
indum kristnidómsins. Shakespeare var fyrst
og fremst Kristsmaður, en hneigðist aldrei
að neinni sérstakri kirkjudeild eða trúarsetn-
ingum guðfræðinga.
I fyrsta leikritinu sínu: „Hinrik IV.“ læt-
ur skáldið svo að orði kveða: „Láttu land
þitt, gu8 þinn og sannleikann (guðlega), vera
markmið allrar viðleitni þinnar. Fallir þú,
Cromwell! þá fellur þú eins og hamingju-
samur píslarvottur“. Þessi orð sýna, hvað
skáldið sjálft taldi æðsta markmið kristins
manns.
Mesta álierzlu leggur skáldið á að vekja
samvizku manna. Myndir hans af samvizk-
unni (t. d. í „Ríkliarður konungur“ og Mac-
beth“. Konungamorðingjamir: Macbeth og
frú hans) eru hinar skýrustu, sem til eru í
bókmenntum heimsins. Hann sýnir svo skýrt,