Heimilisblaðið - 01.01.1979, Blaðsíða 5

Hversu miklum hraða ná dýrin?
SMÁSAGA EFTIR LYDDON SURRAGE
Hversu hratt flýgur fugl, hleypur spen-
dýr eða syndir fiskur? Bezt er að segja
strax, að nákvæm tala varðandi hraða
er aðeins til hvað snertir fremur fá dýr,
ei1 þó eru þær tölur nógu nákvæmar til þess
vekja vissan áhuga.
Hyrjum á fuglunum. Áður fyrr var flug-
ln'aði þeirra mældur með því að taka eftir
^ugferlinum, og eftir að þeir höfðu farið
Handijá einhverjum ákveðnum stað var
Slmað áleiðis til annars staðar þar sem
Heðið var eftir sama fugli. Þannig var
leynt að reikna út flughraðann rnilh
*)6ggja staðanna. Einnig hefur sú aðferð
VeHð notuð að grípa fugla sem liggja á
egg,ium, sleppa þeim í nokkurri fjarlægð
^’á hreiðrinu og taka síðan þann tíma sem
eið unz þeir náðu í hreiðrið aftur. Banda-
^ski náttúrufræðingurinn Harald B. Wood
^dr þó allt öðruvísi að.
Í löngum ferðum sínum um grassléttur
Hansasfylkis tók hann eftir því, að sumir
Sllláfug]ar flugu langtímum saman rétt
Vrir framan bílinn hans. Hann gerði til-
Vau til að auka hraðann smám saman;
Uegar hraðinn var orðinn svo mikill, að
lann var næstum búinn að ná þeim, þá
Vlku þeir til hliðar; en áður en Wood var
búi
lnn að líta á hraðamælinn. Með tilliti
11 niargenduitekinnar reynslu af þessu
,agl> staðhæfði Wood flughraða hinna
f^su fuglategunda: sléttulævirkjans 24
á klukkustund, flugnavargsins allt að
^ km, guliþrastarins við Baltimore 19 km.
egar fuglarnir urðu hræddir og áttu
Vaatlgjunum líf að launa, þá juku þeir hrað-
atlu stórlega — stundum allt að því um
uúng miðað við það sem þeim var ann-
ars eðlilegt.

Ekki er hægt að nota bifreið til að mæla
þannig flughraða fugla, nema þeirra teg-
unda sem flúga fremur hægt. Þegar um er
að ræða tímasetningu" svo hraðfleygra líf-
vera, verður að nota flugvélar. Franskur
flugsveitarforingi, Meinertzhagen að
nafni, flaug í Frakklandi kappflug við
villigæsir og komst að því, að þær ná 88
km hraða á klukkustund. Villiendur voru
þó öllu hraðfleygari, því að þær náðu 94
km á sama tíma. 1 Ítalíu elti Meinertzhag-
en uppi lambagamm. Gammurinn jók sí-
fellt hraðann og alltaf elti flugvélin. Þeg-
ar hraði vélarinnar sýndi 176 km á klukku-
stund, steypti gammurinn sér skyndilega
og hafði þá að líkindum náð þeim flug-
hraða sem hann frekast gat.
Meinertzhagen reyndi hvað eftir annað
að komast í flugkeppni við múrsvölur, en
árangurslaust — þær stríddu honum bara.
Það kom fyrir hvað eftir annað, þegar
hann flaug af stað með 150 km'hraða,
þá náðu múrsvölurnar honum, hnituðu
nokkra hringi umhverfis flugvélina og
flugu síðan á brott.
Tekizt hefur þó að tímasetja flughraða
þeirra á annan hátt. 1 Indlandi fékk brezki
náttúrufræðingurinn Stuart-Baker tæki-
færi til að mæla hraða þeirra yfir 3Vo km
langt svæði. Hann komst að rau um, að
þær flugu með 320 km hraða á klukku-
stund.
Og þetta er hinn eiginlegi og jafni flug-
hraði múrsvölunnar" — ekki aðeins hraða-
flug sem gripið er til yfir stutta vega-
lengd. Á hverju vori fljúga þær frá vetr-
arbækistöðvum sínum í Afríku og til Evr-
ópu, og hvað eftir annað hafa hópar þeirra
imilisblaðið
5