Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1917, Blaðsíða 29

IÐUNN1
Heimsmyndin nýja.
315
um í morknu keti, eins og menn til þessa köfðu
haldið. Sannaði hann þetta á þann hátt, að hann
lét úldið ket í munnvíða ílösku og batt svo þétta
siu fyrir. Lyktin streymdi út um síuna og liændi
maðkaflugurnar að sér. En þær verptu eggjum sín-
um ofan á síuna og úr þeim urðu maðkarnir til. Og
annar ítali, að nafni Valisneri, sannaði á líkan
hátt, að ormar í ávöxtum yrðu lil með líku móti.
Svo að þá var girt fyrir þann hleypidóm.
En hleypidómarnir eru lífseigir, og þegar að búið
var að búa til smásjána /'mikroskopiðj í lok 17. aldar,
þá hleypti það nýju lífi í trú manna á sjálíkveikju
lífsins. Þarna úði og grúði af smáverum í smásjánni,
sem menn höfðu ekki haft hugmynd um áður; og
það var eins og þær kviknuðu alveg af sjálfsdáðum
á kinum og þessum hlutum, t. d. liálmi og heyi, ef
lofl, vatn eða annað því um líkt komst að því og
náði að leika eða að streyma um það. Um þetta varð
mikil senna, er stóð framt að því hálfa öld eða
lengur. Enskur prestur, að nafni Needham tók rotn-
andi efni og kom þeim í ílát og setti þau síðan í
glóðlieita ösku til þess að deyða smáverur þær, sem
í því væru; en samt sem áður komu síðar ýmsar
smáverur í ljós í því, sein menn höfðu ekki séð þar
í fyrstu. Þetta varð nú til þess, að prestur þessi og
hinn frægi franski náttúrufræðingur Buffon (1707 —
88) komu fram með þá kenningu, að til væri sér-
stakur kraftur í náttúrunni, sem kveikti líf, og þess
vegna bæri að nefna lífskraft. Allar lifandi verur,
sagði BuíTon, væru orðnar til úr svo og svo mörg-
um lífeindum; þegar líkamirnir leystust i sundur,
yrðu þær aftur frjálsar og tækju þegar til óspiltra
mála með því að tengjast aftur og framleiða þessar
smáverur, er sæjust i smásjánni, svo og aðrar stærri
lífsverur.
Sumum var nú ekki grunlaust um, að tilraunum